شکل ۲-۲ مدل عملکرد اجرایی خود تنظیمی (S-REF)اختلال روانشاختی به همراه فراشناخت واره ها (ولز و مانیوز ، ۱۹۹۴)

سندرم شناختی – توجهی را یم توان سبک فکری تکراری تعریف کرد که به شکل نگران اندیشی یا اندیشناکی ، توجه معطوف به تهدید و رفتارهای مقابله ای ناکارآمد بروز می کنند . چنین شکل هایی از سبک فکری تکراری ، آتش بیار معرکه می شود (برای مثال سرکوبی افکار ، اجتناب ، سو مصرف مواد ) . این سندرم پیامدهایی دارد که منجر به تدوام هیجان های منفی و تقویت افکار منفی می شود . معمولاً سندرم شناختی – توجهی ، سبب ماندگاری احساس تهدید در افراد می شود .
یک نمونه از اثرات سندرم شناختی – توجهی را می توان در شکل گیری اختلال هراس دید. بروز خود به خود حملات هراس ، کاملاً متداول است و برای بسیاری از افراد در دوره هایی از زندگی شان پیش می آید . با این حال ، نگرانی درباره ی حمله بعدی ( به عنوان بخشی از سندرم شناختی – توجهی) باعث تدوام اضطراب می شود و بازبینی احساس های بدنی ( به عنوان بخشی از سندرم شناختی – توجهی) شرایط را برای راه اندازی حمله های بعدی افزایش می دهد. بنابراین ، افرادی که مستعد فعال سازی این الگوی شناختی – توجهی هستند ، به احتمال بیشتر تداوم برانگیختگی اضطراب گونه را نشان می دهند و حملات هراس مکرر دست از سر آنها بر نمی دارد . چنین الگوهایی این باور را در فرد تقویت می کند که پیامدهای اضطراب کنترل ناپذیر و خطرناک در پی دارد .
آبشخور سندرم شناختی – توجهی ، دانش و باورهاست ، اما این دانش و باورها ماهیتی فراشناختی دارد و ربطی به حوزه ی شناختی متداول ( باورهای افراد درباره ی خود و جهان) ندارد . دو نوع باور از اهمیت خاصی برخوردارند : (۱) باورهای مثبت درباره ی نیاز به انجام جنبه هایی از سندرم شناختی – توجهی ( برای مثال “اگر درباره ی علایم بیماری خودم نگران باشم ، هیچ چیز مهمی را نادیده نخواهم گرفت”) و (۲) باورهای منفی درباره ی کنترل ناپذیری ، خطرپذیری یا اهمیت افکار و احساسات ( برای مثال ، ” هیچ گونه کنترلی بر ذهن خودم ندارم” ، ” لضطراب مرا دیوانه می کند”) .
قبل از ارائه جزئیات بیشتر ، بهتر است به ارائه محتوای بنیادین رویکرد فراشناختی بپردازیم :
هیجان های اضطراب و غم ، نشانه های دورنی بنیادین هستند که بیانگر ناهمخوانی در فرایند خود تنظیمی و عوامل تهدید کننده بهزیستی فرد است .
چنین هیجان هایی معمولاً کوتاه مدت هستند ، به این دلیل که شخص دست به دامن راهبردهای مقابله ای برای کاهش تهدید یا کنترل شناخت می شود .
اختلال روانشاختی ناشی از تداوم پاسخ های هیجانی است .