شکل ۵- ۲: گسترش فرمول لسول توسط بردداک
به عقیده دانشمندان علم ارتباطات، این مدل یک تعبیر لفظی از الگوی اصلی شانن و ویور است که همانند آن یک الگوی خطی است، زیرا ارتباطات را انتقال پیام می داند و موضوع «تأثیر» را بیش از معنا می پروراند. از آنجا که «تأثیر مستلزم تغییر قابل مشاهده و سنجش در گیرنده است که عناصر قابل شناساییِ فرایند سبب آن شده باشند.» تغییرِ یکی از این عناصر تأثیر را تغییر خواهد داد که می توان رمزگذار یا پیام و یا مجرا را تغییر داد و هر یک از این تغییرات سبب تغییر متناسب تأثیر می شوند.
با توجه به این مدل این پژوهش درصدد است که آن را با مدلِ دعوت در قرآن کریم مورد تطبیق قرار دهد. برای این منظور ابتدا مؤلفه هایی که در این مدل مطرح است از دیدگاه قرآن شریف مورد بررسی قرار می گیرد.
براساس بر مطالعات انجام شده که در فصل دوم گزارش شده است، مبتنی بر این مدل می توان گفت مؤلفه های ارتباطیِ دعوت در قرآن کریم عبارت اند از:
چه کسی یا ارتباط گر: دعوت گران هستند؛
چه می گوید یا پیام: به معنای محتوای دعوت است؛
از چه مجرایی یا رسانه: ارتباط کلامی یا غیر کلامی مجرایِ ارتباط در دعوت می باشد؛
به چه کسی یا گیرنده: دعوت شوندگان هستند؛
با چه تأثیری یا اثر: به معنای آثار دعوت است.
همان طور که در مدل اول توضیح داده شد، ارتباط گر از دیدگاه قرآن کریم دعوت گران هستند که شامل: پیامبران، دانشمندان، حکومت، عموم مردم، فرد مؤمن نسبت به خانواده، فرد مؤمن در برابر به جامعه و… می باشد.
پیام یا محتوای دعوت شامل: دعوت به توحید، دعوت به حق، دعوت به عدل، دعوت به بندگی خدا، دعوت به ایمان به خدا، دعوت به خیر، دعوت به آخرت، دعوت به تقوا، دعوت به تسلیم، دعوت به راستگویی، دعوت به صبر و… است.
از آنجا که در دعوت های قرآن کریم، ارتباطات به صورت ارتباطاتِ انسانی (اعم از ارتباطات فردی و گروهی یا عمومی) بوده است و به شکل وسایل ارتباط جمعی (اعم از رسانه های چاپی و رسانه های دیداری، شنیداری و چند رسانه ای) نبوده است، از این رو، مجرای ارتباطی در دعوتِ قرآن کریم، کلامی و غیرکلامی بوده است.
گیرنده یا دعوت شوندگان شامل: عموم انسان ها، امت ها، قوم نوح، قوم ابراهیم، الیاس، قوم ثمود، قوم عاد و قوم لوط، اهل کتاب، مسلمانان، کافران، منافقان، اولواالالباب، رهبران دینی، محمد (ص)، بندگان، زمامداران، همسران پیامبر (ص)، گواهان بر وصیّت، یهودیان و… می باشد.[۲۴۷]
تأثیر یا اثر دعوت که همان اهداف دعوت است عبارتند از: تقوا، توحید، ایمان، عدالت، رفع اختلاف، نجات مردم، هدایت، آمرزش، اجتناب از فساد، استمرار دعوت، حق پذیری، خشیت از خدا، اجتناب از فساد، مصونیت از عذاب، اتمام حجت، تبیین کتب آسمانی، تذکر و ترساندن از مخالفت است. [۲۴۸]
فرمول لاسول با حوزه های معادل در پژوهش ارتباطات عبارت اند از: چه کسی یا پژوهش های هدایت شده، چه می گوید یا تحلیل محتوا، از چه مجرایی یا تحلیل رسانه ای، به چه کسی یا تحلیل مخاطب و با چه تأثیری یا تحلیل اثر؛
از این رو، مبتنی بر این مدل، مؤلفه های ارتباط در مدل ارتباطی دعوت در قرآن کریم به ترتیب عبارت اند از: دعوت گران، محتوای دعوت، مجرای دعوت، دعوت شوندگان و اثر دعوت. که موارد هر یک در بحث قبلی آمد.
گسترده شده این مدل توسط بردداک دو جنبه دیگر از عمل ارتباطی را اضافه کرده است که عبارت اند از: تحت چه شرایطی و به چه منظور، ارتباط گر چیزی می گوید.
در مدل ارتباطی دعوت در قرآن کریم، مؤلفه «با چه تأثیری»، به معنای آثار دعوت است که موارد آن در بحث قبلی گذشت.
همچنین مؤلفه «به چه منظور» به معنای اهداف دعوت می باشد که موارد آن شامل: تقوا، توحید، اجتناب از فساد، رفع اختلاف، عدالت، نجات مردم، هدایت، اتمام حجت، تذکر، ترساندن از مخالفت، تبیین کتب آسمانی و… است.[۲۴۹]
و مؤلفه «تحت چه شرایطی» در مدل ارتباطی دعوت در قرآن، به معنای «شرایط دعوت» لحاظ شده است که شامل: توجه به زمان و مکان، تأکید بر مشترکات، تبلیغ پنهانی، دعوت به زبان مخاطبان، تمسک به استدلال متناسب با شرایط و… است.[۲۵۰]
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها
این تحقیق درصدد پاسخگویی به فرضیه تحقیق یا مجموعه سؤالات اصلی و فرعی مورد پژوهش است که عبارت اند از:
در یک مطالعه مقایسه ای، تطابق مفهوم ارتباطی انتقال در مکتب انتقال با مفهوم ارتباطی دعوت در قرآن کریم از چه میزانی برخوردار است؟
مفهوم دعوت در قرآن کریم چیست؟
نظریه های پیرامون مفهوم دعوت در قرآن کریم چیست؟
دیدگاه دعوت مدار قرآن برای یک ارتباط مؤثر چه شرایطی ترسیم می کند؟
آثار دعوت چیست؟
نگرش و مبنای فکری قرآن کریم نسبت به مفهوم ارتباطی دعوت چیست؟
آیا کاربرد مفهوم ارتباط در مکتب انتقال متناسب با مبانی فکری قرآن کریم و فرهنگ جامعه اسلامی است؟
|
[جمعه 1399-09-21] [ 10:06:00 ق.ظ ]
|
