جدول (۲-۳) عوامل موثر بر اثر بخشی سازمان (دفت[۳۷]،۱۳۸۷)
۱-گرایش استراتژیک:
سازمان اثر بخش به مشتری توجه زیادی می کند. در حال حاضر سازمان های موفق مشتری را به عنوان مهم ترین عامل ذی نفع در سازمان به حساب می آورند و در چنین سازمانی راز موفقیت در گرو تامین نیازهای مشتری است. امروزه اغلب مدیران ارشد از مشتریان در خواست می کنند تا با آنها تماس بگیرند و نیازهای خود را در میان بگذارند.
۲-مدیریت عالی:
رهبر باید یک رویا یا دید‏گاه از آنچه را که می توان انجام داد ارائه کرده و به کارکنان احساس رهبری، هدف مشترک و مقصود یا مقصد القا کند. رهبرانی که دارای داگاه یا رویا هستند این آمادگی را دارند تا آستین های خود را بالا زده و در همۀ سطوح ‏در امور و مسائل مشارکت نمایند.
همچنین در یک سازمان موفق مدیران وکارکنان به عمل و کار توجه می کنند ، آنها پیش از ارائه راه حل و تصمیم گیری صلاح نمی دانند که به عمق مسائل توجه کنند. شرکت های موفق چنین شعاری دارند: « ‏آن را انجام دهید، آن را بیازمایید، آن را درست کنبد» (دفت،۱۳۸۷).
۳-طراحی سازمان:
‏ سازمان های موفق و اثربخش از نظر طرح سازمانی دارای سه ویژگی هستند. ۱) شکل ساده وکارکنان اندک، ٢‏) تمرکز زدایی با هدف افزایش کارآفرینی و ۴) داشتن دو ویژگی سخت گیری و ساده گیری به صورت همزمان.
‏شکل ساده و کارکنان اندک به معنی این است که شکل و سیستم سازمان های موفق ‏به صورتی ظریف، ساده و تعداد کارکنان در پست های ستادی انگشت شمارند. این ‏خود یک دیوان سالاری کوچک است. شرکت های بزرگ به بخش های مستقل کوچک تقسیم شده اند تا بتوانند ساده و انعطاف پذیرگردند.
‏ساختار سازمانی غیرمتمرکز می شود تا نوآوری و تغییر را تقویت نماید. خلاقیت و نوآوری کارکنان در همه سطوح تقویت و تشویق می شود، و به آنها پاداش های نیکو می دهند. افراد فنی درکنار بازاریاب ها قرار می گیرند تا بتوانند با هم ناهار صرف کنند. واحدهای سازمانی کوچک هستند تا افراد درباره حل مسائل همکاری نمایند (کاپلان و نورتن[۳۸] ،۱۹۹۶).
۴-فرهنگ سازمانی:
جو آکنده ازاعتماد ضرورت پیدا می کند، زیرا کارکنان باید بتوانند آزادانه و با صداقت با یکدیگر ارتباط برقرارکنند. همکاری بین دوایر نیاز به اعتماد و اطمینان متقابل دارد. مدیران وکارکنان باید به یکدیگر اعتماد یکدیگر اعتماد نمایند تا بتوانند جهت حل مسائل همکاری نمایند.
افزایش تولید ازمجرای کارکنان بدین معنی است که همه افراد باید مشارکت نمایند.کارگران به عنوان منشا یا ریشه کیفیت و بهره وری به حساب می آیند. افراد تشویق وترغیب می گردند و به آنها اختیارات داده می شود تا در امور تولید، بازاریابی و بهبود ‏محصولات جدید مشارکت کنند. دیدگاه های مخالف تقویت (و نه سرکوب) می شود. توانایی در حرکت به جلو از طریق توافق نظر عمومی موجب افزایش انگیزه، اعتماد به نفس و تقویت نوآوری و کارایی می گردد (کاپلان و نورتن ،۱۹۹۶).
۲-۲-۱۰- شاخصهای اثر بخشی
این شاخص ها موجب بازنگری در تخصیص منابع به فعالیتهای مؤثرخواهد شد و با استفاده از آن ها می توان تغییرات ارزان ولی مؤثر را شناسایی کرده و با حداقل هزینه به ایجاد تحولات اقدام نمود تا خدمات ارزان ولی مناسبتری که رضایت شهروندان و ارباب رجوع سازمانها را در بر دارد، ارایه کرد. (ابطحی و عباسی،۱۳۸۶،۳۷).

4. بین توانمندسازی روانی و اثربخشی سازمانی رابطه وجود دارد.

استیفن رابینز (۲۰۰۰) بر اساس یافته پژوهش خود درباره کاربرد یا ارزیابی عملکرد براساس پاسخ های ۶۰۰ سازمان دسته بندی کرده و طبق یافته های این پژوهش بیشترین موارد استفاده از ارزیابی عملکرد در زمینه پاداش دهی بازوی عملکردی و آموزش و بهسازی نیروی انسانی بوده است و معتقد است که سازمان ها ارزیابی بر عملکرد را برای تصمیم گیری در مورد منابع انسانی به کار می برند.
ادوارد لاور و همکارانش (۱۹۹۸) در زمینه نقش توانمندسازی در بهبود بخشیدن عملکرد تحقیق درباره هزار شرکت جلسه فورچون در آمریکا که در خصوص میزان درگیری ذهنی و عاطفی کارکنان و نیز مشارکتی و اینکه این امر چه تحولاتی را در سالهای مزبور باعث گردیده انجام داده اند. نتایجی هر دو تحقیق نشان می دهد که تعداد از پاسخ دهندگان معتقد بودند که درگیری ذهنی و عواطف کارکنان در کار و اعمال مشارکت، موجب افزایشی اعتماد آنان در مدیریت بهبود فرایند و روشهای سازمان می گردد. شایان ذکر است که در سال ۱۹۸۷ در ۳۸ درصد از سازمانهای مورد بررسی تعدادی از سطوح مدیریتی حذف شد. این تعداد در سال ۱۹۹۰به ۵۰ درصد رسید. نکته آخر، این که دیدگاه را که در توانمندسازی ، کوچک سازی سازمان و مدیریت ناب با هم ارتباط دارند، را تقویت می کند.
فصل سوم روش شناسی تحقیق(متدولوژی)
۳-۱- روش تحقیق
روش این تحقیق توصیفی-پیمایشی است و همچنین این تحقیق از نظر هدف کاربردی می باشد.
– تحقیق توصیفی ( غیر آزمایشی )
تحقیق توصیفی یا آزمایشی شامل مجموعه روشهایی است که هدف آنها توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است. اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفاً برای شـناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد. بیشتر تحقیقات علوم رفتاری را می توان در زمره تحقیقات توصیفی بشمار آورد. تحقیق توصیفی را می توان به دسته های ذیل تقسیم نمود:
– تحقیق پیمایشی:
برای بررسی توزیع ویژگی های یک جامعه آماری روش تحقیق پیمایشی به کار می رود. این نوع تحقیق می تواند برای پاسخ به سوالات پژوهشی از نوع زیر مورد استفاده قرار گیرد:
ماهیت شرایط موجود چگونه است؟
چه رابطه ای میان رویدادها وجود دارد؟
وضعیت موجود چگونه است؟
تحقیق پیمایشی را بر حسب حجم جامعه مورد مطالعه می توان بـه تحقیق پیمایشی در مقیاس کوچک یا در مقیاس بزرگ طبقه بندی نمود.
۳-۲- جامعه آماری
جامعه آماری عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقه مند هستیم یافته های پژوهش را به آنها تعمیم دهیم یا عبارت دیگر، جامعه آماری عبارت است از مقداری از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخص باشند (آذر و مومنی ،۱۳۸۵،۵).
برای سنجش عوامل شناختی توانمندسازی، جامعه آماری شامل کلیه کارکنان سازمان فاتح صنعت کیمیا می باشد. برای بررسی رابطه میان عوامل توانمندسازی با اثربخشی سازمان، جامعه آماری شامل کلیه مدیران و کارشناسان می باشد که در مجموع به میزان ۱۷۴ نفر می باشد.
۳-۳- حجم نمونه و روش اندازه گیری
از آنجا که تحقیق پیرامون تمامی اعضا جامعه زمانبر بوده و از نظر هزینه مقرون بـه صرفه نیست، محقق ناچار است، اقدام به نمونه گیری نماید. برای نمونه گیری باید فهرست کامل افراد جامعه در دسترس باشد. این فهرست چارچوب نمونه گیری نامیده می شود. یکی از جنبه های مورد نظر در گزینش روش نمونه گیری آن است که چارچوب نمونه گیری در دسترس باشد. به طور کلی در تحقیقات علوم رفتاری متداول ترین روشهای نمونه گیری به شرح ذیل است:
– نمونه گیری نظام یافته
برای انتخاب نمونه به حجم n از یک جامعه به حجم N، ابتدا حجم جامعه را بر حجم نمونه تقسیم می کنیم تا فاصله نمونه گیری مشخص شود. سپس یک عدد تصادفی چنان انتخاب می کنیم که کوچکتر یا مساوی فاصله نمونه گیری باشد.
– نمونه گیری طبقه ای
واحدهای جامعه مورد مطالعه در طبقه هایی کـه از نظر صفت متغیر همگن تر هستند، گروه بندی می شوند تا تغییرات آنها در درون گروهها کمتر شود و سپس از هر یک از طبقات تعدادی نمونه انتخاب می شود.
– نمونه گیری خوشه ای
می توان افراد جامعه را در دسته ها یی خوشه بندی کرد و سپس از میان خوشه ها نمونه گیری به عمل آورد (مقیمی، ۱۳۷۷، ۳۶).
– نمونه گیری چند مرحله ای
در نمونه گیری چند مرحله ای افراد جامعه با توجه بـه سلسله مراتبی (از واحدهای بزرگتر به کوچکتر) از انواع واحدهای جامعه انتخاب می شوند.
در اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ از روش ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی ﺗﺼﺎدﻓﯽ ﮐﻪ، در اﯾﻦ ﻧﻮع ﻧﻤﻮﻧﻪﮔﯿﺮی ﻫﺮ ﯾﮏ از اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﺷﺪه ﺷﺎﻧﺲ ﺑﺮاﺑﺮ و ﻣﺴﺘﻘﻠﯽ ﺑﺮای ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻧﻤﻮﻧﻪ دارﻧﺪ . ﻣﻨﻈﻮر از ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﻮدن اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮏ ﻋﻀﻮ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﮑﻞ در اﻧﺘﺨﺎب ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮی ﻧﺪارد اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ.
ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺣﺠﻢ ﮐﻠﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ای ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدد و اﯾﻦ اﻓﺮاد ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﻪهای ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ بخشی از جامعه آماری که نماینده کل باشد، معرف نمونه آماری است. برای تعیین حجم نمونه آماری می توان ازفرمول تعیین حجم نمونه استفاده کرد.
رابطه (۲-۱) فرمول تعیین حجم نمونه کوکران
که در آن:
=N حجم آماری برابر ۱۷۴ است.
= مقدار اشتباه مجاز برابر ۰۵/۰ است.
= مقدار متغیر نرمال واحد متناظر با سطح اطمینان که ب

رابر ۹۵ درصد است.
= P برآورد نسبت صفت متغیر، برابر ۵/۰ است.
=n حجم نمونه
=۱۲۰

چگونه فاصله بین این دو وضعیت را تکمیل نماید.
کوان[۳] (۱۹۹۸) معتقد است که دانش‌آموزان در هنگام تفکر انعکاسی درگیر یک مسئله یا رویداد می‌شوند و این درگیری معمولا به شکل درگیری نزدیک و تنگاتنگ در فرایند یادگیری است و شاخصی از میزان یادگیری فرد به حساب می‌آید. در این معنا، فرد یادگیرنده در موقع اندیشیدن به یک مطلب به جزئیات محرک توجه می‌کند. در تفکر انعکاسی از فرایندهای ذهنی سطح بالا که فراتر از تفکر صرف و یادآوری مطلق اطلاعات است استفاده می‌شود. تفکر انعکاسی نقش زیادی در یادگیری و به‌خصوص یادگیری از راه حل‌مسئله دارد. تحریک تفکر انعکاسی انتقال یادگیری را تسهیل می‌نماید و با تقویت این نوع تفکر به دانش‌آموز کمک می‌شود تا از آموخته‌های خود در موقعیت‌های جدید و پیچیده استفاده کند. ارتباط بین مطالب یادگیری جدید و آموخته‌های قبلی، اندیشیدن به امور انتزاعی و سطح بالا، استفاده از راهبردهای خاص یادگیری، درک تفکر شخصی و راهبردهای یادگیری و پرداختن به یادگیری از راه حل‌مسئله از جمله پیامدهای مثبت ترویج تفکر انعکاسی است.
رابطه یادگیری مسئله محور و تفکر انعکاسی را می‌توان بدین گونه مطرح کرد که هرگاه دانش‌‌آموز با مسئله‌ای مواجه می‌شود، تفکر انعکاسی به او کمک می‌کند تا نسبت به پیشرفت یادگیری خود آگاه‌تر شود، راهبردهای مناسب برای حل‌مسئله را انتخاب کند، و مشخص کند که از چه راهی می‌تواند اطلاعات لازم را برای حل مسئله جمع‌آوری کند. (مون[۴] ، ۲۰۰۹).
شناسایی مفهوم انگیزش و آگاهی از انگیزه های مختلف و تأثیر آنها بر فرایند یادگیری دانش آموزان به معلم کمک می کند تا در طرح و اجرای برنامه های آموزشی خود روشهای بهتری را به کار بندد. اصطلاح انگیزش را می توان به نوان عامل نیرو دهنده،هدایت کننده و نگهدارنده رفتار تعریف کرد(سیف،۱۳۸۸).انگیزش از مهم ترین عناصر یادگیری در هر نوع محیط آموزشی است که حیطه وسیعی ار در آموزش وپرورش در برگرفته است.به طور کلی، انگیزش سطح انرژی و فعالیت افراد را افزایش می دهد؛آنها را به طرف اهداف خاصی جهت داده و فعالیت های ویژه ای را موجب می شود(مصطفایی،۱۳۸۵).انگیزش مانند آمادگی ذهنی یا رفتارهای ورودی یک پیش نیاز یادگیری به حساب می آید و تأثبر آن بر یادگیری کاملا آشکار است.یکی از سازه هایی که روانشناسان برای تبیین پیشرفت افراد از آن استفاده کرده اند، انگیزه پیشرفت است.گیج و برلاینر[۵](۱۹۹۲) انگیزه و پیشرفت را به صورت یک میل یا علاقه به موفقیت در یک زمینه فعالیت خاص تعریف کرده اند. طبق پژوهش های انجام شده، افراد دارای انگیزه پیشرفت زیاد در انجام کارها و از جمله یادگیری بر افرادی که از این انگیزه بی بهره اند پیشی می گیرند(گلستانی هاشمی،۱۳۹۰)
دوره متوسطه یکی از دوره های حساس تحصیلی است که درآن« دانش آموزان، به دلیل پشت سر گذاشتن دوران بلوغ، از نظر ماهیت و نوع تفکر دچار تحولات اساسی می شوند و به تفکر انتزاعی دست می یابند، به علاوه زمینه لازم برای کسب مهارت های انتقادی بیش از دوره های قبلی برایشان فراهم می آید. بنابراین برنامه های درسی این دوره باید به نحو شایسته ای روحیه تحقیق، خلاقیت و نقادی در تحلیل موضوعات و مسائل اجتماعی را در آنها پرورش دهد(یعقوبی و معروفی،۱۳۸۹،ص۶).این پژوهش به دنبال این است که تأثیر روش تدریس انعکاسی بر مهارت های تفکر انتقادی وانگیزه پیشرفت دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر کرمانشاه در درس تعلیمات اجتماعی را مورد بررسی قرار دهد.
۱-۲بیان مساله
عصر انفجار اطلاعات و پیشرفت‌های سریع فناوری و علمی بیانگر نیاز آموزش و پرورش قرن بیست و یکم به آن نوع تعلیم و تربیتی است که فراگیران را برای رویارویی با چالش‌های زندگی در حال تغییر و غیر‌قابل پیش‌بینی آماده نماید. در این نوع تعلیم و تربیت، یادگیری به معنی جمع‌آوری اطلاعات نیست، بلکه منظور از آن شرکت فعالانه یادگیرنده در کسب تجارب و معنابخشی به آن تجارب است. در این مفهوم، اندیشه و اندیشیدن جایگاه ویژه‌ای دارد و توأم با یادگیری و حل مسئله به‌شمار می‌آید. تفکر انعکاسی در تعلیم و تربیت مورد نیاز قرن بیست ویکم کاربرد فراوانی دارد. تفکر انعکاسی در تقویت قوای فکری و ذهنی یادگیرندگان، دارای اهمیت است زیرا موقعیتی را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند تا به عقب برگردند و بر افکار خود اندیشه کند.
در روش تدریس انعکاسی، معلمان نقش فعالی در کلاس درس دارند و تکنیک ها و راهبردهای آموزشی را خودشان به وجود می آورند ویسینگر[۶] (۲۰۰۴ ) وموون[۷] )۲۰۰۹( نیز معتقدند که معلم انعکاسی ، معلمی است که عقاید و نظرات، اهداف و عواقب و پیامدهای حرفه خود را در تمام سطوح،مورد سنجش وارزیابی قرار می دهد.بنابراین معلم انعکاسی در حرفه خود با اختیار و اراده از سطح نظریه های رایج فراتر می رود، نظریاتی که از طریق برنامه های آموزش معلمان ارایه شده است، او سعی می کند که نظریات، آراء و آرمانهای خود را توسعه دهد. روش های تدریس اگر با شرایط و نیاز فراگیران و جامعه متناسب نباشد قادر نخواهد رسالت خود را انجام دهد، چرا که آموزش و پرورش با مسایل و مشکلاتی گوناگون و پرفراز و نشیب مواجه است که برای حل آن نیاز به انسان های فرهیخته و هنرمند دارد و تربیت این انسان های هنرمند و شایسته یک ضرورت قطعی و اجتناب ناپذیر است،انسان هایی که قادر باشند به جای پاک کردن صورت مسأله و طرد و حذف مشکل، روشهای حل مسأله ر
ا متناسب انتخاب کرده و بهینه نمایند.
ظفربخش(۱۳۸۳) در تحقیقی روشهای تدریس فعال و سنتی را در یادگیری دانش آموزان بررسی و مقایسه نموده است، نتایج این تحقیق نشان که دانش آموزان آموزش دیده به روش فعال، پیشرفت تحصیلی بهتری داشته اند. همچنین سرهنگی و دیگران(۱۳۸۹) در تحقیق خود ،تاثیر شیوه تدریس فعال، بر مهارت های تفکر انتقادی دانشجویان به این نتیجه رسیدند:اجرای روش فعال در تدریس سبب افزایش معنی دار نمرات مهارت های تفکر انتقادی در همه حیطه ها به غیر از حیطه تجزیه و تحلیل و استلال استقرایی در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد شد.پس به بکارگیری روش تدریس فعال، در آموزش دانشجویان می تواند منجر به توسعه مهارت های تفکر انتقادی، به عنوان یکی از رسالت های مهم آموزش شود.
یکی از بزرگترین معضلات آموزشی،کاهش انگیزه به تحصیل می باشد، در این میان مهمترین رسالت نظام آموزشی،آماده ساختن دانش آموزان برای کسب دانش، مهارت های شناختی و شغلی جهت ورود به اجتماع است جوانان دارای طبایع و استعدادهای گوناگون هستند لذا با این استعدادها شناخته شده و تقویت شوند، تا بدین وسیله ایجاد انگیزه به پیشرفت شود، بنابراین شناسایی عواملی که کاهنده انگیزه هستند، نقش مهمی را ایفا می کند، تربیت انسان های کارآمد در صورتی میسر است که افراد با علاقه و اشتیاق دست به انتخاب رشته بزنند و با میل و رغبت ادامه تحصیل بدهند تا به صورت افراد مفید برای اجتماع درآیند (شعبانی،۱۳۸۹).
واقعیت امر این است که روشهای تدریس سنتی به دلایل مختلف جوابگوی تغییرات معطوف به هدف در راستای تربیت منابع انسانی مورد نیاز جامعه امروز نیست و ضرورت دارد روش های نوین تدریس و تحول گرا جایگزین آن ها شود. آموزش و پرورش یک سویه و منفعل در دنیای امروز و آینده، ره آورد رضایت بخشی را به دنبال نخواهد داشت، به عقیده برونر نظام های آموزش و پرورش به جنبشی نیاز دارند که در آن دقیقا با الزام عمیق تری مشخص شده باشد که، به کجا می روند و در آینده به چه نوع انسان های تربیت شده ای نیاز دارند، در این صورت است که متخصصان تعلیم و تربیت می توانند چهارچوب مشخصی را برای تحول تعلیم وتربیت تعیین کنند و تمام منابع و نیروهای کارآمد و دلسوز را به کار گیرند.
یادگیری با روش تدریس تفکر انعکاسی به یک اعتبار، ایده ای قدیمی است، سال ها پیش دیویی(۱۹۹۳، ص۹۰) معلمان را به سمت و سوی واکنش و عملکرد انعکاسی رهنمون ساخت و در توضیح آن نوشت که کنش انعکاسی یعنی: نگرش فعال و نقادانه به اعتقادات و باورها و بررسی پیامدهای آن ها.دیویی با این رویکرد سه ویژگی برجسته افراد و معلمان انعکاسی را که قصد آموزش به شیوه انعکاسی را دارند را برشمرد.این سه ویژگی عبارت بودند از ذهن باز،‌مسئولیت پذیری و سعه صدر.(مهرمحمدی،۱۳۸۹)
در این پژوهش سعی خواهد شد از طریق مقایسه روش تدریس سنتی با روش تدریس انعکاسی بین دانش آموزان،آثار(نتایج و پیامدهای قابل سنجش) این روش تدریس را بر مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان اندازه گیری نماییم و ثانیا اثرات این روش تدریس با شیوه یادگیری را بر نحوه نگرش آنان نسبت به ماده درسی تعلیمات اجتماعی مورد ارزیابی قرار دهیم، به عبارتی قصد داریم ببینیم آیا روش تدریس انعکاسی قادر است نسبت به روش تدریس سنتی، هم مهارت های تفکر انتقادی را در دانش آموزان ایجاد و تقویت کند و هم نحوه نگرش آنها را نسبت به درس تعلیمات اجتماعی در مقطع دوم متوسطه مثبت تر نماید؟
۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش
اگر قرار است دانش آموزان خوب تربیت شوند و شهروندان مفیدی در آینده باشند می بایست برای بر عهده گرفتن نقش های بزرگسالی آماده شوند و راز و رمز این آماده شدن در فعالیت انعکاسی است،که آن ها باید افرادی نقاد، برخوردار از سعه صدر و دارای بینش علمی و آزادی اندیشه باشند،برای دست یافتن به این مهم در برنامه های مدارس، به ویژه در روش های یاددهی یادگیری آموختن را از طریق تفکر انعکاسی بیاموزند.
تفکر انعکاسی نقش زیادی در یادگیری و به‌خصوص یادگیری از راه حل‌مسئله دارد. تحریک تفکر انعکاسی انتقال یادگیری را تسهیل می‌نماید و با تقویت این نوع تفکر به دانش‌آموز کمک می‌شود تا از آموخته‌های خود در موقعیت‌های جدید و پیچیده استفاده کند. ارتباط بین مطالب یادگیری جدید و آموخته‌های قبلی، اندیشیدن به امور انتزاعی و سطح بالا، استفاده از راهبردهای خاص یادگیری، درک تفکر شخصی و راهبردهای یادگیری و پرداختن به یادگیری از راه حل‌ مسئله از جمله پیامدهای مثبت ترویج تفکر انعکاسی است(جی و جانسون[۸]،۲۰۰۲). تفکر انتقادی نیز از طریق ایجاد روابط معقول بین انسان ها، تصمیم گیری بر اساس تحلیل عناصر یک موقعیت و تفکیک عناصر مطلوب، نوید بخش یک زندگی توأم با آرامش و مهربانی خواهد بود.بنابراین می توان گفت اگر شناخت این امر مهم ناموفق باشیم، جامعه ما ودر نهایت جامعه جهانی، شکست خواهد خورد(هاشمیان نژاد،۱۳۸۰،ص۳). آنچه به طور مشهود در تفکر انتقادی دانش آموزان اهمیت بیشتری دارد این است که افراد در ضمن فعالیت های فکری، مهارتهایی را به دست آورند که آنها را قادر به هضم دانش جدید ساخته و در ارزیابی اطلاعات فراوانی که در کار با آن رو به رو هستند یاری دهد(ماشاالهی نژاد،۱۳۹۰،ص۸۰۴). بدیهی است نتایج حاصل از این پژوهش می تواند در جهت رشد تفکر انتقادی و انگیزه پیشرفت دانش آموزان ،ارتقای روش های تدریس معلم ها ، و در دانشگاه ها نیز مورد استفاده قرار گیرد.
<stro
ng>۱-۴اهداف پژوهش
۱-۴-۱اهداف کلی پژوهش
– بررسی تأثیر روش تدریس انعکاسی بر مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر کرمانشاه در درس تعلیمات اجتماعی
– بررسی تأثیر روش تدریس انعکاسی بر انگیزه پیشرفت دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر کرمانشاه در درس تعلیمات اجتماعی
۱-۴-۲اهداف جزئی پژوهش
بررسی تأثیر روش تدریس انعکاسی بر مهارت تفسیر دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهر کرمانشاه در درس تعلیمات اجتماعی
بررسی تأثیر روش تدریس انعکاسی بر مهارت تحلیل دانش آموزان دوره دوم متوسطه شهرکرمانشاه در درس تعلیمات اجتماعی

1. داشتن روحیه پرسشگری

1. داوری و قضاوت به دور از تعصبات و لجبازی

1. قدرت تشخیص و تمیز درست از نادرست

1. داشتن تفکر سیستمی و توانایی پرداختن به کل وجزء به طور توأمان

۵٫داشتن دید وسیع و دقیق نسبت به مسائل(پیروان،۱۳۸۷،ص۹).
۲-۱۹ اهمیت و ضرورت تفکر انتقادی
برخی از صاحب نظران، مهمترین دلایل برخورداری دانشجویان از تفکر انتقادی را در موارد زیر دانسته اند:
۱) مجهز ساختن دانشجویان به مهارتهای تفکر انتقادی باعث می شود که آنها این موضوع آگاه شوند که اکتشافات و پیشرفت های علمی به تنهایی نمی تواند جامعه را هدایت کند،بلکه این جامعه و افراد آن هستند که باید اکتشافات و پیشرفتهای علمی را به بهترین وجه کنترل و هدایت کنندگان(جوارانه وهمکاران[۵۸]،۲۰۰۸، ص۴۲).
۲)تفکر انتقادی دانشجویان را قادر می سازد تا به طور موثری اطلاعاتی را که از طریق مکالمه کتاب،اینترنت و دانشگاه درباره نظریه های رایج، معیارها یا استانداردهای موجود و روشهای مورد استفاده به دست آورده اند،ارزیابی و سازماندهی کنند، و به میزان صحت،ارزشمندی و اعتبار آنها از طریق روش استدلال پی ببرند و به این ترتیب آنها را در تصرف خود در آورند(جوارانه و همکاران،۲۰۰۸،ص۶).
۳)تفکر انتقادی باعث توسعه توانایی پژوهش، حل مسأله،تصمیم گیری، بهره بردن از دیدگاه های مختلف، یادگیری مادام العمر در دانشجویان می گردد، مجموعه این قابلیتها باعث می شود تا دانشجویان قادر به حل مشکلات علمی و عملی باشند(اشنایدر،۲۰۰۸،ص۳۳).
۴)تفکر انتقادی باعث می شود که دانشجویان نه تنها درباره رشته تخصصی خود دانش یا اطلاعات کافی داشته باشند، بلکه درباره اجتماع، سیاست، مسائل متغیر جهان و چالشهای اخلاقی روانه زندگی در جهان پیچیده امروز، دقیق تر تصمیم گیری نمایند و به ارائه و توسعه راه حل های درست برای آنها اقدام نمایند(ابرامی و همکاران[۵۹]، ۲۰۰۸،ص۱۱) .
۵) تفکر انتقادی باعث می شود دانشجویان به این نکته پی ببرند که چگونه هنجارهای مختلف بر اظهار آنها تاثیر می گذارد و اینکه چگونه ایده هایشان را کاملا براساس بررسی ها و استدلال هایشان مورد بررسی و استفاده قرار دهند.(فاسیک[۶۰]،۲۰۰۸،ص۲). بنابراین مهارتهای تفکر انتقادی باعث توسعه ادبیات علمی دانشجویان برای فهم بهتر جهان می شود(گان و همکاران،۲۰۰۸،ص۴۳).
بر این اساس از دیدگاه بسیاری از مربیان و فلاسفه، پرورش تفکر انتقادی نه تنها هدف عمده نظام تعلیم وتربیت هر جامعه ای محسوب می شود بلکه به عنوان شرط اولیه و یکی از رسالتهای اصلی تربیت دانشگاهی نیز قلمداد می گردد(سزر[۶۱]،۲۰۰۸،ص۱۶).
اما در سالهای اخیر متخصصان علوم تربیتی در مورد نارسایی توانایی شاگردان در امر تفکر انتقادی ابراز نگرانی کرده اند، زیرا رشد و پرورش مهارت های فکری شاگردان همیشه مسأله پیچیده در آموزش بوده، ولی امروزه حالت بحرانی به خود گرفته است چون برونداد اطلاعاتی فرهنگ ما از قدرت تفکر انتقادی ما درباره آن اطلاعات فراتر رفته است(ابیلی،۱۳۸۶،ص۵۷).
از دیگر موارد تفکر انتقادی می توان به این موارد اشاره نمود:
۱)تفکر انتقادی یک مهارت تفکر عمومی است، توانایی تفکر به شیوه ای روشن ومنطقی برای هر گونه انتخابی که پیش رو دارید ضروری وحائز اهمیت است، اگر شما در یکی از حوزه های آموزشی پژوهشی،مالی، مدیریت و یا قانون مشغول به کار هستید، می دانید که داشتن تفکر انتقادی لازمه موفقیت شما در کارتان است، اما این نوع تفکر صرفا، به حوزه کاری خاص محدود نمی شود وتوانایی خوب فکر کردن و حل مشکلات، مهارتی است که برای همه افراد با هرگونه خط مشی یا حرفه ای که داشته باشند، مفید ولازم می باشد.
۲)تفکر انتقادی مهارت های زبانی وارائه را افزایش می دهد .تفکر روشن وسیستماتیک می تواند نحوه ابراز عقاید را در ما بهبود ببخشد، تفکر انتقادی همچنین با یادگیری چگونگی تحلیل ساختار منطقی موضوعات، توانایی فهم وقوه ادراک را در افراد افزایش می دهد.
۳) تفکر انتقادی، خلاقیت را ارتقاء می بخشد.خلاقیت صرفا موضوعی نیست که با ایجاد ایده های نو ظهور یابد، یعنی تنها تولید راه حل های تازه شرط کافی برای خلاقیت نیست، بلکه فرد خلاق کسی است که بتواند کسی است که بتواند ایده های جدیدی خلق کند که مفید بوده و متناسب با تکلیف حاضر باشند.تفکر انتقادی نقشی بسیار مهم در ارزیابی مفید بودن و میزان متناسب ایده های جدید، انتخاب بهترین آنها واصلاح آنها در صورت لزوم بازی می کند.
۴)تفکر انتقادی برای تأمل وخود اندیشی ضروری است.به منظور داشتن معنا در زندگی وسازماندهی زندگیمان بر طبق آن، ما نیازمند توجیه و تأمل ارزش ها، باورها وتصمیم هایمان هستیم، که تفکر انتقادی ابزار فرایند خودسنجی را برای ما فراهم می سازد(جزایری و رحیمی،۱۳۸۷،ص۳۷). چرا که فهم تفکر انتقادی کارایی دانشجویان ودانش آموزان را در مهارت حل مسأله و مشکل گشایی افزایش می دهد وشایستگی لازم برای بهتر زیستن، درک بهتر را در اختیار آنها قرار می دهد(قاسمی،۱۳۸۴،ص۵).

۳٫تجربه و تماس مستقیم با مطالب درسی : سعی نمایید تا دانش آموزان آنچه را که می خواهند یادبگیرند با آن تماس پیدا نموده و تجربه مستقیم و عملی داشته باشند .
۴٫اهداف آموزشی مورد انتظار از دانش آموزان را در آغاز درس برای آنها بازگو نمایید . اهداف باید روشن و متناسب با توانایی دانش آموزان باشد .
۵٫اجرای نقش : بهتر است در زمینه برخی از موضوعات ازجمله تاریخ ، ادبیات ، دینی و … دانش آموزان را تشویق نماییم تا موضوع مورد نظر را به صورت نمایش در آورند . اجرای نمایش در تفهیم مسائل تربیتی و اخلاقی بسیار مفید و مؤثر می باشد .
۶٫در شرایط مقتضی و مناسب از تشویق های کلامی استفاده کنید . مثلا“‌ خوب ، آفرین ، مرحبا و …
۷٫باید شرایطی فراهم شود تا دانش آموز موفقیت خود را احساس کند زیرا هیچ چیز همانند خود موفقیت به موفقیت کمک نمی کند .
۸٫تکالیف ارائه شده نه باید بسیار مشکل باشد و نه ساده ، از ارائه تکالیف یکنواخت باید پرهیز کرد و به عبارتی تکالیف باید خاصیت برانگیختگی داشته باشند .
۹٫مشخص کردن نحوه انجام کار برای یادگیرنده : کاری را که دانش آموز قرار است انجام دهد باید دقیقا“ مشخص شود .
۱۰٫تبادل نظر با دانش آموزان در باره مشکلات درسی و شرکت دادن آنها در طرح نقشه های کار و فعالیت
۱۱٫استفاده از نمرات و آزمون ها برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان
۱۲٫علاقه مندی یاددهنده به موضوع : دربسیاری از مواقع مشاهده می کنیم که بی علاقه بودن یادگیرندگان به موضوعی خاص ناشی از علاقه مند نبودن والدین و مربیان آنهاست . معلمی که در زنگ انشاء ، ورقه های ریاضی را تصحیح می کند یا در ساعت ورزش به بافندگی مشغول می شود ، عملا“ به یادگیرندگان می گوید که برای این فعالیت ارزش قائل نیست .
۱۳٫مطالب آموزشی را باید از ساده به دشوار ارائه کرد . می توان با فعال سازی دانش آموز به هنگام تدریس در او ایجاد انگیزه نمود .
۱۴٫به وضع جسمانی دانش آموزان و وضع ظاهری کلاس باید توجه نمود . کلاس درس را باید از نظر ظاهری و روانی تبدیل به محیطی امن و آرام نمود .
۱۵٫از مقایسه نمودن دانش آموزان با یکدیگر خودداری نمایید .
۱۶٫قدردانی از کار دانش آموز او را به کوشش و تلاش بیشتر و دلبستگی به درس وادار خواهد نمود .
۱۷٫برقراری ارتباط بین مطالب درسی با واقعیات زندگی در ایجاد انگیزه مؤثر می باشد .
۱۸٫بلافاصله دانش آموز را از میزان پیشرفت در کارش مطلع نمایید . آگاهی از نتیجه کار در هر مرحله از آموزش ، دانش آموز را از عملکرد خود آگاه نموده و باعث می شود تا به تقویت نقاط مثبت و اصلاح نقاط ضعف و منفی خود بپردازد .
.۱۹مقابله با بازدارنده های عاطفی و هیجانی که موجب دلسردی و کاهش علاقه دانش آموز به درس و تحصیل می شود . مثلا“ معلمی ممکن است از دانش آموز توقع زیاد داشته باشد و یا پس از ورود به کلاس به هیچ دانش آموزی اجازه ورود ندهد و یا تکالیف سنگین تعیین کند ، زیاد درس بدهد ، سخت نمره دهد و گاهی تبعیض روا دارد .
.۲۰انگیزش از راه سرمشق گیری : معلم در این شیوه از شخصیتی خاص تمجید و تجلیل نموده و او را یک نمونه و سرمشق ارزشمند و قابل احترام معرفی می کند و دانش آموزان نیز از طریق همانند سازی با آن به درس و مدرسه علاقه مند می شوند.
۲۱٫آموزش برنامه ریزی به دانش اموزان از طریق رفتار و گفتار و کردار خود در کلاس درس و ارائه نظرات مشورتی به آنها درتهیه برنامه
۲۲٫در آمیختن درس با تفریح و بازی دانش اموزان را به یادگیری بیشتر علاقه مند می سازد (شهنی ییلاق ،۱۳۸۹).
۲-۳۰ پیشینه پژوهش
۲-۳۰-۱پیشینه پژوهش در داخل ایران
-مرادیان(۱۳۹۳) پژوهشی تحت عنوان ارتباط روش تدریس انعکاسی و خودکارآمدی در میان معلمان زبان انگلیسی باتجربه و کم تجربه ایرانی انجام دادند که تحلیل داده ها از طریق ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که رابطه آماری معناداری بین روش تدریس انعکاسی و خودکارآمدی و همچنین بین روش تدریس انعکاسی و مولفه های خودکارآمدی که شامل تعامل دانش آموز، برنامه آموزشی، و مدیریت کلاس می باشد، در میان معلمان زبان انگلیسی ایرانی وجود دارد. نتایج تحلیل داده ها نشان داد که بین روش تدریس انعکاسی و خودکارآمدی در میان معلمان زبان انگلیسی باتجربه رابطه آماری معناداری وجود دارد. در حالیکه در تقابل، این رابطه در میان معلمان زبان انگلیسی کم تجربه از نظر آماری معنادار نبود. به عبارت دیگر، آزمونt گروه های مستقل نشان داد که معلمان زبان انگلیسی کم تجربه در این تحقیق تامل گرایی و خودکارآمدی کمتری را در تدریس کلاسیشان داشتند. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که معلمان زبان انگلیسی بهتر است از تاثیرات مثبت تامل گرایی و خودکارآمدی در تدریس آگاهی بیشتری داشته باشند و تا جایی که امکان پذیر است تامل گرا و خودکارآمد باشند تا بهترینشان را در تدریس جامه عمل بپوشانند.
– ظفربخش( ۱۳۸۳ ) پژوهشی تحت عنوان تاثیر روشهای تدریس فعال (بحث گروهی، حل مسأله، بارش مغزی،…) و سنتی در یادگیری دانش آموزان در درس آمار و مدل سازی انجام دادند که نتایج این تحقیق نشان دهنده تفاوت معنادار بین پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در روش تدریس فعال و سنتی است . یعنی دانش آموزان آموزش دیده به روش فعال پیشرفت تحصیلی بهتری داشته اند.
–علیپور(۱۳۸۳)در پژوهشی با عنوان بررسی تناسب محتوای کتابهای تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی با پرورش تفکر انتقادی، به بررسی میزان پرورش مهارتهای تجزیه وتحلیل

، ترکیب، ارزشیابی، قضاوت و جمع بندی به وسیله کتابهای تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی پرداخته است.وی به این نتایج رسیده است که محتوای کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی بر پرورش مهارت های تجزیه و تحلیل، ترکیب و ارزشیابی تأثیر اندکی دارد.عملکرد این کتاب ها در مورد پرورش مهارت قضاوت و جمع بندی نیز ضعیف بوده است.
–اطهری و دیگران(۱۳۸۸) در تحقیق خود به عنوان ارزیابی مهارت های تفکر انتقادی و ارتباط آن با رتبه آزمون سراسری ورود به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان به این نتیجه رسیدند که: نمرات آزمون مهارت های تفکر انتقادی در دانشجویان، در بدو ورورد به دانشگاه چندان مطلوب نیست و رتبه داوطلب در آزمون سراسری هم نتوانسته است ارتباطی با این مهارت ها داشته باشد.نیاز است دانشگاه برای ترویج و آموزش این تفکر در برنامه ریزی های آموزشی به آن عنایت داشته باشد.
–نوحی و دیگران(۱۳۹۱) در تحقیق خود با عنوان بررسی انگیزه پیشرفت و رابطه آن با موفقیت تحصیلی در دانشجویان رشته های پزشکی و پرستاری دانشگاه علوم پزشکی بقیه اله به این نتیجه رسیدند که با تقویت انگیزش پیشرفت در دانشجویان می توان میزان موفقیت تحصیلی دانشجویان را افزایش داد، مطالعات تکمیلی با حجم نمونه بیشتر جهت بررسی عوامل مختلف موثر بر روی ارتباط انگیزه پیشرفت و موفقیت تحصیلی توصیه می گردد.
-پاسیار و استقامت(۱۳۸۸) به بررسی میزان بکارگیری مؤلفه های تفکر انتقادی در کتاب های درسی علوم و ریاضی پنجم دبستان پرداخت.یافته های این پژوهش بیانگر این است که میزان توجه به تفکر در کتاب علوم بیشتر از ریاضی است وعدم به کارگیری مؤلفه های تفکر انتقادی توسط دانش آموزان به دلیل وجود مشکلات موجود در کتابهای درسی و روش تدریس است.
– سیف و عطار خامنه(۱۳۸۸) در تحقیق خود با عنوان تاثیر آموزش راهبردهای یادگیری مطالعه فراشناختی بر انگیزه و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به این نتیجه رسیدند که در مرحله پیش آزمون میانگین هر دو گروه آزمایش و کنترل در راهبردهای یادگیری و مطالعه و انگیزش پیشرفت و پیشرفت تحصیلی برابر بود.پس از ارائه ده جلسه آموزش راهبردهای فراشناختی به گروه آزمایش، نتایج پس آزمون انگیزش پیشرفت نشان داد که تفاوت معنی داری بین دو گروه وجود دارد و در این مقایسه نمره گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل بیشتر بوده است.
-یوسفی و همکاران(۱۳۸۹)پژوهشی تحت عنوان ارتباط انگیزش تحصیلی با پیشرفت تحصیلی دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان انجام دادند،نتایج نشان داد که انگیزش تحصیلی با معدل علوم پایه و همچنین معدل کل بالینی ارتباط مستقیم و معنی دار داشت. به علاوه، سه مؤلفه رقابت جویی، کوشش، علاقه اجتماعی و معدل کل بالینی و علوم پایه، همبستگی مثبت دیده شد ولی مؤلفه قدرت اجتماعی، تنها با معدل کل بالینی آزمودنیها همبستگی مثبت داشت. همچنین انگیزش گرایش به کوشش و رقابت جویی در پسران بالاتر از دختران بود.
–سرهنگی و دیگران(۱۳۸۹) در تحقیق خود با عنوان تاثیر روش تدریس نقشه مفهومی(شیوه تدریس فعال) بر مهارت های تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری به این نتیجه رسیدند:اجرای روش نقشه مفهومی به عنوان یک روش فعال در تدریس سبب افزایش معنی دار نمرات مهارت های تفکر انتقادی در همه حیطه ها به غیر از حیطه تجزیه و تحلیل و استلال استقرایی در گروه مداخله نسبت به گروه شاهد شد.با وجود افزایش معنی دار در نمرات مهارت های تفکر انتقادی گروه مداخله، در مقایسه اختلاف میانگین نمرات در مراحل قبل و بعد در هر دو گروه تنها در حیطه تجزیه وتحلیل تفاوت معنی داری مشاهده نشد.پس به بکارگیری روش نقشه مفهومی(به عنوان یک روش تدریس فعال) در آموزش دانشجویان پرستاری می تواند منجر به توسعه مهارت های تفکر انتقادی، به عنوان یکی از رسالت های مهم آموزش عالی شود.
۲-۳۰-۲پیشینه پژوهش در خارج از ایران
–گریفین و اورت[۸۱](۲۰۰۲) به بررسی این هدف پرداختند که آیا توجه به یک درس مربوط به تفکرانتقادی در برنامه درسی آزمایشگاه هنرهای آشپزی دانش آموازن باعث تقویت مهارت های تفکر انتقادی در آنها می شود؟ در این تحقیق، دوگروه آزمایش وکنترل مورد بررسی قرار گرفتند.برای این کار ۹ ساعت آموزش در خلال ساعت اول برنامه درسی آزمایشگاه به آزمودنی های گروه آموزش ارائه گردید.برای ارزیابی تفکر انتقادی از آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا فرم الف و ب استفاده شد.در نتایج تحقیق به تفاوت معناداری بین گروه گواه و آزمایش اشاره نشده است ولی به این نکته اشاره می کند که وارد کردن یک درس تفکر انتقادی به برنامه درسی نمی تواند راهبرد آموزشی مناسبی برای آموزش تفکر انتقادی باشد.
–فیشر و همکاران(۲۰۰۴) در تحقیقی تاثیر یادگیری مشارکتی را در پیشرفت تحصیلی و نگرش دانش آموزان در درس شیمی بررسی کرده اند، نتیجه این تحقیق نشان دهنده آن است که دانش آموزان آموزش دیده به این روش در مقایسه با گروه گواه نمرات بهتری کسب کرده اند.
–پاتریشیا کوکر[۸۲](۲۰۰۹) در پژوهشی به تأثیر برنامه آزمایشی یادگیری استدلال بالینی و مهارت های تفکر انتقادی دانشجویان کاردرمانی پرداخت.این مطالعه تأثیرات شرکت در یک برنامه آزمایشی یادگیری را که مدت یک هفته و در مورد تفکر انتقادی و مهارت های استدلال بالینی دانشجویان کاردرمانی بود بررسی نمود، این پژوهش به صورت نیمه تجربی
بوده و ۲۵ نفر دانشجو به صورت غیرتصادفی انتخاب شده اند سپس تغییرات تفکر انتقادی و مهارت های استدلال بالینی با استفاده از آزمون های خود ارزیابی بازتاب بالینی و استدلال و آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا اندازه گیری شد.نتایج پژوهش نشان داد که تغییرات موجود در نمرات قبل و بعد از آزمون از لحاظ آماری معنی دار بود که نشان دهنده اثر مثبت برنامه آزمایشی یادگیری بود و این که این دست برنامه ها که به منظور افزایش استدلال بالینی و مهارت های تفکر انتقادی انجام می شود در دانشجویان به ویژه دانشجویان مراقبت بهداشتی که با جمعیت متنوعی از بیماران روبه رو هستند، اهمیت دارد.
–نوریس[۸۳](۱۹۸۴) به بررسی مطالعه پرروش تفکر انتقادی که با همکاری محققان دانشگاه یل به نام[۸۴]PIFS انجام گرفته پرداخته است.در این مطالعه، محتوای موضوع درسی به عنوان وسیله کسب مهارتها مورد استفاده قرار گرفته است و برای دانش آموزان کلاس ششم انجام گرفت. در این پژوهش در حالیکه دانش آموزان روی یک موضوع خاص کار می کنند،مهارتهای مرتبط با تفکر مثل یادداشت برداری، استفاده از منابع و تهیه گزارش می آموزند.برای مثال دانش آموزان با یک مسأله روبرو شده و برای حل آن از منابع مختلف استفاده می نمایند.آنها بر چگونگی انتخاب موضوع و یا اصلاح طرح، فعالیت می کنند و از آن طریق بر محتوا مسلط می گردند و مهارت های تفکر انتقادی در آنان افزایش پیدا می کند.