برای دانلود متن کامل پایان نامه به سایت zusa.ir مراجعه نمایید.

 

۱-۲- بیان مسئله

 

 

دسترسی به اینترنت پدیدهای رو به گسترش است و هر روز تعداد بیشتری از افراد در زمره استفاده کنندگان قرار میگیرند در حال حاضر و با توجه به تعداد آمارهای موجود چند ساله اخیر، تعداد کاربران اینترنت در کشور ما ۲۵ برابر شده و بیش از ۶۴ /۰ از کاربران ایرانی در منزل از اینترنت استفاده میکنند این مسئله نشان دهنده تمایل گسترده استفاده از این ابزار اطلاع رسانی است (ارشلو، ۱۳۸۵). ایوان گلدبرگ، روان پزشکی از دانشگاه کلمبیا اولین بار اختلال اعتیاد به اینترنت را در جولای ۱۹۹۵ مطرح کرد واژه اعتیاد به اینترنت را ابداع و معیارهای تشخیصی آن را ثبت کرد (شایق و همکاران، ۱۳۸۸). اگر چه اعتیاد به اینترنت اولین بار در سال ۱۹۹۵ مطرح شد ولی جامعه علمی قبلاً با مفاهیمی از قبیل اعتیاد به فناوری اعتیاد به رایانه و اعتیاد به بازیهای رایانهای آشنا بود در واقع این تفکر که استفاده از رایانه ممکن است به صورت عادت اجباری یا حتی رفتاری اعتیاد آمیز و غیر قابل ترک در آید ازدهه ۱۹۷۰ شکل گرفت (آتش پورو همکاران، ۱۳۸۴). در مورد آمارشیوع اعتیاد به اینترنت در جوامع مختلف آمار متعددی وجود دارد اما به طور میانگین نسبت معتادان حدود ۲ تا ۵ میلیون در ازاء هر ۵۰ میلیون استفاده کننده معمولی برآورد شده است به عبارتی میتوان گفت که تقریباً ۵ تا ۱۰ درصد استفاده کنندگان از اینترنت دچار مشکل اعتیاد به اینترنت هستند(علوی و همکاران، ۱۳۸۸). اعتیاد به معنای بروز شرایطی است که در آن افراد به صورت جسمی و روانی یک نوع ماده خاص ویژه مواد مخدر وابستگی پیدا میکنند بسیاری از پژوهشگران مفهوم اعتیاد را برای توجیه انواع خاصی از رفتارهای مشکوک نیز به کار میبرند زیرا یافتهها و نشانههای اعتیاد به عنوان اعتیادهای رفتارمحور طبقهبندی میشوند. بنابراین اعتیاد به اینترنت نیز اعتیاد رفتار محور محسوب میشود (درگاهی و رضوی، ۱۳۸۶). کاربران ممکن است به قسمتهای مختلف اینترنت مانند چت یا سایر قسم ها اعتیاد پیدا کنند (ویزشفر، ۱۳۸۶). اعتیاد به اینترنت با فوبی اجتماعی و اعتیاد به اینترنت با فوبی اجتماعی و اختلال کمبود توجه همراه با بیش فعالی، اختلال دو قطبی، مشکلات در روابط بین فردی، اختلال اضطرابی و تکانه ای، خودکشی و پرخاشگری، افسردگی و انگیختگی بالا در ارتباط بوده است (خواجه موگهی، ۱۳۸۹).
منظور از جذب شدن، عطف توجه و درگیر شدن عمیق با موضوع توأم با نفوذناپذیری در مقابل رویدادهایی است که معمولاً توجه فرد را به خود جلب می کنند. در این حال اطلاعات به گونهای غیر معمول و منحصر به فرد ارزیابی می شوند. به هنگام جذب، رویدادهای زمینهای و مزاحم اطراف نادیده گرفته می شوند. در این حالت فرد در مقابل عوامل مزاحم نفوذناپذیراست. البته به نظر روچ و مک کانکی[۲] (۱۹۹۰) ممکن است فردی که جذب چیزی شده است رویداداهای اطراف خود را نادیده بگیرد اما در عین حال نسبت به آنها آگاه باشد و اضافه می کنند که می توان جذب را به عنوان زمینه (صفت) و یا تجربه (حالت) در نظر گرفت. گر چه جنبه صفت جذب شدن به خوبی بررسی شده است، جذب به عنوان یک حالت بخوبی مورد بررسی قرار نگرفته است. کسی که در این رگه و صفت بالاست ممکن است مدتها مسحور غروب خورشید و مدتها به لکهای خیره شود. در این حالت فرد مجذوب جنبهای معمولاً نامتعارف و ذهنی از چیزی میشود که به آن توجه میکند. این موضوع ادراکی یا تصوری، توجه فرد را در اختیار میگیرد و حاضر و واقعی تلقی می شود. تلگن[۳] (۱۹۸۲) در تبیین مفهوم جذب به نظر مزلو[۴] (۱۹۶۸) و مفهوم مسحور شدن و جذب که ویژگی تجربیات اوج است اشاره می کند. منظور از این گونه تجربیات، لحظاتی است که بخودی خود ارزشمند است. جذب حاصل توجه همه جانبه است، یعنی درگیر شدن کامل منابع ادراکی، حرکتی، تصوری و شناختی به نمود یگانهای از چیزی که به آن توجه می شود جذب یک ویژگی و رگه پایدار شخصیتی است و بین دو جنس تفاوتی در این رگه مشاهده نشده است (تلگن و همکاران، ۱۹۸۸، پناهی شهری، ۱۳۸۸). در فرهنگ آکسفورد غرق شدن به این معانی آمده است: “فرو رفتن در آب، سایر مایعات یا چیزهای دیگر و جذب شدن در برخی شرایط، اعمال، علاقه ها و از این قبیل”. غرق شدن، احساس عمیقاً درگیر شدن و چیزی را واقعی باور کردن است (ایجسلستیجن[۵] و همکاران، ۲۰۰۱).

 

 

۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق

 

 

در جوامع صنعتی امروزه استفاده مرضی از اینترنت پدیده جدیدی است که به عنوان مسأله و معضل اجتماعی مطرح شده و این کشورها سنگینی را متحمل می شوند تا آثار منفی استفاده از اینترنت را کاهش دهند. هر روز بر تعداد کاربران اینترنت در خانه و منازل هستیم. بنابراین هم، احتمال گسترش بی رویه (با توجه به آمارهای سالانه آن ) و موج آسا از این تکنولوژی و هم عدم محدویت اطلاعات و تنوع برنامه های مورد استفاده موجب تهدید پیوندها و روابط اجتماعی بین افراد و گروه ها و هم مشکلات خانوادگی خواهد شد؛ به طوری که مطالعات نشان میدهد که دانش آموزان در موقع استفاده از اینترنت احساسهایی از قبیل سر خوشی، هیجان و رهایی از غم و اندوه، احساس پوچی، افسردگی و تحریک از خود بروز می دهند (عابدینی و پورجبلی، ۱۳۸۴).
اعتیاد به اینترنت، مانند هر اعتیاد دیگری میتواند به نابودی زندگی اجتماعی، تحصیلی، مالی و از بین رفتن روابط عاطفی اعضای خانواده و نهایتاً به تخریب سلامت روح و روان فرد گردد. اعتیاد به اینترنت به سرعت در حال گسترش است و هر روز افراد جدیدی را به کام خود میکشد. در این اعتیاد سن سال فاکتور کم اهمیتی است و مبتلایان از گروهای مختلف سنی به آن دچار میگردند. متأسفانه امروزه حتی بزرگترها نیز در خانواده به استفاده بیرویه از رایانه و اینترنت عادت کرده و آنها نیز در واقع معتاد گشتهاند. اعتیاد به اینترنت پدیدهی بسیار جدیدی است که بسیاری را به خود آلوده کرده است. در تحقیقی که درسال ۲۰۰۰ بر روی ۱۸۰۰۰ کاربر اینترنتی در آمریکا و کانادا صورت گرفت، معلوم شد تنها ۷/۵/۰ مردم برای استفاده و به منظور فعالیتهای از پیش تعیین شده وارد اینترنت میشوند (حسینی و دلاوری، ۱۳۸۴).
با توجه به پیامدهای منفی این تکنولوژی و پیامدهای مثبت آن در سطوح مختلف آموزشی، لازم است تا در جهت شناسایی ابعاد مختلف این معضل و نحوه استفاده از آن مطالعات گوناگونی انجام شود و با شناسایی وضع موجود و آثار و پیامدهای احتمالی این مساله، در سطح کلان برای آموزش و استفاده صحیح و علمی از این ابزار برنامهریزی و سیاستهای لازم را اتخاذ و آموزشهای لازم از طریق رسانههای جمعی و نهادهای آموزشی به خانواده و کاربران ارائه گردد.
بررسی پژوهشهای داخلی نشان داد گرچه اعتیاد به اینترنت پژوهشهای قابل تأملی را به خود اختصاص داده است اما رابطه جذب وغرق شدن هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است.

 

 

۱-۴- اهداف تحقیق

 

 

۱-۴-۱-هدف علمی

 

 

هدف از پژوهش جاری بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با مؤلفههای گرایش به غرق شدن (بازی، فوکوس، مشارکت) و گرایش به جذب شدن و همچنین بررسی رابطه بین اعتیاد به اینترنت با جنسیت، تأهل و رابطه این دو متغیر میباشد.

 

 

۱-۴-۲- هدف کاربردی

 

 

با استفاده از نتایج این پژوهش دو ویژگی شخصیتی مهم مرتبط با اعتیاد به اینترنت (جذب و غرق شدن) مورد بررسی قرار می گیرد و مهمترین کاربرد این پژوهش کمک به کاهش اثرات منفی اعتیاد به اینترنت بویژه در نوجوانان و جوانان است

 

 

۱-۵-فرضیه های های تحقیق

 

 

بین اعتیاد به اینترنت با گرایش به غرق شدن رابطه معناداری وجود دارد.
بین اعتیاد به اینترنت با گرایش به جذب شدن رابطه معناداری وجود دارد.
بین اعتیاد به اینترنت با سن رابطه معنا داری وجود دارد.
بین اعتیاد به اینترنت با دو متغیر جنس و تأهل رابطه معناداری وجود دارد.

 

 

۱-۶- متغیرهای تحقیق

 

 

دراین تحقیق متغیرهای پیش بین جذب، غرق شدن، سن، جنسیت، تأهل و سن متغیر ملاک وابستگی به اینترنت است.

 

 

۱-۶-۱-تعریف مفاهیم نظری

 

 

– اعتیاد به اینترنت بطور مفهومی اعتیاد به اتاقهای گپزنی، هرزه نگاری، قماربرخط و خریدهای اینترنتی است (مجدیان، ۱۳۷۸).
– جذب شدن دقت و توجه به یک چیز یا اندیشه به بهای بیتوجهی به اشیاء و اندیشههای دیگر ممکن است مفهوم مثبت دانسته و به جذبه و تمرکز سازنده مربوط باشد، ممکن است جنبه منفی هم داشته وبرگستگی از واقعیت منجر شود (پورافکاری،۱۳۸۰).
– غرق شدن در فرهنگ آکسفورد به معنی فرو رفتن در مایعات” فرو رفتن در آب، سایر مایعات یا چیزهای دیگر و احساس عمیقاً درگیر شدن و چیزی را واقعی باور کردن است (ایجسلستیجن و همکاران، ۲۰۰۱).

 

 

۱-۶-۲- تعریف مفاهیم عملیاتی

 

 

اعتیاد به اینترنت: در پژوهش حاضر منظور از اعتیاد اینترنت نمره ای است که آزمودنی در پرسشنامه اعتیاد اینترنت[۶] یانگ به دست می آورد (مجدیان، ۱۳۷۸).
جذب شدن: در پژوهش حاضر منظور از جذب شدن نمره ای است که آزمودنی به وسیله پرسشنامه جذب[۷] تلگن بدست می آورد (پناهی شهری، ۱۳۸۸).
غرق شدن: در پژوهش حاضر منظور از جذب شدن نمره ای است که آزمودنی به وسیله پرسشنامه تمایلات غرق[۸] ویتمروسینگر به دست می آورد (همان منبع).

 

 

فصل دوم

 

 

ادبیات و پیشینه تحقیق

 

 

ادبیات پژوهش

 

 

۲-۱-پیشینه نظری تحقیق(پایه های نظری)

 

 

۲-۱-۱-تاریخچه اعتیاداینترنتی

 

 

رشد تدریجی و نامحدود دستیابی به اینترنت و شبکه جهانی، شیوههای ارتباط اجتماعی و روابط میان فردی را تغییرداده است. طبق یک برآورد ۱۵ ـ ۹ میلیون نفر روزانه به اینترنتی دسترسی دارند، که هر سه ماه ۲۵/۰ به تعداد آنها افزوده میشود (مرتضوی، ۱۳۸۸).
شاید آن هنگام که ایده “دهکده جهانی” برای نخستین بار از سوی مک لوهان درسال ۱۹۷۶مطرح گردید، پذیرش آن چندان آسان نبود. اما امروزه فرایند جهانی شدن در بعد فرهنگی، به میانجی فناوریهای پیچیده اطلاعاتی، رایانهای و ابر رسانهای محقق گشته است. امروزه اطلاعات وآگاهیهای مختلف فرهنگی، تاریخی و… در کنار هم گرد آمده و از طریق شبکه اطلاعاتی در دسترس ما قرار گرفتهاند. این شبکه اطلاعاتی که با در هم فشردن زمان و مکان رایج به ترکیب موزاییکوار فرهنگها یاری رسانده همان اینترنت است در واقع انسان امروزی با دسترسی به ابزار مشترک به زمانها و مکانهایی قدم مینهد که بیشتر هرگز فکر ورود به آن را به این آسانی و سرعت نمیکرد. او هم اکنون میتواند از تاریخ و فرهنگ خویش فراتر رود و به قلمرویی پا گذارد که همگانی است: قلمرویی که از آن هیچ فرد، فرهنگ و تاریخ خاصی نیست. شاید هیچ اختراع دیگری چون اینترنت، چنین پرشتاب، از همان آغاز زاده شدن، چنین دگرگونی سریعی را پدید نیاورده باشد. لذا کتمان و پنهان داشتن اینترنت و نفی آن، در دنیای دادهها و جهان ارتباطات امروز به شوخی و مزاح میماند. رادیو و تلویزیون و حتی مطبوعات، درهمه جوامع ـ حتی دموکراتیک (مردم سالار)ترین آنها ـ بسته و ایدِیولوژیک است و گفتمانی یک سویه و اقتدار مابانه را با مخاطبان میگشاید ولی اینترنت گر چه زاده مدرنیته است ولی سرشتی پست مدرن دارد (اورنگ،۱۳۸۳).
بدین ترتیب اصطلاح فضای رایانهای برای اولین بار در سال ۱۸۹۲ در یک داستان تخیلی به کار برده شد. در گفتار روزمره از فضای رایانه ای، به عنوان یک مکان فیزیکی یاد میشود اما در واقع این طور نیست. فضای رایانهای اگر چه اصطلاحی نسبتاً جدید است اما مفهوم آن جدید نیست و پیدایش این مفهوم، همزمان با اختراع تلفن توسط الکساندر بل[۹] در سال ۱۸۷۶بوده است شرکت بل تعداد زیادی پسر نوجوانی که قبلاً در اداره تلگراف رسان کار میکردند، برای متصل کردن تماسهای تلفنی و ارائه اطلاعات به مشترکان سرویس تلفن استخدام کرد. این شرکت به زودی با مشکلاتی از سوی کارکنان جوان خود مواجه شد این بچهها با مشتریان، بیادبانه و گستاخی برخورد میکردند، سربهسر آنها میگذاشتند و معمولاً آنها را مسخره میکردند. بدتر از همه آنها که از حقههایی هوشمندانه در صفحه سوئیچهای اتصال میکردند و به این وسیله تماسها را قطع میکردند و کلاهای از این قبیل انجام میدادند. توانایی، مهارت فنی و ناشناس بودن این پسران در انجام این شیطنتها، مجموعه عواملی را تشکیل می داد که باعث بروز مزاحمتها و مشکلاتی میشد. شرکت بل در نهایت با استخدام خانمها خود را از شر این معضل خلاص کرد. فضای مجازی سابقه آن از آنچه اکثر مردم می پندارند بسیار بیشتراست (محققی، ۱۳۸۵).
لفظ این نوع اعتیاد، بیشتر تداعیگر اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است؛ اما اعتیاد از طریق اینترنت با وجهه جدیدی روبهرو شده است. گسترش رایانه‏های شخصی و افزایش اتصال به اینترنت در خانه و محل کار، منجر به ظهور معضلی به نام «اعتیاد برخط» شده است. اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاق‏های گپ زنی، هرزه‏نگاری، قمار برخط و خریدهای اینترنتی می‏شود. همچون دیگر اعتیادها، این نوع اعتیاد نیز فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی می‏سازد. اعتیادهای رفتاری، همچون اعتیاد به شبکه اینترنت، می‏توانند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و نهایتاً روح و روان فرد گردند (تقی زاده، ۱۳۸۹).
لازم به ذکر است قبل از اعتیاد اینترنتی نوعی دیگر از اعتیاد به نام «اعتیاد به رایانه» درسال ۱۹۸۹ توسط محققی به نام شوتان[۱۰] برای اولین بار مطرح شده بود. این محقق ضمن بررسیهایی که در زمینه انواع اعتیاد (اعتیاد به مواد مخدر، مشروبات الکلی، اعتیاد به قمارو…) انجام داده بود به این نتیجه رسیده بود که گروهی از افراد از رایانه بیش از حد استفاده میکنند و یک رفتار بیمارگونه نسبت به این فنآوری نوپا از خود نشان میدهند. ولی مفهوم اعتیاد اینترنتی برای اولین بار درسال ۱۹۹۱ میلادی توسط روانپزشکی به نام ایوان گلد برگ[۱۱] مطرح شد (امینی،۱۳۸۴).