۲-۲-۲– سندرم شناختی – توجهی (CAS)

الگوهای فکری افراد مبتلا به اختلال روانشاختی ، کیفیتی تکراری و غم اندیشانه دارند که بر موضوعات معطوف بر خویشتن متمرکز است و به سختی تحت کنترل در می آیند . این کیفیت ، شاخصه ی سندرم شناختی – توجهی است و با “توجه قفل شده بر خود[۴۹]” مشخص می گردد .
سندرم شناختی – توجهی را می توان پردازش مفهومی افراطی تعریف کرد که به شکل نگرانی و اندیشناکی تجلی می یابد . این پردازش مفهومی افراطی به شکل زنجیره های طولانی افکاری است که عمدتاً کلامی هستند . فرد در چنین حالت هایی سعی می کند به سوال های ” چه می شود اگر …” جواب بدهد ( یا همان نگران اندیشی) و یا در تلاش برای یافتن معنای حوادث است ( برای مثال ، ” چرا حال من این گونه است؟”)
علاوه بر این مولفه مفهومی ، سندرم شناختی – توجهی مولفه ی سوگیری توجه[۵۰] را نیز در بر می گیرند . سوگیری توجه ، نوعی توجه ثابت و سمج بر محرک های تهدیدزا است . به این سوگیری توجه ، ” تهدیدیابی[۵۱]” گفته می شود (ولز و ماتیوز ، ۱۹۹۴) . به عنوان مثال ، فردی که در سرقت مسلحانه ، دچار اختلال استرس پس از سانحه شده بود ، بعد از حادثه دائم به دنبال علایم خطر بالقوه ی محیطی می گشت . بیماری که از عزت نفس پایین شکایت می کرد ، اظهار داشت ، نسبت به نادیده انگاری از سوی دیگران ، حساسیت پیدا کرده است . او متوجه شد که این حساسیت با جستجوی علایم حاکی از بی مهری دیگران همراه است .
این فرآیندهای مفهومی و توجهی بخشی از راهبردهای فرد برای کنار آمدن با تهدید ، ناهمسانی های خود[۵۲] و هیجان های ناشی از این وضعیت ها محسوب می شوند . راهبردهای دیگری نیز وجود دارد که بخشی از سندرم شناختی – توجهی به حساب می آیند . راهبردهای کنترل فکر- (برای مثال ، سرکوبی افکار و رفتارهایی نظیر اجتناب شناختی ، هیجانی و رفتاری) در زمره ی سندرم شناختی – توجهی قرار می گیرند .

۲-۲-۳- باورهای فراشناختی مثبت و منفی

سندرم شناختی – توجهی تحت کنترل باورهای معیوب درباره ی تفکر هستند . باورهای فراشناختی دو حوزه ی مهم دارند که در سندرم شناختی – توجهی نقش مهمی ایفا می کنند : (۱) باورهای فراشناختی مثبت و (۲) باورهای فراشناختی منفی .
باورهای فراشناختی مثبت به مفید بودن نگرانی ، اندیشناکی ، تهدیدیابی و سایر راهبردهای مشابه اشاره دارند . به عنوان مثال می توان به چند باور فراشناختی مثبت اشاره کرد :
” اگر نگران باشم برای مقابله با حوادث احتمالی آینده آماده تر می شوم.”
” معطوف کردن توجه به خطر باعث حفظ امنیت من می شود.”
” من باید بتوانم همه چیز را به یاد بیاورم تا متوجه شوم آیا لایق سرزنش هستم یا نه . “
” اگر دائم از خودم بپرسم که چرا دچار این احساس شده ام ، بالاخره به این جواب دست پیدا می کنم.”
” من باید افکارم را کنترل کنم و گرنه دست به کار ناخوشایندی می زنم.”
ممکن است در ظاهر این باورها منطقی به نظر برسند . با این حال ، برای این که ماهیت معیوب و تحرف شده ی این باورها آشکار شود ، بهتر است در برابر هر کدام از آن ها سوال های مفیدی طرح شود . فراشناخت درمانگر این سوال ها را به این منوظر می پرسد تا به این باورها معنای جدیدی بدهد :
” اگر نگران باشم برای مقابله با حوادث احتمالی آینده آماده تر می شوم.”
” آیا امکان دارد بدون نگرانی ، برای مقابله با حوادث احتمالی آینده آماده باشید؟”
“آیا امکان دارد در مورد هر چیزی که اتفاق می افتد ، نگران بود ؟”
“آیا امکان دارد در مورد هر چیزی که اتفاق می افتد ، نگران بود؟”
” نگرانی باعث واقع بینی شما می شود یا بدبینی ؟”
” معطوف کردن توجه به خطر باعث حفظ امنیت من می شود.”
” از کجا می فهمید که باید توجه خود را به خطر معطوف کنید؟”
” آیا شما واقعاً خطر را می بینید یا شما با خطر غیر قابل مشاهد های روبرو هستید که به اشتباه شما را به تله می اندازد؟”
” آیا معطوف کردن توجه به خطر می تواند با ایجاد فراموشی نسبت به کارهای معمول ، از امنیت شما بکاهد؟”
” من باید بتوانم همه چیز را به یاد بیاورم تا متوجه شوم که آیا لایق سرزنش هستم یا نه.”
” آیا امکان دارد همه چیز را به یاد آورم؟”
” از کجا فهمیدید که خود سرزنش گری باعث احساس بهتر در شما و افزایش عملکرد حافظه ی شما می شود؟”
” آیا می توانید حافظه خود را بهبود ببخشید ، بدون این که خودتان را سرزنش کنید؟”
“اگر دائم از خودم بپرسم که چرا دچار این احساس شده ام ، بالاخره به این جواب دست پیدا می کنم.”
” چقدر طول می کشد تا به جواب دست پیدا کنید؟ چقدر وقت صرف این کار می کنید؟”
” اگر پی ببرید دستیابی به پاسخ ، مستلزم متوقف کردن تجزیه و تحلیل احساسات تان است ، چه اتفاقی رخ می دهد؟”
” اگر هیچ پاسخی به جز تغییر شیوه تفکرتان وجود نداشته باشد ، چه اتفاقی رخ می دهد؟”
” من باید افکارم را کنترل کنم و گرنه دست به کار ناخوشایندی می زنم.”
“از کجا فهمیدید کدام یک از افکار قابل کنترل هستند؟”
“آیا می توانید تمام افکارتان را کنترل کنید؟”