اصولا در همۀ زبان ها،شعر بدون صنایع بدیعی را نمی توان شعر نام نهاد و همین نوآوری ها باعث شهرت و حفظ آن در سینه ها و اقبال عمومی می شود. امروز همۀ آنانی که تورّقی در ادبیّات دارند از شعر حافظ و سعدی و مولوی و شاملو لذّت می برند و این لذّت ریشه در نو آوری ها و خلاف آمد عادت ها دارد .
ترکیبات بدیع در اشعار منوچهر آتشی کم نیست چه آنان که زبان شعر قدیمی است و چه آنجا که زبان او، مؤثّر تر است نکته ای که بیشتر از همه به چشم می آید حضور واژگان قدیمی و طبیعت جنوب در حوزۀترکیبات بدیع او است .
و کاسه سیاه شب را
با ماسه های گریه می سایم
گرگان تشنه را
در کوزۀ شکسته خود آب می دهم.
(آتشی،۱۳۸۴: ۲۹۵)
ماسه های گریه ترکیب جدیدی است.

فصل چهارم بررسی سطح

ادبی اشعار

بررسی سطح ادبی اشعار

۴-۱ تشبیه

«در لغت به معنی چیزی را به چیز دیگر مانند کردن و در اصطلاح یعنی مقایسه و کشفو یادآوریشباهت یا شباهت هایی بین دو چیز یا دو امر متفاوت.این کشف حاصل دقّت و ذوق و قریحۀ شاعر یا نویسنده است،بنابراین اگر گفته شود خانۀ من شبیه خانۀ تو است هر چند مقایسه صورت گرفته است،امّا این گفته تشبیه نیست زیرا تنها با درک و کشف خصوصیّات پنهان در اشیاء و عناصر موجود در طبیعت و زندگی است که تشبیه به وجودمی آید و تصویر خیالی آفریده می شود.
در کتاب های بلاغت قدیم، تشبیه را از جهات مختلف به اقسام گوناگون تقسیم کرده اند،در این تقسیم بندی ها بیشتر نوع و چگونگی مشبه و مشبه به مورد نظر بوده است و به تفاوت زیبایی و حدّ تأثیر انواع تشبیه، کمتر توجّه شده است درمهم ترین این تقسیماتحسّی یاغیرحسّی بودن طرفین تشبیه موردتوجّه قرارگرفته است.»(میر صادقی، ۱۳۷۳ : ۶۷-۶۶)
تشبیه در شعر آتشی از نوع فشرده ترین آن ها است که در علم بدیع اضافۀ تشبیهی نامیده می شود که پر بسامد ترین صنعت ادبی در کلّ اشعار ایشان است.
این باغ معبدی است
و سرو و سپیدار ها نمازگزارانی طلسم شده در ابدیّت بی ایمانی
(آتشی ، ۱۳۸۴ : ۱۱۶۰)
در این قطعه ترکیبات « این باغ معبدی است »،« سرو و سپیدار ها»و«نمازگزارانی طلسم شده» همه تشبیهی است.
«در اضافۀ تشبیهی یا تشبیه بلیغ،دو رکن اساسی تشبیه یعنی مشبه و مشبه به باقی می مانندو بقیّۀ اجزای جمله جملۀ تشبیهی حذف می شوند. به اعتبار حسّی و عقلی بودن، تشبیه چهار حالت دارد.مراد از حسّی، اموری است که با یکی از حواس پنج گانۀ چشایی، بینایی،بساوایی،شنوایی و بویایی قابل درک باشند،یعنی به طور کلّی وجود مادی داشته باشند.امّا مراد از عقلی در اصطلاح علم بیان هر چیزی است که به یکی از حواس خمسه درک نشود و وجود آن وجود ذهنی باشد.»
(شمیسا ، ۱۳۸۳ : ۳۶)

۴-۱-۱ تشبیه به لحاظ شکل

۴-۱-۱-۱تشبیه تفضیل

«دراین نوع تشبیه، آتشی نخست مشبّه را به چیزی تشبیه می کند و سپس از گفتۀ خود عدول کرده، مشبّه را به مشبّه به ترجیح می دهد.» (شمیسا،۱۳۸۷: ۴۹)
طیف های رنگین
دوایربی قرار زنگاری
که دارای منظومه های کیهانی در می آورند
و آهن ربای ریاکار پنهان درآستین