و توجه به استقلال واقعی و توتالیتاریسم و تمامیت ارضی کشور( باز پس گیر ی اراضی اشغال شده از دولت غاصب و اشغالگر ارمنستان) از مسائل اساسی در سیاست خارجی دولت آذربایجان می باشد. استقلال ملی، دفاع ملی و سیستم آزاد برای اتحاد با کشورهای مختلف اصول دکترین حیدر علی اف می‌باشد. او در کنار این اصول به واقعیت های تاریخی و علائق ملی در سیاست خارجی توجه دارد و در اظهار نظرها و بیاناتش همواره نشانه هایی از ملت آذربایجان هست. (واحدی، ۱۳۸۲: ۲۲۳)

۶-۳٫ مختصات کشور اسراییل

از نظر موقعیت نسبی در جنوب غرب آسیا و در قلب منطقه خاورمیانه و محل پیوند قاره‌های آسیا و آفریقا واقع شده است. از لحاظ مختصات جغرافیایی، این کشور در ۳ درجه و ۴۵ دقیقه عرض جغرافیایی (بین مدارهای ۲۹ درجه و۳۰ درجه و۳۳درجه و ۴۵ دقیقه شمالی) و ۱ درجه و۴۰ دقیقه طول جغرافیایی( بین نصف‌النهارهای ۳۴ درجه و۱۵ دقیقه و ۳۵ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی) واقع گردیده است. به این ترتیب طول آن از شمال به جنوب ۴۲۰ کیلومتر و عرض آن از شرق به غرب در پهن‌ترین محل ۱۸ کیلومتر است.
پایتخت این کشور اورشلیم، زبان رسمی عبری و عربی، نوع حکومت جمهوری پارلمانی، مساحت این کشور ۲۲هزار و ۷۰۰ کیلومتر مربع ارزیابی شده است؛ براساس این ارزیابی وسعت ۲۱ هزار و۶۴۳ کیلومتر مربع آن خشکی و ۴۲۹ کیلومتر پهنه آبی بحر المیت و دریاچه جلیلیه(طبریه) را شامل می‌گردد.
طول مرزهای اسرائیل (خشکی وآبی) ۱۲۹۰ کیلومتر است که از این مقدار ، ۱۰۱۷ کیلومتر مرزهای آبی در کنار دریای مدیترانه را شامل می‌گردد. جمعیت ۸۰۵۱۰۰۰، میزان تولید ناخالص داخلی به صورت مجموع (براساس تخمین ۲۰۱۳ ) ۷۳۷/۲۷۲ میلیارد دلار و به صورت سرانه ۸۷۵/۳۴ دلار می باشد. در سال ۲۰۱۳ شاخص توسعه انسانی بسیار بالا و۹۰۰/۰ ارزیابی شده است.
بنیان‌گذار و پدر صهیونیسم سیاسی و دولت اسرائیل “تئودور هرتصل” بشمار می‌آید. انتشار کتاب دولت یهود و تلاش‌های تئودور هرتصل که سرانجام به برپایی کنفرانس بال منجر شد، راه را برای ایجاد یک دولت یهود در فلسطین هموار کرد. در کنفرانس بال سیاست سازمان جهانی صهیونیست مبنی بر بازگشت به فلسطین مطرح شد و به دنبال آن تلاش‌های دیپلماتیک صهیونیسم برای کسب حمایت‌ و کمک‌های سیاسی- مالی سرمایه‌داران اروپایی وقدرت‌های استعماری اروپا و نیز جلب توافق سلطان عبدالحمیدعثمانی برای اعطای فلسطین به صهیونیست‌ها شدت گرفت. (احمدی، ۱۳۷۷: ۲۹)
هرتصل خود در این باره گفته است.” اگر بخواهم کنگره بال را در یک کلمه جمع کنم، باید بگویم در بال من کشور یهود را بنیان گذاشتم. این را علنی نخواهم گفت، چون اگر امروز چنین بگویم، جهان به من خواهد خندید. اما شاید در عرض پنج سال و مطمئناً در پنجاه سال آینده همگان کشور یهود را به چشم خواهند دید. (احمدی، ۱۳۷: ۳۷)
اسرائیل در ساحل شرقی دریای مدیترانه واقع شده و در شمال با لبنان، در شمال شرقی با سوریه، در شرق با اردن و در جنوب غربی با مصر مرز زمینی دارد. اسرائیل هم‌چنین در شرق با کرانه باختری رود اردن و در جنوب غربی با نوار غزه مجاورت دارد. این کشور هم‌چنین از طریق دریای مدیترانه، خلیج ایلات و دریای سرخ مرز آبی دارد، اسرائیل با وجود اندازه نسبتاً کوچک دارای ویژگی‌های جغرافیایی متنوع است. شورترین دریاچه جهان به نام دریای مرده (بحرالمیت) در مرز اردن و اسرائیل واقع شده است. بزرگ‌ترین دریاچه داخلی اسرائیل، دریاچه کینرت در دامنه بلندی‌های جولان قرار گرفته ‌است.
صحرای نِگِب بیابانی است وسیع در جنوب کشور اسرائیل، این بیابان حدود ۵۵ درصد از خاک اسرائیل را پوشانده‌ است.

۷-۳٫ اقتصاد

اسرائیل دارای یکی از پیشرفته‌ترین شبکه‌های اقتصادی دنیاست و اقتصاد اسرائیل به تنهائی، بزرگتر از مجموع کل اقتصاد تمامی کشورهای همسایه ‌است و این در حالی است که اسرائیل فاقد نفت و دیگر منابع طبیعی و معادن فلزات است و حتی از نظر آب نیز بسیار در مضیقه قرار دارد، البته این کشور دارای مقدار زیادی از مخازن گاز طبیعی در ساحل خود در دریای مدیترانه است که انتظار می‌رود این کشور را از وارد کننده گاز به صادرکننده آن تبدیل کند.
صنعت گردشگری یکی از منابع مهم درآمد برای کشورهاست و اسرائیل نیز از این قاعده مستثنی نیست. جهانگردان بسیاری به منظور بازدید از مناطق باستانی مذهبی موزه‌ها مناطق طبیعی جغرافیایی و سواحل از اسرائیل دیدن می‌کنند. جهانگردی یکی از مهم‌ترین منابع حمایتی صنایع اسرائیل از جمله تجارت هتل‌ها و رستوران‌ها است. در سال ۲۰۰۹ بیش از ۷/۲ میلیون نفر جهانگرد از اسرائیل بازدید کردند.

۸-۳٫ نیروهای مسلح

نیروی هوایی اسرائیل، مجهزترین نیروی هوایی در منطقه خاورمیانه، با قابلیت کاملاً تهاجمی است. نیروهای دفاعی اسرائیل که اسم مخفف آن به عبری تزاحال[۲۸] نامیده می‌شود، متشکل از سه نیروی زمینی، هوایی و دریایی است که زیر نظر مستقیم ستاد کل فرماندهی و عملیات اداره می‌شوند.
وظیفه ارتش اسرائیل، حفظ کیان و استقلال کشور اسرائیل و عقیم‌کردن تلاش‌های دشمنان آن در مختل‌کردن روال عادی زندگی در داخل کشوراعلام شده‌است. اسرائیل خود را توان نظامی برتر خاورمیانه می‌داند و راهبرد اصلی این کشور بر این اصل استوار است که هیچ کشوری درمنطقه نباید از او پیشی گیرد، و مقابله اسرائیل با توان هسته‌ای ایران نیز از این راهبرد سرچشمه می‌گیرد.

صنایع دفاعی

کشور اسرائیل، از نظر تولید و ساخت تجهیزات نظامی، یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. این کشور هر ساله چند میلیارد دلار از تجهیزات نظامی خود را به کشورهای دیگر جهان صادر می‌کند. کشورهای چین، هند و ایالات متحده آمریکا از جمله مشتریان کلان تجهیزات نظامی تولید شده در صنایع دفاعی اسرائیل هستند.
بازدارندگی هسته‌ای
گفته می‌شود که اسرائیل از دهه پنجاه میلادی برنامه هسته‌ای داشته‌است، اما دولت اسرائیل هیچ‌گاه در اختیار داشتن جنگ‌افزار هسته‌ای را تأیید یا تکذیب نکرده‌است، و در این رابطه “سیاست ابهام”را در پیش گرفته‌است.
این کشور هم‌چنین با آن‌که عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است، اما هیچ‌گاه پیمان‌نامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را امضا نکرده‌است.
مرکز تحقیقات هسته‌ای نگب در ده کیلومتری شهر دیمونا قرار دارد که بر باور عمومی، بخش مهمی از برنامه هسته‌ای اسرائیل را تشکیل می‌دهد. در سال ۱۹۸۶ میلادی، یک تکنسین هسته‌ای اسرائیلی، برای اولین‌بار، اطلاعات و تصاویری محرمانه از داخل رآکتور دیمونا و کلاهک‌های اتمی اسرائیل را در اختیار هفته‌نامه بریتانیایی” ساندی‌تایمز” قرار داد و به این ترتیب، مدارکی در تائید حدس و گمان‌های موجود، در مورد زرادخانه هسته‌ای اسرائیل را منتشر کرد.
به نوشته هفته‌نامه دفاعی “جینز” اسرائیل ششمین قدرت هسته‌ای جهان محسوب می‌شود. این هفته‌نامه هم‌چنین مدعی شده‌است که اسرائیل دارای ۱۰۰ الی ۳۰۰ کلاهک هسته‌ای است که از نظر تعداد دارا بودن کلاهک هسته‌ای با بریتانیا برابری می‌کند.
از زمان شکل گیری رژیم صهیونیستی مساله امنیت همواره دغدغه اصلی سیاستمداران این رژیم بوده است و به دلیل ارتباط متقابل امنیت و بقا، این رژیم تمام توان داخلی و خارجی خود را صرف حفظ و تضمین امنیت ملی خود کرده است. این رژیم در نیم قرن نخست شکل گیری، در شش جنگ تمام عیار شرکت کرد و همواره با توسل به زور، ارعاب و تهدید به دنبال تضمین بقای خود بوده است.
به طور کلی سه عامل عدم مشروعیت، موقعیت ژئوپولیتیک نامطلوب و جمعیت اندک تضعیف کننده امنیت ملی رژیم صهیونیستی به شمار می‌‌‌روند که این رژیم سعی می‌کند با تمهیدات ویژه با این ضعف‌ها مقابله کند. این کشور با نزدیکی به کشورهای غیر عربی و تقویت هم‌پیمانان منطقه‌ای مانند ترکیه، آذربایجان، هند سعی در جبران این ضعف دارد. هم چنین فقدان عمق استراتژیک باعث آسیب پذیری استراتژیک می‌گردد. کوچکی اسراییل و نیز جمعیت کم از دیگر مسائل اسراییل است.

۹-۳٫ بررسی اهداف حضور سیاسی و اقتصادی اسراییل در جمهوری آذربایجان

پس از فروپاشی اتحاد شوروی، اسرائیل به منظور گسترش نفوذ در منطقه روابط همه‌جانبه‌ای را با جمهور‌ی‌های آسیای مرکزی و قفقاز برقرار کرده است. سابقه روابط اسرائیل با جمهوری‌های آسیای مرکزی و قفقاز به سه دوره تاریخی مجزا قابل بررسی است.
الف) از زمان تاسیس اسرائیل تا قبل از روی کارآمدن “گورباچف” . دراین دوره شوروی موضعی خصمانه در قبال اسرائیل اتخاذ نموده است و بالطبع جمهوری‌های منطقه هیچ‌گونه ارتباطی جز از طریق دولت مرکزی با جهان خارج نداشته‌اند، بالطبع از هیچ رابطه ای با اسرائیل نیز برخوردار نبودند.
ب) دومین دوره از روی کار آمدن گورباچف تا زمان فروپاشی شوروی ادامه داشته است. در این دوره سیاست خارجی شوروی در قبال اسرائیل چرخش یافته و تا پایان سال ۱۹۹۱ سفیر بین طرفین مبادله می‌شد و به یهودیان روسیه اجازه داده می‌شد تا مهاجرت همگانی به اسرائیل داشته باشند.
ج) سومین مرحله با فروپاشی شوروی و استقلال جمهوری‌های مشترک‌المنافع آغاز گردید. دراین دوره اسرائیل به عنوان یکی‌از رقبای با نفوذ وارد صحنه رقابت منطقه‌ای گردید. (رضایی، ۱۳۷۷: ۶۷-۶۶)
عوامل متعددی توجیه کننده نفوذ اسرائیل در جمهوری آذربایجان است؛ این عوامل به طور کلی به عوامل اقتصادی و امنیتی، سیاسی قابل تقسیم می‌باشند. که ما در این فصل به عامل اقتصادی و سیاسی اشاره خواهیم نمود.

۱-۹-۳٫ عامل اقتصادی

اسرائیل تعاملات گسترده‌ای را برای نفوذ اقتصادی و سیاسی در این منطقه آغاز کرده، این کشور سعی دارد از طریق روابط اقتصادی و تجاری روابط سیاسی و دیپلماتیک خودرا توسعه داده و به تدرج نفوذ استراتژیک خودرا در منطقه افزایش دهد. ( موسسه مطالعات اندیشه سازان نور، ۱۳۸۸: ۵۵)
در بیان ساده سیاست‌های اسرائیل در جمهوری‌آذربایجان می‌توان به نظریه “بن گوریون” اولین نخست وزیر اسرائیل اشاره کرد؛ وی براساس آموزه اتحاد پیرامونی معتقد بود که سیاست خارجی اسرائیل باید متکی بر کشورهای پیرامونی و غیر عرب باشد. زیرا اسرائیل به جهت اینکه در محاصره کشورهای عربی قرار دارد، امکان توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با همسایگان را ندارد و لذا باید با کشورهای پیرامونی ارتباط برقرار کند. بر همین اساس پس از فروپاشی شوروی، سیاست خارجی اسرائیل در این منطقه با اتخاذ خط مشی دوستانه و براساس همکاری‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی همراه شد. (ww.iras.ir ,1387)
فعالیت‌های اسرائیل ابتدا در چارچوب سرمایه گذاری در این کشورها و باز کردن بازارهای جدید برای تجار یهودی بود. اسرائیل برای بدست گرفتن مشتریان اقتصادی بین جمهوری ها ضمن پشتیبانی مادی و معنوی از یهودیان ساکن این کشورها، تعدادی از کارشناسان اقتصادی و سیاسی و آموزش دیده و اهل منطقه را که قبلاً به فلسطین مهاجرت کرده بودند، به شهرهای مهم این کشور فرستاد و آن‌ها با خردمندی ساختمان‌ها و زمین‌های مرغوب، تاسیس شرکت‌های تولیدی و صنعتی در بخش کشاورزی و سیستم آبیاری به تدریج شریان اقتصادی کشورهای منطقه قفقاز و آسیای مرکزی را در دست گرفته و سپس در زمینه‌های فرهنگی و سیاسی در این منطقه شروع به فعالیت کردند.
اسرائیل با بهره گرفتن از عوامل داخلی و خارجی توانسته است حضور پر رنگتری در این منطقه داشته باشد، منظور از عوامل داخلی مجموعه امتیازها و ویژگی‌هایی است که اسرائیل در جمهوری‌های منطقه از آن برخوردار است. ( روزنامه اطلاعات، ۵/۶/۱۳۸۰: ۱۲)
بهره گیری از منابع غنی انرژی جمهوری آذربایجان و نیز امکان دست‌یابی به بازار رو به رشد و پر مصرف این کشور جهت صادرات کالا برای اسرائیل از عوامل اقتصادی توجیه کننده این نفوذ می‌باشد.
تاسیس شرکت‌های تولیدی و صنعتی فعالیت در بخش کشاورزی و به خصوص مدیریت آب در قالب طرح “آب کمتر، زمین بیش‌تر” از عوامل تسهیل کننده نفوذ اسرائیل در منطقه قفقاز جنوبی و به ویژه آذربایجان است.
از عوامل خارجی نیز می توان به گرایش جمهوری‌آذربایجان و گرجستان به آمریکا و به تبع آن میل و خواست روابط نزدیک‌تر با اسراییل و نیز حمایت آمریکا از اهداف منطقه‌ای اسرائیل اشاره کرد. بهره‌گیری از تبلیغات شدید علیه جمهوری‌اسلامی‌ایران با متهم کردن ایران به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته‌ای، اخلال در فرآیند صلح خاورمیانه و حمایت از تروریسم موجب شده تا بستر مناسبی برای جهت‌دهی به افکار عمومی در منطقه به وجود بیاید.
در مورد علل گرایش جمهوری‌های تازه استقلال یافته یک نکته دیگر نیز حائز اهمیت است و آن این که پس از فروپاشی شوروی بزرگ‌ترین مشکل جمهوری‌های تازه استقلال یافته ضعف و رکود اقتصادی به شمار می‌رفت، این جمهوری‌ها خواهان جذب سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی از هرجای ممکن بودند. رژیم صهیونیستی از این موقعیت برای پیش بردن اهداف و تامین نیاز‌هایش استفاده کرد.