به صورت کتبی به دایره مشاوره و مددکاری اجتماعی معرفی میشوند
انجام مصاحبه تشخیصی با مراجعان
تلاش در جهت میانجیگری و برقراری مصالحه بین طرفین دعوا همراه با رضایت آنان و بهدور از اکراه و اجبار
کمک و راهنمایی علمی ، اجرایی و قانونی به مراجعان متناسب با دعوا و نیاز آنان
ارجاع مراجعان به مراکز مشاوره ناجا در صورتی که دو جلسه مشاوره و مددکاری در کلانتری کافی نبوده و نیاز به مشاوره بیشتر داشته باشند
معرفی و ارجاع مراجعان به سایر مراکز سازمانها ، نهادها ، مؤسسات و مراکز حمایتی ، درمانی ، خیریه ، حرفهای ، اداری ، آموزشی و قضایی به منظور کمک به مددجویان
ارجاع سریع پرونده به دایره قضایی کلانتری جهت پیگیری مراحل قضایی در خصوص مواردی که خدمات تخصصی دفاتر مددکاری درباره آنها مؤثر نیست
ثبت خلاصه اقدامات ، هماهنگیها و پیگیریهای انجام شده در پرونده
تکمیل دقیق مندرجات پرونده و تحویل آن در پایان جلسه مشاوره به مسئول مربوطه
رعایت رازداری و پرهیز از انتقال و بهرهبرداری از اطلاعات و آمار حاصل از فعالیت مشاوره و مددکاری اجتماعی به افراد حقیقی و حقوقی برونسازمانی[۸۱]
ب-اقدامات مددکاری اجتماعی کلانتریها نسبت به کودکان بزهدیده
انجام معاینات و بررسیهای بالینی لازم به منظور تشخیص و درمان مشکلات روانشناختی کودکان بزهدیده
ارائه خدمات روانشناختی سریع به کودکان آزاردیده
انجام معاینات و بررسیهای بالینی به منظور تشخیص مشکلات روانی-عاطفی اعضای خانواده کودکان بزهدیده و ارائه مشاوره به آنها
حمایت از کودکان بزهدیده و شاهد جرم از طریق ارائه اطلاعات همراهی و دفاع از آنان در جلسات دادرسی
مراقبت و محافظت از کودکان بزهدیده و ارجاع به محلهای امن
مداخله قانونی جهت حمایت از آنها در مقابل آسیبهای مجدد[۸۲]
بند دوم: فرایند ارائه مددکاری و میانجیگری
معاونت اجتماعی نیروی انتظامی ج.ا.ا با در نظر گرفتن نیاز بزهدیدگان به بهرهمندی از خدمات مددکاری مراکز مددکاری اجتماعی در کلانتریها را راهاندازی کرده است. نحوه کار این مراکز به این صورت است که شکایات قابل سازش پیش از آن که مستقیماً به مراکز قضایی ارجاع شود از سوی دایره قضایی مستقر در کلانتری به واحد مشاوره کلانتری ارسال میشود. این واحد متشکل از یک روانشناس یا مددکار اجتماعی از طرفین دعوا دعوت میکند تا در زمانی معین در محل کلانتری حاضر شوند و با حضور مشاور یا مددکار اجتماعی ، در خصوص شکایت مطرح شده بحث کنند. چنانچه طرفین به توافق برسند اوراقی مبنی بر باز پسگیری شکایت از سوی شاکی امضا شده و معمولاً متهم نیز اوراقی دایر بر تعهد به انجام موضوع شکایت را امضا میکند. در این شرایط شکایت سابق منتفی تلقی شده و از ارسال پرونده به دادسرا نیز جلوگیری میشود و در صورتی که طرفین به توافق نرسند پرونده روال عادی خود را طی خواهد کرد. بر اساس آمارهای معاونت اجتماعی ناجا ، تا پایان سال ۱۳۸۱ ، حدود ۶۰% از پروندههای ارجاع شده به مراکز مشاوره به مصالحه منجر و مختومه شده که نیمی از این مصالحهها به امور خانوادگی مربوط است[۸۳]. یکی از مشکلات واحدهای مشاوره در ارتباط با حقوق بزهدیده این است که آمار پروندههای مختومه در مراکز مشاوره و مددکاری به عنوان شاخص و معیار موفقیت عملکرد کلانتری در مصالحه محسوب میشود و همین امر باعث شده است که هدف غایی این واحدها پیش از آن که توجه به مصلحت بزهدیده و بزهکار باشد، موفقیت در مصالحه و آشتی دادن زن و شوهر بوده و در نهایت این مسئله بر کیفیت عملکرد آنها تأثیر منفی گذاشته است به گونهای که برخی بزهدیدگان معتقدند که در مراکز مشاوره مجبور شدهاند رضایت بدهند[۸۴]
مبحث دوم: حمایت پلیس از بزهدیدگان خاص
منظور از بزهدیدگان خاص ، بزهدیدگانی است که به دلیل شرایط جسمانی ، جنسیتی و روانی ، بیشتر در معرض خطر بزهدیدگی قرار دارند و یا این که توان کافی برای دفاع از خود در برابر مهاجم و متجاوز را ندارند.
گفتار اول: تعامل پلیس با اطفال بزهدیده
با هر رویکردی اعم از جامعه شناختی روان شناختی و حقوقی به بحث کودک آزادی و علل آن بپردازیم شاهد وجود عناصر مشترکی در آن رویکردها هستیم. بسیاری از خانوادهها که از آثار منفی و عواقب شوم آزارهای کودکان بیخبر هستند درپارهای از اوقات دست به اقداماتی میزنند که باعث به خطر افتادن سلامت جسم و روح و بحرانی شدن آینده اطفال میشود. کودکان در هرجامعه امانات ملی نزد خانوادهها هستند و پدرومادر به صرف اینکه والدین کودک هستند حق ندارند روشهای نادرست را در مورد آنها اعمال نمایند. کودکان آزار دیده معمولا به خاطر شرایط فرهنگی و اجتماعی توانایی دفاع از خود و شکایت از بزرگترها را نداشته و تنها در بعضی موارد استثنایی ، آزارهای جسمی آنها آشکار گشته و به روزنامهها کشیده میشود.
کودکان به دلایل گوناگون مانند عدم توانایی در دفاع از خود ، زود فریب خوردن ، ترس و… میتوانند بزهدیده واقع شوند. سرقت اموال از کودکان به ویژه طلا از دختر بچهها انند گوشواره ، النگو ، گردنبند ، انگشتر و سوءاستفاده جنسی از آنان به خصوص در مورد دختربچهها توسط اعضای خانواده ، فامیل ، همسایهها و… از جمله این موارد است. در برخی مناطق و کشورها از جمله در برخی مناطق کشور هند ، فروش دختران ۱۴تا ۱۸ ساله توسط پدرانشان جهت کسب درآمد از دیگر موارد بزهدیدگی بالقوه است تأسفبارتر اینکه این
اقدام پدران با علم به این که از این دختربچهها در روسپیگری استفاده میشود صورت میگیرد. طبق تحقیقات انجام شده بین سی تا چهل هزار کودک در هند در معرض تجارت جنسی قرار دارند که اغلب آنان متعلق به خانوادههای بسیار فقیر هستند. اقداماتی که توسط پلیس میتواند صورت بگیرد ، دادن اخطار به والدین اینگونه کودکان به ویژه پدرانشان و تشریح عواقب قانونی اقدامات آنان است. در بسیاری از موارد صرف همین اخطار پلیس ، کارگشا و مؤثر است. همچنین اقدامات اطلاعاتی پلیس و مراقبت بیشتر میتواند منجر به شناسایی فعالیتهای بزهکارانه علیه کودکان و مداخله به موقع پلیس شود.
معمولاً قوانین جزائی از طفل بزهدیده حمایت بیشتری نموده و مجازات سنگینتری برای مرتکب جرم علیه اطفال در نظر گرفته است. علت این امر ، ضعیف بودن طفل و عدم امکان دفاع از خویش در مقابل مجرم و همچنین اثرات قوی جرم ارتکابی بر شخصیت و روح و روان طفل قربانی جرم است. قانون جزای ایران نیز در مواردی اندک ، به حفظ حقوق طفل بزهدیده پرداخته و مرتکبان جرم علیه اطفال را مستحق مجازات سنگینتری دانسته است. قانون مجازات عمومی سال۱۳۰۴ ، تمهیدات بیشتری را در این زمینه در برداشت که جای آن در قانون مجازات اسلامی خالی است ، اما مقنن با تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب ۲۵/۹/۱۳۸۱ تا حدی به جبران این خلا قانونی همت گماشت. مقنن در خصوص مجرمی که کودکی را قربانی جرم خود قرار دهد رویههای متفاوت در نظر گرفته است. گاه کودکی بزهدیده را موجب تخفیف مجازات و گاه از موجبات تشدید مجازات دانسته است ، و بالاخره به منظور حمایت ویژه از کودکان ارتکاب اعمالی را که در حق بزرگسالان جرم نیست در حق کودکان جرم دانسته است.
الف-تعریف کودک بزهدیده : کودک بزهدیده در معنی خاص ، فرد زیر هجده سال است[۸۵] که از سوی والدین ، سرپرستان قانونی و کسانی که به نوعی مسئولت تربیت ، نگهداری، آموزش وپرورش کودکان را دارند ، مورد سوءاستفاده یا بیتوجهی قرار گرفته و در پی آن تمامیت جسمی ، روانی ، اخلاقی و همچنین فرآیند رشد وی مورد آسیب واقع شده است.