أَلَم تَرَنِی مِن حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ

أَرُوحُ وَ أَغدُوا خَائِفاً أَتَرَقَّبُ
(کمیت،۱۴۰۶هـ : ۷۵)

ترجمه: آیا نمیبینی که به جهت دوستی خاندان پیامبر(ص)، صبح و شام را به ترس میگذرانم و همیشه مراقب احوال خویشم.
متن غایب:
فَأَصْبَحَ فِی الْمَدِینَهِ خَائِفًا یَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِی اسْتَنصَرَهُ بِالْأَمْسِ یَسْتَصْرِخُهُ قَالَ لَهُ مُوسَى إِنَّکَ لَغَوِیٌّ مُّبِینٌ ﴿القصص/ ۱۸﴾.
ترجمه: صبحگاهان در شهر بیمناک و در انتظار (حادثه‏اى) بود ناگاه همان کسى که دیروز از وى یارى خواسته بود (باز) با فریاد از او یارى خواست موسى به او گفت: به راستى که تو آشکارا گمراهى.
عملیات بینامتنی: حضرت موسی(ع) مخفیانه به سوی مدین حرکت میکند! در اینجا با چهارمین صحنه این سر گذشت پر ماجرا رو برو میشویم. مسألهی کشتن یکى از فرعونیان به سرعت در مصر منعکس شد و شاید نام حضرت موسی(ع) هم در این میان بر سر زبانها بود. در این آیه میخوانیم: به دنبال این ماجرا، حضرت موسی(ع) در شهر، ترسان بود و هر لحظه در انتظار حادثه‏ای، و در جستجوی اخبار، ناگهان ـ با صحنه تازه‏اى رو برو شد و دید ـ همان بنى اسرائیلى که دیروز از او یارى طلبیده بود فریاد میکشد و از او کمک میخواهد و با قبطی[۳۵] دیگری گلاویز شده است، اما حضرت موسى(ع) از درِ توبیخ و سرزنش به او گفت: تو به وضوح، انسان جاهل و گمراهی هستی، که نمىخواهى راه رشد و صواب را پیش گیرى ، و این توبیخ بدین جهت بود که او با مردمى دشمنى و مقاتله مى کرد که از دشمنى و کتک کاری با آنان جز شر و فساد برنمیخاست (ر.ک: الطباطبایی، ۱۳۷۲ش، ج۱۶: ۱۹-۱۸؛ مکارم شیرازی، ۱۳۶۱ش، ج۱۶: ۵۰). بنابراین کمیت در این فراز از شعر خود از آیات قرآنی تأثیر پذیرفته و از کلمات آن در شعر خود بهره برده است. رابطهی بینامتنی این فراز از شعر کمیت از نوع نفی جزیی است؛ چرا که کلمات کلیدی موجود در متن حاضر «خَائِفاً و أَتَرَقَّبُ» رسیدن به متن غایب را برای مخاطب سادهتر کرده است.
متن حاضر:

ترجمه: شوق و علاقهی درونی من و شعر، آهنگ کسی را کرده است که روی آورندگان به سویش میآیند. به سوی چراغی تابناک یعنی پیامبر اکرم (ص) که رویگردانی مشتاقان و شترهای خسته مرا منصرف نمیکند.
متن غایب:
وَدَاعِیاً إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجاً مُّنِیراً ﴿احزاب ۴۶﴾.
ترجمه: و دعوت‏کننده به سوى خدا به فرمان او و چراغى تابناک است.
عملیات بینامتنی: در این فراز از شعر، کمیت چنین بیان میکند که تمام شوق و علاقهاش و باور قلبیاش مشتاقانه آهنگ پیامبر(ص) را کردهاند و در بین شعر خود از کلمات «سراج منیر» در وصف حضرت رسول(ص) استفاده کرده است، با امعان نظر در آیات قرآن کریم متوجّه میشویم که شاعر کاملاً آگاهانه از این واژگان بهره برده است. «سراج در اصل به معنی چراغ است که در سابق با استفاده از فتیله و روغن قابل اشتعال و امروز با نیروی برق و مانند آن منبع نور و روشنائی است، ولی به گفته «راغب» در «مفردات» این کلمه تدریجاً به هر منبع نور و روشنائی اطلاق شده است، و اطلاق آن به خورشید به خاطر آن است که نور آن از درونش می‏جوشد، و همچون ماه اکتساب نور از منبع دیگری نمی‏کند. و منیر به معنی نورافشان است. با دقّت در این آیات متوجّه میشویم که اشاره به معجزات و دلائل حقّانیت و نشانه‏های صدق دعوت پیامبر(ص) است، او چراغ روشنی است که خودش گواه خویش است، تاریکیها و ظلمات را می‏زداید، و چشمها و دلها را به سوی خود متوجه می‏کند، و همانگونه که آفتاب آمد دلیل آفتاب وجود او نیز دلیل حقانیت او است»(مکارم شیرازی، ۱۳۶۱ش، ج۱۷: ۳۶۴-۳۶۲). روابط بینامتنی این بیت از قصیدهی کمیت هم از نوع نفی جزیی بوده؛ مبنی بر این که واژگان کلیدی موجود در متن حاضر «اَلسِراج و المنیر» تأیید کنندهی این امر است که متن حاضر کاملاً آگاهانه از متن غایب بهره گرفته است، و هم از نوع نفی متوازی است؛ چرا که شاعر برای بیان مقصود خویش از مضمون کلام نیز سود برده است.
متن حاضر:

ترجمه: آیا ما اهل کتاب هستیم و شما بر حق میباشید!؟ و با قرآن داوری میکنیم و عدالت را روا میداریم.
متن غایب:
یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیرًا مِّمَّا کُنتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَعْفُو عَن کَثِیرٍ قَدْ جَاءکُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُّبِینٌ ﴿ مائده/ ۱۵﴾.
ترجمه: اى اهل کتاب پیامبر ما به سوى شما آمده است که بسیارى از چیزهایى از کتاب آسمانى خود را که پوشیده مى‏داشتید براى شما بیان مى‏کند و از بسیارى خطاهاى شما درمى‏گذرد قطعا براى شما از جانب خدا روشنایى و کتابى روشنگر آمده است.
عملیات بینامتنی: این آیه و آیات پیش از آن درباره‏ی یهود و نصاری و پیمان‏شکنی‏های آنها بحث می‏کند، این آیه اهل کتاب را بطور کلّی مخاطب قرار داده و آنها را به سوی اسلام دعوت می‏کند، اسلامی که آئین آسمانی آنها را از خرافات پاک کرده و آنها را براه راست، راهی که از هر گونه انحراف و کجی دور است، هدایت می‏نماید(ر.ک: مکارم شیرازی،۱۳۶۱ش، ج۴: ۳۲۲-۳۲۱). در این فراز از شعر کمیت بهرهگیری از آیات قرانی در بکارگیری اصطلاح «اهل کتاب» است که کمیت از آن برای اهل بیت(ع) بهره برده است. رابطهی بینامتنی این بیت از شعر کمیت با آیات قرآنی لفظی و از نوع نفی جزیی میباشد، مبنی بر این که کلمهی کلیدی موجود در متن حاضر «أَهلُ کِتَابٍ » ذهن مخاطب را به متن غایب رهنمون میسازد.
متن حاضر:

ترجمه: و شما امین خداوند در بین همهی مردم هستی و بر ما و در آنچه از شرق و غرب به دست آورد.
متن غایب:
أَنْ أَدُّوا إِلَیَّ عِبَادَ اللَّهِ إِنِّی لَکُمْ رَسُولٌ أَمِینٌ ﴿دخان/ ۱۸﴾
ترجمه: که به آنان گفت بندگان خدا را به من بسپارید؛ زیرا که من شما را فرستاده‏ای امینم.
عملیات بینامتنی: این آیه اشاره دارد به دعوت فرعونیان به دین حق توسط حضرت موسی(ع) آن هنگام که با لحنی بسیار مؤدبانه و دلپذیر و آکنده از محبت آنها را مخاطب قرار داد و گفت: «هدف از آمدن من این است که شما ای بندگان خدا در برابر من که فرستاده‏ی او هستم تسلیم شوید و آنچه را به شما دستور داده است ادا کنید». در این آیه «عباداللَّه» مخاطب است، و منظور از آن فرعونیان می‏باشند، گرچه این تعبیر در آیات قرآن در مورد بندگان خوب به کار می‏رود، ولی در موارد متعددی نیز بر کفّار و گنهکاران برای دلجوئی و جذب قلوب آنها به سوی حق اطلاق شده است. به هر حال در دنباله‏ی آیه برای نفی هرگونه اتهام از خود می‏افزاید: «من برای شما رسول امینی هستم»، این تعبیر در حقیقت به عنوان پیش‏گیری از نسبتهای ناروائی است که فرعونیان به او دادند. مانند نسبت سحر، قصد برتری‏جوئی و حکومت بر سرزمین مصر، و بیرون راندن صاحبان اصلی آن سرزمین که در آیات مختلف به آن اشاره شده است (ر.ک: الطباطبایی، ۱۳۷۲ش، ج۱۸: ۱۴۷؛ مکارم شیرازی،۱۳۶۱ش، ج۲۱: ۱۷۰-۱۶۹؛ زمخشری، ۱۴۰۷هـ، ج۴: ۲۷۵). با توجّه به این که حضرت موسی(ع) خود را رسول امین معرفی میکند، چنین برمیآید که همهی پیامبران، امین خداوند بر روی این کرهی خاکیاند. بنابراین رابطهی بینامتنی این فراز شعر کمیت با آیات قرآنی لفظی و از نوع نفی جزیی میباشد؛ چرا که کلمهی کلیدی موجود در متن حاضر «أَمِینُ» اشاره به متن غایب را در ذهن مخاطب آسان کرده است.
متن حاضر:

ترجمه: بنیهاشم(ع) همانهایی هستند که با تقوای خویش، به ریسمانی که هرگز گسسته نخواهد شد دست یافتهاند.
متن غایب:
لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَد تَّبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (بقره/۲۵۶).

ترجمه: به وسیلهی آنها در میدان جنگ عبور کردند، در حالی که خون از آنان همچون چهار پایانِ نشانهدار و مرغوب روان است.
متن غایب:
وَإِذْ قَالَ عِیسَى ابْنُ مَرْیَمَ یَا بَنِی إِسْرَائِیلَ إِنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُم مُّصَدِّقًا لِّمَا بَیْنَ یَدَیَّ مِنَ التَّوْرَاهِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ یَأْتِی مِن بَعْدِی اسْمُهُ أَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءهُم بِالْبَیِّنَاتِ قَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُّبِینٌ (صف/۶).
ترجمه: و هنگامى را که عیسى پسر مریم گفت: اى فرزندان اسرائیل من فرستاده خدا به سوى شما هستم تورات را که پیش از من بوده تصدیق مى‏کنم و به فرستاده‏اى که پس از من مى‏آید و نام او احمد است بشارتگرم پس وقتى براى آنان دلایل روشن آورد گفتند این سحرى آشکار است.
عملیات بینامتنی: این آیه و آیات ما قبل و ما بعد آن در مقام اثبات رسالت و نبوت رسول خدا(ص) است و این آیه در حکم مقدمه و زمینه چینی برای ذکر این مطلب است که رسول خدا(ص) فرستادهای است که عیسی(ع) به آمدن او بشارت داده و خدا او را با هدایت و دین حق گسیل داشته و دین او نوریست که مردم به وسیلهی آن به سعادت راه می یابند. به هر حال می فرماید: به یاد آرید زمانی را که عیسی پسر مریم به بنی اسرائیل اصل دعوت خود را ابلاغ نمود و فرمود: من هیچ وظیفه و شأنی ندارم جز اینکه فرستادهی خدا بسوی شما هستم و هم نبوّت و کتاب قبل از خودم (یعنی تورات) را تصدیق میکنم و هم از نبوت بعد از خودم بشارت میدهم و دعوت من مغایر با دعوت تورات و متناقض با شریعت آن نیست و بجز اندکی از شرایع آن، احکام دیگرش را نسخ نمیکند. مسلماً بشارت دربارهی امر خیر است و خیری که از بعثت پیامبر(ص) و دعوت او انتظار میرود این است که به وسیلهی بعثت او باب رحمت الهی به روی انسانها باز شود و دین او کاملتر و پیشرفتهتر باشد، بنابراین از کلام حضرت عیسی(ع) استفاده میشود که آنچه پیامبر اسلام(ص) میآورد دینی پیشرفتهتر و کاملتر از دینی است که تورات متضمّن آن بوده و آنچه عیسی(ع) بدان مبعوث شده، در حقیقت واسطهای است بین دو دعوت. ولی زمانی که احمد(ص) که کتب آسمانی بشارت آمدنش را داده بود مبعوث شد، و برای بنیاسرائیل و یا برای آنان و سایرین معجزاتی روشن آورد، بنی اسرائیل گفتند: این سحری آشکار است و آن را نپذیرفتند(ر.ک: الطباطبایی، ۱۳۷۲ش، ج۱۹: ۲۶۰؛ زمخشری، ۱۴۰۷هـ، ج۴: ۵۲۵). کمیت اسدی در شعر خویش از نامِ قرآنی و مبارک پیامبر اکرم(ص)، استفاده کرده، که چندین بیت از اشعار ایشان مزیّن به نام مبارک حضرت میباشد، که ما در این پژوهش به ذکر دو نمونه از آن بسنده کردیم. رابطهی بینامتنی این ابیات با کلام وحی از نوع علم یا شخصیت است.
متن حاضر:

ترجمه: آیا نمی بینی که به جهت دوستی خاندان پیامبر، صبح و شام را به ترس می گذرانم و همیشه مراقب احوال خویشم.
متن غایب:
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ وَمَن یَنقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیْئًا وَسَیَجْزِی اللّهُ الشَّاکِرِینَ ﴿آل عمران/۱۴۴).
ترجمه: و محمد جز فرستاده‏اى که پیش از او [هم] پیامبرانى [آمده و] گذشتند نیست آیا اگر او بمیرد یا کشته شود از عقیده خود برمى‏گردید و هر کس از عقیده خود بازگردد هرگز هیچ زیانى به خدا نمى‏رساند و به زودى خداوند سپاسگزاران را پاداش مى‏دهد.
عملیات بینامتنی: در این آیه خداوند تبارک و تعالی، با استفاده از حوادث جنگ احد حقیقت دیگرى را به مسلمانان مىآموزد و آن اینکه، اسلام آئین فرد پرستى نیست، و اگر پیامبر(ص) در این میدان شربت شهادت مینوشید وظیفهی مسلمانان بدون تردید ادامهی مبارزه بود، زیرا با مرگ یا شهادت پیامبر(ص)، اسلام پایان نمییابد بلکه اسلام آئین حقّى است که تا ابد جاویدان خواهد ماند. مسألهی فرد پرستى یکى از بزرگترین خطراتى است که مبارزات هدفى را تهدید میکند، وابستگى به شخص معیّن اگر چه پیامبر خاتم(ص) باشد مفهومش پایان یافتن کوشش و تلاش براى پیشرفت، به هنگام از دست رفتن آن شخص است و این وابستگى یکى از نشانههاى بارز عدم رشد اجتماعى است. مبارزهی پیامبر(ص) با فرد پرستى یکى دیگر از نشانههاى حقّانیت و عظمت او است زیرا اگر او به خاطر شخص خویش قیام کرده بود لازم بود این فکر را در مردم تقویت کند که همه چیز به وجود او بستگى دارد و اگر او از میان برود همه چیز پایان خواهد یافت، ولى رهبران راستین همانند پیامبر اکرم(ص) هیچگاه مردم را به چنین افکارى تشویق نمیکنند، بلکه به شدت با آن مبارزه میکنند، و به آنها میگویند: هدف ما، از خود ما بالاتر است و هرگز با نابودى ما نابود نخواهد شد(ر.ک: الطباطبایی، ۱۳۷۲ش، ج۴: ۳۷-۳۶؛ زمخشری، ۱۴۰۷هـ، ج۱: ۴۲۳-۴۲۲). لذا قرآن با صراحت در آیه فوق مى گوید: «محمد تنها فرستاده خدا است ، پیش از او هم فرستادگانى بودند که از دنیا رفتند آیا اگر او بمیرد یا کشته شود باید شما سیر قهقرائى کنید و به آئین بت پرستى بازگردید»؟ قرآن با استفاده از استفهام انکاری برای بیان مقصود خویش، قصد این را دارد که بگوید با فوت پیامبر(ص) راه طی شده برای رسیدن به حق برگشتی ندارد. کمیت اسدی در این فراز از شعر خویش واژهی محمد که نام مبارک پیامبر اکرم(ص) میباشد، و یک بار در قرآن ذکر شده است، شعر خویش را زیبا و مزیّن کرده است. رابطهی بینامتنی این بیت از شعر شاعر با کلام وحی از نوع رابطهی علم یا شخصیت شکل گرفته است.
متن حاضر:

ترجمه: گروهی را که فکر میکنند عیسی(ع)، پسر خداوند است، آنها دروغ میگویند، و او را به صلیب نکشیدهاند.
متن غایب:

ترجمه: و آن لباس اسماعیل در بین ماست که سالم است و نه چرک است و نه کهنه و مندرس.
متن غایب:
قُلْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَا أُنزِلَ عَلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَالنَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿آل عمران/۸۴﴾.
ترجمه: بگو به خدا و آنچه بر ما نازل شده و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط نازل گردیده و آنچه به موسى و عیسى و انبیاى [دیگر] از جانب پروردگارشان داده شده گرویدیم و میان هیچ یک از آنان فرق نمى‏گذاریم و ما او را فرمانبرداریم.
عملیات بینامتنی: در این آیه خداوند به پیامبر(ص) و همه پیروان او دستور مى‏دهد که نسبت به همهی تعلیمات انبیاء و پیامبران پیشین، علاوه بر آنچه بر پیامبر اسلام(ص) نازل شده ایمان داشته باشند مى‏فرماید: «بگو: ایمان به خدا آوردیم و به آنچه بر ما و بر ابراهیم(ع) و بر اسماعیل(ع) و اسحاق(ع) و یعقوب(ع) و اسباط[۴۱]، نازل شده و آنچه به موسى(ع) و عیسى(ع) و همهی پیامبران از سوى پروردگارشان داده شده است نیز ایمان آورده‏ایم ما در میان آنها فرقى نمى‏گذاریم و ما در برابر او (خداوند) تسلیم هستیم». رابطهی بینامتنی این فراز از شعر کمیت با توجّه به ذکر نام حضرت اسماعیل(ع)، از نوع علم یا شخصیت میباشد.

روابط بینامتنی اشعار عبدی کوفی با آیات قرآن کریم و روایات

الف) روابط بینامتنی با آیات قرآن کریم

متن حاضر:

ترجمه: اى خاندان عصمت و طهارت، پدر شما صدیق است، ایمان آورنده و باتقواست پدر شما آن کسى است که اعطا کرد و بخل نورزید و تصدیق کرده است به حسنا.
متن غایب:
فَأَمَّا مَن أَعْطَى وَاتَّقَی وَصَدَّقَ بِالْحُسْنَى ﴿ لیل/ ۶-۵﴾.
ترجمه: اما آنکه (حق خدا را) داد و پروا داشت و(پاداش) نیکوتر را تصدیق کرد.
متن غایب:
وَأَعْطَى قَلِیلًا وَ أَکْدَى ﴿ نجم/ ۳۴﴾.
ترجمه: و اندکى بخشید واز باقی امتناع ورزید.

ترجمه: یا خدا نبود که به ما گفت: نه آفتابى دیده شود و نه سرمایى.
متن غایب:
مُتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ لَا یَرَوْنَ فِیهَا شَمْسًا وَلَا زَمْهَرِیراً (انسان /۱۳).
ترجمه: در آن(بهشت) بر تختهاى خویش تکیه زنند در آنجا نه آفتابى بینند و نه سرمایى.
عملیات بینامتنی: این آیهی شریفه به وصف حالات بهشت و اهل بهشت میپردازد و اما در آیات گذشته اشارهی اجمالى به نجات ابرار و نیکان از عذابهاى دردناک روز قیامت، و رسیدن آنها به لقاى محبوب دارد. همچنین به شرح نعمتهاى بهشتى پرداخته و آنها را برمیشمارد و نخست از مسکن و لباس بهشتیان سخن میگوید، سپس میافزاید، این در حالى است که آنها بر تختهاى زیبا تکیه کرده، نه گرمى آفتاب را مى بینند، و نه سردى هوا را. «ذکر این حالت اشاره به آرامش و راحتى کامل آنها است؛ چرا که انسان معمولاً در حالت آرامش در چنین حالتى به سر مى برد، و ذیل آیه نیز اشاره به اعتدال کامل هواى بهشت است»(مکارم شیرازی، ۱۳۶۱ش، ج۲۵: ۳۶۳-۳۶۲). با دقّت و امعان نظر در این فراز از شعر شاعر، رابطهی بینامتنی ایجاد شده با کلام وحی، هم از نوع نفی جزئی میباشد؛ چرا که واژگان کلیدی موجود در متن حاضر «شَمس، یُرَی و زَمهَرِیرا»، ذهن مخاطب را به سوی متن غایب سوق داده و هم از نوع نفی متوازی میباشد؛ چرا که شاعر برای بیان مقصود خویش از مضمون کلام وحی سود جسته است.
متن حاضر:

ترجمه: آنها دستاویز محکم الهی هستند، برای کسی که به ایشان چنگ بزند، مناقب و بزرگواریهایشان با وحی آمده و از آسمان نازل گردیده است.
متن غایب:
لاَ إِکْرَاهَ فِی الدِّینِ قَد تَّبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَیُؤْمِن بِاللّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَىَ لاَ انفِصَامَ لَهَا وَاللّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ (بقره/ ۲۵۶).
ترجمه: در دین هیچ اجباری نیست و راه از بیراهه بخوبى آشکار شده است، پس هر کس به طاغوت کفر ورزد و به خدا ایمان آورد، به یقین به دستاویزى استوار که آن را گسستن نیست چنگ زده است، و خداوند شنواى داناست.
عملیات بینامتنی: این بیت از شعر عبدی اشاره به آیهی ۲۵۶ سوره بقره دارد، مبنی بر این که در آیهی مذکور از چنگ زدن به ریسمان محکم الهی صحبت میکند و آنرا ناگسستنی و محکم قلمداد میکند. و در حدیثی که از رسول اکرم(ص) در کتابهای حدیث نقل شده که میفرماید: بعد از من فتنهاى تاریک و ظلمانى خواهد بود تنها کسانى از آن رهایی مییابند که به «عروه الوثقی» چنگ زنند، عرض کردند: ای رسول خدا «عروه الوثقی» چیست؟ فرمود: ولایت سید اوصیاء است (ر.ک: مکارم شیرازی، ۱۳۶۱ش، ج۱۷: ۶۸). در بررسی رابطهی بینامتنی این بیت از شعر شاعر با کلام وحی، هم از نوع نفی جزئی بوده؛ چرا که با وجود واژگان کلیدی «العروه و الوثقی» موجود در متن حاضر ذهن به سوی متن غایب سوق داده میشود، و هم نفی متوازی نیز صورت گرفته است؛ مبنی بر این که شاعر از مضمون کلام وحی برای بیان مقصود خویش بهره برده است
متن حاضر: