سطوح تجاری الکترونیک:

تجارتالکترونیک را می‏توان به سطوح مختلفی تقسیم بندی کرد . هر یک از ابعاد سه گانه اصلی تجارت ، یعنی محصول یا خدمات مورد مبادله ، فرآیند فروش و تحول خدمات پس از فروش می‏توانند از حالت فیزیکی و کاملا ملموس تا حالت الکترونیکی و نرمافزاری (یا اصطلاحاً مجازی‌ ) تغییر نمایند . در حالتی که در تجارت سنتی هر سه عامل ، فیزیکی و کاملا قابل لمس هستند ، در تجارت کاملا الکترونیکی (بالاترین سطح تجارت الکترونیک ) هر سه عامل حالت الکترونیکی دارند . ترکیبات گوناگون از حالتهای فیزیکی و الکترونیکی سطوح مختلف تجارت الکترونیکی را شکل می‏دهند.
لذا تجارت الکترونیک می‏تواند در تمام یا بخشی از مراحل چرخه تجاری[۳۰] بکار گرفته شود .
چرخه تجاری از موارد یافتن کالاها و خدمات متناسب با نیازها و یافتن راههای مبادله مورد توافق (جستجو و مذاکره) ، سفارش ، حمل و پرداخت بها (اجرای توافق وپرداخت ) ، فعالیتهای پس از فروش مثل گارانتی و خدمات پس از فروش تشکیل شده است .

مراحل تجارت الکترونیک:

مراحل رشد و گسترش تجارتالکترونیکى را مى توان به ۵ بخش تقسیم کرد که هر چه به گامهاى پایانىتر نزدیک مىشویم در حقیقت به تجارتالکترونیکى واقعى نزدیکتر شدهایم و شرکتها و سازمانهایى که در جستوجوى بازار الکترونیکى براى کالاها و خدمات خود هستند، سعى در رسیدن به مراحل پایانى این چرخه دارند.
۲-۹-۱- مرحله اول: در مرحله اول از مجموعه مراحل پنج گانه، شرکت یا سازمان متقاضى تجارت الکترونیک سعى در ایجاد یک سایت ساده شامل اطلاعات محصولات و خدمات تولیدى خود را دارد تا این اطلاعات از طریق اینترنت در اختیار مشتریان قرار بگیرد. در حقیقت، مرحله اول به معناى به وجود آمدن ویترینى بر روى شبکه جهانى وب براى بازدیدکنندگان است تا اطلاعات مورد نظر خود را از طریق این صفحات دریافت کنند.
۲-۹-۲- مرحله دوم: این مرحله شامل توسعه و گسترش مرحله اول است. در این مرحله سایت شرکت تبدیل به یک پایگاه دادهاى[۳۱] قوى شده، براى نگهدارى اطلاعات مورد استفاده قرار مىگیرد و اطلاعات همه محصولات و خدمات و شرح کامل آنها در بانک اطلاعات قرار مىگیرد و کاربران امکان ارسال سفارش خرید از طریق این وب سایت را خواهند داشت، اما هنوز زیرساختهاى لازم براى پرداخت اینترنتى فراهم نشده است و پرداخت پول به همان روش سنتى انجام خواهد گرفت.
۲-۹-۳- مرحله سوم: برقرارى امکان تعامل از مهمترین نکات مرحله سوم است. در این مرحله، کاربران امکان تعامل با مدیر سایت را خواهند داشت که این تعامل از طریق ایمیل[۳۲]، چت[۳۳] و ویس[۳۴] خواهد بود و کاربران در بازه زمانى بسیار کوتاه مدت پاسخ خود را از مدیر سایت دریافت خواهند کرد و امکان پرسش و پاسخ آنلاین میان فروشنده و خریدار و نیز رد و بدل شدن اطلاعات در مورد کالا و یا خدمات خواسته شده وجود دارد.
۲-۹-۴- مرحله چهارم: در این مرحله، امکان پرداخت اینترنتى براى کاربران فراهم خواهد شد و مشتریان پس از ارسال فرمهاى سفارش خرید و دریافت کالا، وجه موردنظر و توافق شده را از طریق پایانههاى فروش بانکها و مؤسسات مالى طرف قرارداد براى فروشنده ارسال خواهند کرد که این حمل و نقل پول به صورت بسیار امن از طریق اینترنت براى مشتریان فراهم خواهد شد.
۲-۹-۵- مرحله پنجم: مرحله آخر به مرحله یکپارچگى معروف است. در این مرحله، سیستم هاى واسطهاى میان فروشنده و خریدار با سیستمهاى موجود در سازمان و یا شرکت به حالت یکپارچگى کامل درخواهند آمد. بدین معنا که اگر کالایى فروش رود، موجودى کالاى فروش رفته به میزان خریدارى شده از موجودى انبار کسر شده و همزمان دستور خرید جدیدى براى جایگزین کردن کالاى فروش رفته به انبار ارسال خواهد شد و در خریدهاى بعدى موجودى انبار بلافاصله به نمایش درخواهد آمد. این مرحله از مجموعه مراحل تجارت الکترونیک کاملترین مرحله در تجارتالکترونیکى است که در آن نتیجه همه عملیات مربوط به داد و ستد در همه سیستمهاى سازمان منعکس مىشود(روزنامه ایران،۱۳۸۶؛۳).

مدلهاى تجارتالکترونیک:

استفاده از اینترنت به عنوان اصلىترین بستر ارتباطى در تجارتالکترونیکى باعث به وجود آمدن مدلهاى گوناگونى در این سبک از تجارت شده است. این مدلها که حاصل تعامل ۳ گروه اصلى تجارتالکترونیکى یعنی دولت، مشترى و بنگاههاى اقتصادى است، باعث توسعه و گسترش مدلهاى مختلف تجارتالکترونیک شده است:
۲-۱۰-۱- مدل تجارت فروشنده با فروشنده [۳۵](B2B):
این مدل از تجارتالکترونیک مهمترین نوع تجارتالکترونیکى است که در حدود نصف درآمدهاى تجارتى الکترونیکى را به خود اختصاص خواهد داد. این مدل سبب پیدایش ارتباطى گسترده میان تأمین کنندگان،تولیدکنندگان،توزیعکنندگانوفروشندگانخواهدبود.
در این مدل، ارتباط میان دو یا چند سازمان ، توسعه اقتصادى، تولیدکنندگان مواد اولیه و ارائهکنندگان انواع گوناگون خدمات موردنظر است. در حقیقت، این مدل را به نوعى مىتوان توسعه یافته مدل قدیمى «تغیر داده های الکترونیکی[۳۶]» دانست، اما در این مدل واسطهها کاهش یافته، همین خود سبب کاهش قیمتها خواهد شد(نامور،۱۳۸۷؛۲).

۲-۱۰-۲- مدل تجارت فروشنده با مصرف کننده [۳۷]B2C یا مصرف کننده با فروشنده [۳۸]C2B:

مدلهاى B2C و C2B بیان کننده ارتباط متقابل تولیدکننده و خریداران نهایى محصولات و خدمات است. مدلهاى دوگانه B2C و C2B داراى مزایایى مانند خرید ارزانتر کالا نسبت به دنیاى واقعى، امکان ارسال خریدارى شده به مکان درخواستى مشترى و غیره است. این مدل از تجارتالکترونیک به عنوان سادهترین نوع تجارتالکترونیکى شناخته مىشود که منجر به ارتباط نزدیکى میان مشترى و فروشنده خواهد بود و در این میان به دلیل کاهش قیمتها به دلیل از بین رفتن واسطهها خریدار منفعت بیشترى خواهد داشت.
۲-۱۰-۳- مدل تجارت مصرف کننده با مصرف کننده C2C[39]: این مدل از تجارتالکترونیک بیشتر به خرده فروشىهاى کالاى دسته دوم خانگى اختصاص دارد. جایى که خریداران و فروشندگان هر دو از گروه نهایى هستند و در این میان ردپاى تولیدکننده و یا واسطهاى دیده نمىشود. نمونه رایج این شیوه از تجارت را مىتوان در جمعه بازارها و یا حراجهاى محلى و منطقهاى دید که هرکس کالاى تولیدى خود را به صورت تک فروشى در معرض فروش قرار داده است.
۲-۱۰-۴- مدل تجارت شرکتهای دولتی با موسسه خصوصی G2B[40]و موسسه خصوصی با شرکت های دولتی B2G[41]: در این مدلها، سازمانها و مراکز دولتى و خصوصى در ارتباط با مراکز اقتصادى و بنگاههاى تجارى دولتى هستند. در این ساختار، دو طرف با مراجعه به وبسایتهاى طرف قرارداد و تعامل با یکدیگر از طریق شبکههاى رایانهاى امور بازرگانى مورد نیاز خود را انجام مىدهند. این امور شامل مواردى چون ارسال درخواستهاى بانکى براى مؤسسات دولتى، گرفتن مجوزهاى لازم براى انجام امور ادارى، پرداخت وجه مورد درخواست سازمانها و بانکها و غیره است. مزیت اصلى این دو مدل صرفهجویى در انجام امور براى شرکتهاى دولتى و سازمان هاى خصوصى و نیز کاهش زمان انجام کارها است و نیز سبب تحصیل فرایندهاى ادارى توسط دولت شده است(روزنامه ایران،۱۳۸۶، ۱۶).
 
 
مدل تجارت شرکتهای دولتی با مصرف کننده[۴۲]G2C و مصرف کننده با شرکتهای دولتی   C2G[43]: در این مدلها، ارتباط میان مردم و دولت مطرح است و این رابطه بیش از آنکه ماهیتى تجارى داشته باشد، ماهیتى خدماتى دارد و شامل خدماتى است که دولت مى تواند به مردم ارائه دهد و یا زمینهاى براى تسهیل ارتباطات مالى مردم و دولت در امور مالیاتى است و یا درخواست خدماتى که از سوى شهروندان به دولت ارائه مىشود که مىتواند شامل درخواستهاى مختلف در زمینه اقتصادى و یا بازرگانى باشد.
مدل تجارت شرکتهای دولتی با شرکتهای دولتی[۴۴] G2G: در این مدل، ارتباط متقابل میان دو یا چند سازمان دولتى و یا وزارتخانه مطرح است و مواردى چون ارتباط شهردارى با پلیس، ادارات برق و آب با شهردارىها، نهادهاى نظامى و انتظامى با وزارتخانهها و غیره را شامل مىشود. در این مدل، امکان تبادل اطلاعات میان مؤسسات دولتى و یا دادوستد بازرگانى میان شرکتهاى دولتى فراهم شده است. به علاوه، بخش نامهها و دستورالعملهاى دولتى را مىتوان از طریق این مدل کسبوکار الکترونیکى براى سازمانها ارسال کرد(نامور،۱۳۸۷؛۶).

اهمیت وب سایت در تجارت الکترونیکى:

وب سایتها تأثیر فراوانى بر فعالیت تجارى شرکتها دارند. شرکتى که به دروازه ورود الکترونیکى خود بى اعتناست، سبب ورشکستگى تجارت و کسبوکار خود خواهدشد. وبسایت دروازه ورود به یک مارک تجارى – محصولات و خدمات شرکت سازنده محصول است.
وب سایت بىاستفاده و رنگ و رو رفته همانند ویترین قدیمى و رنگ و رو رفته در کسب وکار سنتى است و سبب خواهد شد که مشتریان رغبتى به خرید محصول نداشته باشند، اما در مقابل بهترین سایتها هم اگر امکان یافتن آن ازطریق اینترنت براى مردم درنظر گرفته نشده باشد هیچ توفیقى نخواهدداشت و لذا شرکتها باید درنتایج جستوجوى اینترنتى جاى پاى خود را محکم کنند. براى بسیارى از کاربران، سایتهاى جستوجو[۴۵]) نقطه ورود آن ها به اینترنت است.

دلایل اهمیت وبسایتها:

۲-۱۲-۱-دلیل اول: وجود وبسایت، اعتبار شرکت را افزایش میدهد. وبسایت تاثیر قوی بر اعتماد مشتری های بلقوه دارد. یک طراحی حرفهای، متن مناسب با نوشتار خوب، اطلاعات مفید از محصولات و اطلاعات تماس مناسب باعث افزایش اعتماد مشتریان به شرکت میشود. به مردم میفهماند که شرکت دارای دانش و به روز هستند. اگر شرکت در طراحی یک سایت با کیفیت و دارای اطلاعات مفید هزینه کند، مردم حتماً تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.
۲-۱۲-۲- دلیل دوم: وبسایت باعث میشود شرکت در هرزمان و از هر مکان قابل دسترس باشد، تا آوریل سال ۲۰۰۲ میلادی، فقط در آمریکا ۱۶۶ میلیون نفر از مردم روی خط بودهاند. برخی از آنها در جستجوی محصولات و خدمات هستند، با داشتن یک سایت وب، شرکت خود را برای دنیایی از فرصتها برای دسترسی مردمی که غیر از سایت راهی دیگر برای رسیدن به مردم ندارند ، آماده میکنند، با کلیک ساده موس هرکسی میتواند در ۷ روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه روز به شرکت دسترسی داشته باشد.
۲-۱۲-۳- دلیل سوم: وجود وبسایت سهولت ارجاع مشتریان جدید به شرکت را فراهم میکند برای بسیاری از تجارتها، یک منبع حیاتی برای یافتن مشتریان جدید، ارجاع سایرین است. داشتن وبسایت این امکان را فراهم میکند که مردم به راحتی سایت شرکت را به دیگران ارجاع دهند. آدرس وبسایت راحتتر از شماره تلفن به خاطر میماند به علاوه دادن راههای مختلف تماس با شرکتها به مردم، امکان برقراری تماس را بیشتر میکند.
۲-۱۲-۴- دلیل چهارم: وبسایت یک ابزار قوی فروش است، فروش محصولات از طریق یک فروشگاه اینترنتی یک راه بسیار عالی برای افزایش فروش است. شرکتها یک ویترین دائمی و سهل الوصول که هزینه آن خیلی کمتر از یک فروشگاه آجری است دارند، ضمن اینکه مردم بیشتری امکان دسترسی به آن را دارند. وجود اطلاعات فروش موثر در وبسایت شرکتها، امکان وادار شدن مردم به کلیک روی دکمه خرید را افزایش می دهد. هر چند که شرکتها از طریق اینترنت نتوانند فروش انجام دهند، وبسایت شرکت یک سرمایه مهم است. وبسایت یک شروع برای متقاعد کردن بازدیدکنندگان به نیاز آن ها به محصولات است. شرکتها مردم را برای خرید تحریک میکنند، سپس از آنها دعوت میکنند که با شرکت تماس بگیرند.
 
 
دلیل پنجم: وبسایت باعث افزایش ارزش تبلیغات شرکتها میشود. اضافه کردن آدرس وب سایت در تبلیغات، کارت تجاری و امضاء شرکت، یک راه خوب برای جلب مشتری به شرکت است. داشتن آدرس سایت به مردم کمک میکند که هر زمان که در مورد شرکت میشنوند و یا تبلیغات آنها را میبینند به پیام عکس العمل نشان دهند. مراجعه به وبسایت شرکت راحتتر از نوشتن نامه یا رفتن به مغازه یا حتی تلفن زدن به شرکتها است. مردم اطلاعات را به راحتی دریافت میکنند و به آقای فروشنده برای کمک نیازی نیست، همچنین بازدید از وبسایت خیلی راحت است چون هیچ معذوریتی وجود ندارد و بازدیدکنندگان تحت فشار نیستند.
دلیل ششم:وبسایت به شرکتها کمک میکند تا با مشتریان بالقوه در ارتباط باشند. مردم زیادی وجود دارند که به آنچه شرکتها ارائه میکنند علاقمند هستند ولی ممکن است هماکنون برای خرید آمادگی نداشته باشند. شرکت باید با آنها در ارتباط باشند تا زمانی که آنها برای خرید آمادگی یافتند، با خبر شوند. وبسایت یک روش عالی برای تسهیل این فرایند است. شرکتها می توانند از طریق وبسایت خود آدرس تماس مشتریان بالقوه را جمعآوری کنند. سپس میتوانند به تناوب، نامه یا خبرنامه بر ایشان ارسال کنند. در ارتباط ماندن با مردم به تازه ماندن شرکتها در اذهان مردم کمک میکند(نوربخش، ۱۳۸۳؛۵۶).