تعریف صادرات

صادرات در لغت به معنای انتقال کالا یا ارسال و فرستادن کالا از جایی به جای دیگر چه در داخل کشور و یا از داخل به خارج کشور است . که در این مجموعه منظور از صادرات کالا در بازارچه مرزی صادرات قطعی کالا است و هدف خروج کالا از کشور (قلمرو گمرکی) می باشد .

صادرات قطعی

همانطوری که می دانیم صادرات قطعی کشور عبارت است از کالایی که به منظور فروش یا مصرف در کشورهای خارج از ایران به خارج فرستاده می شود . و از طرفی لازم به توضیح است که صادرات قطعی کشور از پرداخت حقوق گمرکی و سود بازرگانی معاف است . اما این بدان معنا نیست که مشمول پرداخت هزینه های گمرکی نباشد ، لذا مشمول پرداخت هزینه های گمرکی از جمله تخلیه و بارگیری – آزمایش و تعرفه بندی و غیره می باشد . البته این مسئله به شرحی است که در آئین نامه اجرائی قانون امور گمرکی به آن اشاره شده است . بنابران خارج کردن اجناس از قلمرو گمرکی را صادرات (EXPOrtation) می گویند . و این مسئله در خصوص قلمرو سیاسی جای تامل دارد . لذا ممکن است کالایی از قلمرو گمرکی صادر شده باشد ولی از قلمرو سیاسی خارج نشده باشد ، مثل کالاهای صادره به مناطق آزاد تجاری کشور ، که در بازارچه های مرزی صادرات قطعی مورد نظر است و به این مسئله مربوط نمی شود . چرا که ممکن است چنین عملی عملا نوعی کابوتاژ کالا به این مناطق باشد که موضوع بحث بازارچه های مرزی نیست.بنابراین نمی توانیم به هر کالایی که از قلمرو گمرکی خارج می گردد عنوان صادرات را تلقی کنیم چرا که ممکن است این مسئله دارای استثنایی باشد . بنابراین توضیح قلمرو گمرکی مناسب به نظر می رسد .
قلمرو گمرکی یعنی سرزمینی که در آن قانون گمرکی یک کشور به طورکامل اجرا می گردد . به طور کلی قلمرو گمرکی یک کشور قلمرو داخلی و ملی آن است که شامل فضای زمینی – دریایی و هوایی آن می باشد . با این حال بعضی از قسمت های قلمرو ملی ممکن است جزء قلمرو گمرکی نباشد . مثلا مناطق آزاد یا آب های بین خط ساحلی ومرز خاکی یک کشور در دریلا ، که مناطق مستثنی شده از قلمرو ملی را قسمت خارج از قلمرو گمرکی می نامند . به موجب موافقتنامه بین المللی قلمرو گمرکی یک کشور ممکن است شامل قسمت خارج از قلمرو گمرکی یک کشور دیگر بشود و منطقه ای که با این ترتیب جزء قلمرو گمرکی کشور می شود قسمت داخلی قلمرو گمرکی نامیده می شود . در اینجا هر گاه صحبت از خارج از ایران شد به معنی خارج از قلمرو سیاسی ایران است «اعم از قلمرو گمرکی یا قلمرو غیر گمرک.

صادر کننده بازارچه مرزی

به هر شخص حقیقی و یا حقوقی که دارای کارت بازرگانی باشد و یا دارای مجوز وزارت بازرگانی بوده باشد و اقدام به صدور کالا از طریق بازارچه های مرزی بنماید صادر کننده بازارچه مرزی اطلاق می گردد . به عبارت دیگر صادر کننده بازارچه مرزی به کسی اطلاق می گردد که پس از تهیه مدارک لازم می بایست کالا را به گمرک محل صدور حمل و پس از صدور قبض انبار اظهارنامه صادراتی اقدام به صدور کالا نماید

انواع کالاهای صادراتی

کالای صادراتی طبق مقررات صادرات و واردات سال ۱۳۸۱ قابل تقسیم به سه گروه ذیل می باشد که باید در هنگام صادرات کالا از طریق بازارچه های مری به آن توجه گردد .
الف : کالای مجاز
ب : کالای مشروط
ج : کالای ممنوع الصدور
الف : کالای مجاز:
کالایی است که صدور آن بارعایت ضوابط نیاز به کسب مجوز ندارد ومنظور از ضوابط واردی است که رعایت آن برای صادرات پاره ای از کالاها قانونا ضروری است مثل گواهی استاندارد .
ب : کالای مشروط
کالایی است که صدور آن با کسب مجوز امکلان پذیر است و در قسمت مندرجات ذیل یادداشت هر فصل در جدول ائین نامه اجرایی مقررات و صادرات و واردات نوشته شده است . که مشروط شدن کالاهایی برای صدور ممکن است بنا به یکی از دلایل ذل باشد .
۱- کنترل میزان تولید
۲- تامین نیازهای داخلی
۳- جلوگیری از صدور کالا
بنابراین با مراجعه صادر کننده و معرفی کالای موضوع صادرات وزارتخانه ذیربط با رعایت ضوابط تعیین شده ممکن است مجوز صدور صادر یا از صدو کالا جلوگیری نماید .

ج : کالای ممنوع الصدور

به کالایی اطلاق می گردد که صدور آن به موجب شرع مقدس اسلام به اعتبار خرید و فروش – یا مصرف و یا به موجب قانون ممنوع است که دولت می تواند بنا به مقتضیات و شرایط خاص زمانی با رعایت قوانین مبوطه صدور بعضی از کالاها را ممنوع نماید .
لذا فهرست کالاهای ممنوع الصدور به شرح ذیل است که در مورد بازارچه های مرزی نیز مصداق دارد .
۱- اشیاء عتیقه و هنری از کشور
۲- صدور آهن قراضه به هر شکل
۳- دم قچی و ضایعات استیل غیر از نوع فر گرومیک
۴- صدور هیزم و زغال چوب
۵- صدور چوب گردو
۶- صدور انواع قالی و قالیچه (با الیاف مصنوعی و یا مخلوطی از آن)
۷- انواع فرش های بافته شده (با نخ های رنگ شده زیر استاندارد)
قیمت گذاری کالای صادراتی توسط گمرک ایران
قیمت گذاری کالاهای صادراتی از لحاظ آماری این نیز دارای اهمیت می باشد . قیمت گذاری در سال های قبل از ۱۳۸۱ توسط وزارت بازرگانی انجام شده است ، در صورتی که از سال ۱۳۸۱ این وظیفه به عهده گمرک واگذار گردیده است و گمرک اران ارزش کالاهای صادراتی را به گمرک اجرایی کشور اعلام می دارد .
بنابراین هر یک از کالاهای صادراتی دارای ارزشی است که ارزش آن توسط گمرک ایران تعیین می گردد . در سابق قیمت گذاری کالاهای صادراتی به موجب قانون بود و توسط کمیسیونی متشکل از نمایندگان ذیل انجام می شد .
۱- نماینده وزارت بازرگانی
۲- نماینده بانک مرکزی
۳- نماینده وزارتخانه صنعتی ذیربط
۴- نماینده مرکز توسعه صادرات
۵- نماینده گمرک ایران
حال آنکه در سال ۸۱ این وظیفه به گمرک ایران واگذار شده است و گمرک ایرانپس از گذشت سال های سال (۲۰ سال) مجددا اقدام به ارزش گذاری و قیمت گذاری کالاهای صادراتی می پردازد .