۳-۴٫ دکترین نظامی- استراتژیک جمهوری آذربایجان

دکترین نظامی ‌جمهوری آذربایجان، که از سوی حیدر علی‌یف پیشوای ملّی مردم آذربایجان بنیان‌گذاری شده، سندی است که به عنوان بخشی از استراتژی تضمین‌کننده امنیت ملی جمهوری آذربایجان، با هدف حراست از حقوق و مصالح ملی انسانی، جامعه، دولت و وظایف دولت جمهوری آذربایجان در قبال تهدیدات داخلی و خارجی و به عنوان پایه و مبنای نظری سیستم امنیت نظامی‌ کشور تدوین شده است. ( ایراس :۱۳۸۹)
براساس ماده دوم این دکترین جمهوری آذربایجان به عنوان دولتی قانونی و لائیک- قادر به تامین منافع ملت و کشور- خط‌ مشی سیاست‌گذاری امنیت ملی خود را برای رشد و ترقی مشخص کرده و به اجرا درمی‌‌آورد. یکی از اجزای ترکیب خط‌ مشی سیاستگذاری امنیت ملی جمهوری آذربایجان را تاکتیک سیاسی – دفاعی در زمینه‌‌های نظامی ‌و دیگر زمینه‌‌‌هاـ معطوف به تامین منافع ملی کشورـ تشکیل می‌‌دهد.
ماده سوم بیان کننده مقاصد، مبانی و اصول سیاست دفاعی در نظریه امنیت ملی جمهوری آذربایجان می‌باشد، همچنین روند اجرای مفاد مربوط به امنیت نظامی ‌و گسترش و توسعه این مفاد در “دکترین نظامی‌” جمهوری آذربایجان منعکس می‌شود. در این دکترین به صورت واضح حریم و فضای امنیتی مشخص گردیده است.
در فصل سوم ماده ۱۹ این دکترین تامین استقلال، حق حاکمیت، تمامیت ارضی، ایجاد نظام قانون اساسی، تامین منافع مردم و کشور، مقابله با تهدیدات نظامی‌، سیاسی و امثال آن یکی از مهم‌ترین وظایف دولت جمهوری آذربایجان به‌شمار می‌رود.
در این فصل ادامه اشغال بخشی از سرزمین‌های جمهوری‌آذربایجان توسط نیروهای مسلح ارمنستان غاصب، امکان هر گونه تجاوز نظامی‌ خارجی برای دخالت در امور داخلی آذربایجان؛ وابستگی نظامی ‌جمهوری آذربایجان به کشورهای خارجی؛ طرح ادعای ارضی از سوی کشورهای هم مرز (همسایه) جمهوری آذربایجان؛ انواع فعالیت‌ها با هدف بحرانی کردن اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی در داخل کشور از جمله حمایت (بیگانگان) از روند تحرکات تجزیه‌طلبانه و دینی افراطی، تدارک و آموزش گروه‌های مسلح غیرقانونی از سوی دیگر کشورها جهت اعزام به جمهوری آذربایجان، درگیر بودن کشورهای همسایه در مناقشات بین دولتی یا وجود مناقشات داخلی، عملیات نظامی‌، قیام‌های مسلحانه و یا هرگونه نابسامانی نظامی‌ و ناآرامی ‌ ‌و نظامی‌- سیاسی در کشور‌های مذکور، بروز اختلال در توازن نظامی‌ منطقه و عدم کفایت توان دفاعی از جمله استقرار مستقیم پایگاه‌های نظامی‌ (در مجاورت سرحدات خاکی و آبی جمهوری آذربایجان)؛ تجمع دستجات نظامی ‌و افزایش میزان تسلیحات و دیگر اشکال حضور نظامی‌در مجاورت مرزهای دولتی جمهوری آذربایجان؛ تجاوز یگان‌های نظامی ‌و مسلح به حریم مرزی جمهوری آذربایجان، بروز مناقشات مرزی و یا تشدید آن؛ اشاعه انواع سلاح‌های هسته‌ای و دیگر سلاح‌ها و گسترش فناوری تهیه و تولید مدرن‌ترین تسلیحات نظامی ‌به تبع دعاوی نظامی‌- سیاسی دولت‌های مختلف و گروه‌های تروریستی؛ به صورت علنی اشاره گردیده شده است. (بنیاد مطالعات قفقاز، ۱۳۹۰: ۵-۲)
براساس این دکترین دولت موظف است برای تضمین امنیت کشور صنایع دفاعی را در این کشورگسترش دهد.
ماده ۷۰ :
برنامه توسعه صنایع دفاعی جمهوری‌آذربایجان در دو مسیر به اجرا در می‌آید:
– تأمین نیازهای ارتش و دیگر واحد‌های نظامی ‌کشور به اقلام نظامی‌
– صنایع دفاعی کشور موظف است با هدف تأمین رقابت پذیری محصولات دفاعی خود در بازارهای داخلی و جهانی، فناوری‌های مدرن را بکار برده، و خدمات فروش و اخذ سفارش داخلی و بین‌المللی را ارایه دهد.
ماده ۷۱:
نیروهای مسلح ارتش، دیگر واحدهای نظامی ‌و نهادهای دولتی مسئول تضمین امنیت نظامی‌کشور موظفند برای تقویت و استحکام توان دفاعی کشور، مطابق با برنامه‌های دولت و با هدف تهیه فن‌آوری‌های مدرن و ایجاد زمینه‌های تولیدی مدرن در کشور، با کشورهای متحد جمهوری آذربایجان در زمینه امور لجستیکی (نظامی‌- فنی) روابط برقرار کرده، دامنه همکاری‌ها را با این کشورها گسترش دهند.
همان‌گونه که در این دکترین ملاحظه می‌گردد مسئله قره باغ، تجهیزات ارتش، خرید و فروش با هم پیمانان استراتژیک، حفظ کیان دولت آذربایجان و جلوگیری از نفوذ افراطی‌گرایی اسلامی و نیز دخالت‌های کشورهای همسایه از مسائل بسیار پر اهمیت می‌باشند. درج این موارد نشان دهنده میزان اهمیت این عوامل برای جمهوری آذربایجان می‌باشد و برای رسیدن به این اهداف در تلاش است.

۴-۴٫ همکاری های امنیتی-نظامی اسرائیل و جمهوری آذربایجان

نطفه روابط جمهوری‌‌آذربایجان و اسرائیل با سفر معاون نخست وزیر اسرائیل به باکو در سال ۱۹۹۲ بسته شد. در طول این سفر، سفارت اسرائیل در باکو افتتاح شد. هر چند بعد از گذشت ۱۸ سال از روابط دوجانبه، باکو به دلیل حساسیت‌های موجود در بین کشورهای مسلمان منطقه اقدام به ایجاد سفارت‌خانه در (abilov, 2008: 20) تل آویو نکرده است.
اوج توسعه روابط جمهوری‌آذربایجان و اسرائیل در زمان جبهه خلق به رهبری ابوالفضل ایلچی بیگ بود. در این دوره اسرائیل سفارت خود را در این کشور به سطح سفیر ارتقا داد. اسرائیل از نظر سیاسی در زمینه‌های آموزش‌دیپلماتیک، روزنامه‌نگاری، خبرگزاری، احزاب سیاسی با جمهوری‌آذربایجان همکاری داشته است. در سال ۱۹۹۵-۱۹۹۴ بیست‌وپنج دیپلمات از باکو برای گذراندن دوره‌های روابط‌بین‌المللی در وزارت‌خارجه اسرائیل عازم تل آویو شدند. (اطلاعات، ۳/۴/۱۳۷۴: ۱)
در حال حاضر نیز روابط سیاسی دو کشور در حال گسترش است، شیمون پرز رئیس‌جمهور اسرائیل در اواخر ماه ژوئن ۲۰۰۹ به باکو سفر کرد، این اولین بار بود که یک مقام بلندپایه‌ یهودی از یک کشور مسلمان دیدار می‌کرد؛ طی این سفر دو کشور توافق‌نامه‌هایی را جهت همکاری در زمینه‌های مختلف از جمله. آموزش، فرهنگ، اطلاعات، و تکنولوژی‌های ارتباطی با یک‌دیگر به امضا رساندند. دو کشور نیز از تداوم روابط قوی و صمیمی یا یک‌دیگر حمایت کرده‌اند. (abasov, 2009: 2)
براساس گزارش‌ها، اسرائیل در حال کمک به بازسازی و تقویت نیروهای نظامی جمهوری‌آذربایجان که بعد از جنگ قره‌باغ دچار صدمات سنگین شده بود، می‌باشد. پس از انعقاد قرارداد نظامی- امنیتی اسرائیل وترکیه در سال ۱۹۹۶ که اسرائیلی طی آن‌‌‌ها اجازه مانور در ترکیه را پیدا کردند، و سالانه مانور عقاب آناتولی را انجام دادند؛ جمهوری‌آذربایجان خواستار شد تا عضو ناظر فعالیت‌‌‌ها ومانور نظامی این دو کشور باشد. یکی‌دیگر از ابعاد حضور نظامی اسرائیل در منطقه قفقاز، همکاری ترکیه، اسرائیل و جمهوری‌آذربایجان است که در سال ۲۰۰۲ با انعقاد پیمان ترابوزان شدت گرفت، که هدف آن گسترش اتحاد نظامی ترکیه و اسرائیل به جمهوری‌آذربایجان در راستای طرح خاورمیانه بزرگ جهت خارج کردن اسرائیل از انزوای منطقه‌ای می‌باشد. (کاظمی، ۱۳۸۱: ۱۲)
در طول سفر شیمون پرز به باکو در سال ۲۰۰۹ یک قرارداد بسیار مهم امضا شد، که در برگیرنده ساخت یک کارخانه تولید تسلیحات در جمهوری‌آذربایجان می‌باشد؛ با ساخت کارخانه آذربایجان به تولید کننده مهم سیستم‌های بسیار پیشرفته تبدیل خواهد شد(حتی روسیه نیز از این قابلیت برخوردار نیست). (zamejc, 2010: 29)
اسرائیل و جمهوری‌آذربایجان همکاری‌های اطلاعاتی نیز دارند. در این خصوص اسرائیل تلاش کرده است تا از طریق رشد فعالیت‌ها وهمکاری‌های اطلاعاتی و جاسوسی نفوذ خود را در منطقه بیش‌تر کند. نکته حائز اهمیت در این زمینه آن است که اسرائیل در سال ۲۰۰۳، دومین پایگاه اطلاعاتی خودرا در منطقه جنوبی جمهوری‌آذربایجان، با هدف جمع‌آوری اخبار از ایران و با نصب دستگاه‌های شنود آغاز نموده است. در این زمینه اسرائیلی‌ها معتقدند که با کشورهایی نظیر جمهوری‌آذربایجان می‌توانند در زمینه شنود رادیویی به توافق برسند، و از آن علیه دولت‌هایی چون ایران استفاده‌ کنند. (کاظمی،۱۳۸۳: ۱۷)
لدول بزانیش اشاره می‌کند که علاقه آذربایجان به اسرائیل و بالعکس از ترس متقابل آن ها از ایران نشات می‌گیرد. آذربایجان آرزومند است که با برقراری ارتباط با اسرائیل از سوی آمریکا مورد تحسین و تشویق قرار گیرد. (بزانیس، ۱۳۹۱: ۶۶)