۲-۲ مروری بر مفاهیم اصلی

گردشگری

طبق گفته‏ی ماتیسون و وال، گردشگری عبارت است از “تغییر مکان موقتی افراد به مقاصدی خارج از محل معمول کار یا اقامتشان، فعالیت‏هایی که در طول اقامت افراد در آن مقاصد انجام می‏گیرد و تسهیلاتی که به منظور برآوردن نیازهای آنان فراهم می‏شود. “سازمان جهانی گردشگری[۳۲]، گردشگری را فعالیت‏های فردی که برای کمتر از مدت زمانی معین به خارج از محیط معمول زندگی خود مسافرت نموده و هدف اصلی وی چیزی غیر از انجام فعالیتی است که به خاطر آن از سوی محل مورد بازدید مزد دریافت نماید. از منظر سازمان جهانی گردشگری، گردشگری عبارت است از فعالیت‏های افرادی که برای استراحت، کار و دلایل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده، حداکثر برای یک سال متوالی در آنجا اقامت می‏کنند(پاپلی یزدی و سقایی[۳۳]: ۱۳۸۸).

انواع گردشگری

سازمان جهانی گردشگری، گردشگری را از ابعاد مختلف، براساس تمایز در رویکرد به مکان بازدید، به صورت زیر تقسیم کرده است:
گردشگری داخلی (بومی): در این حالت اشخاص مقیم یک کشور حداکثر برای مدت دوازده ماه به محلی در کشور خودشان که خارج از محیط معمولی زندگی آنهاست سفر می‏کنند و هدف اصلی آنها از این سفر انجام کاری نیست که سرانجام آن دریافت مزد از محل مورد بازدید باشد.
گردشگری خارجی (بین المللی): افراد برای حداکثر مدت دوازده ماه به کشوری که محل اقامت معمول آنها نیست و خارج از محیط معمول زندگی شان قرار دارد سفر می‏کنند و هدف اصلی آنها از این سفر انجام کاری نیست که سرانجام آن دریافت مزد از کشور مورد بازدید باشد.
در جایی دیگر سازمان جهانی جهانگردی، سه شکل جهانگردی را به صورت زیر توصیف می‏کند(داس ویل[۳۴] :۱۳۸۶):
گردشگری داخلی: ساکنان یک کشور که فقط داخل آن کشور مسافرت می‏کنند.
گردشگری خارجی ها: افرادی که ساکن یک کشور نیستند و به آن کشور مسافرت می‏کنند.
گردشگری خارجی: افراد ساکن یک کشور که به خارج از آن کشور مسافرت می‏کنند.
پاپلی یزدی و سقایی انواع گردشگری را از نظر مکان مقصد و از نظر موضوع دسته‏بندی کرده‏اند (پاپلی یزدی و سقایی[۳۵]: ۱۳۸۸):
انواع گردشگری از نظر مکان مقصد:
گردشگری شهری گردشگری روستایی
گردشگری عشایری، قومی، قبیله‏ای گردشگری در طبیعت
گردشگری ساحلی و دریایی گردشگری کوهستانی
گردشگری هوا-فضا گردشگری زیست محیط
انواع گردشگری از نظر موضوع:
گردشگری دریایی گردشگری برف
گردشگری فرهنگی و هنری (گردشگری میراث) گردشگری اجتماعی
گردشگری علمی-آموزشی گردشگری درمانی

۱

۲٫۳

منطقه ۱۰

۱

۲٫۳

مجموع

۴۳

۱۰۰

منبع : ( نگارنده،۱۳۹۴ )
گرچه رشد روز افزون دفاتر مسافرتی نشان از توسعه صنعت گردشگری و آگاهی بیشتر مردم می دهد اما این موضوع خود باعث چالش هایی در این صنعت می گردد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
رشد قارچ گونه دفاتر مسافرتی
نبود نظارت و مدیریت صحیح در راستای اعطای مجوز
رقابت ناسالم و بازار شکنی
نبود نظارت در راستای عملکرد این دفاتر و کیفیت سرویس هایی ارایه دهنده
وارد شدن به این صنعت بدون دانش و اطلاعات کافی
و……
آمار و جداول فوق از وجود آژانس های مسافرتی در کشور و در کلان شهر تهران خبر می دهد که بدون دارا بودن مجوز از میراث فرهنگی به فعالیت تور و گردشگری اشتغال دارند و همچنین تعدادی از آژانس ها نیز هستند که علی رغم داشتن مجوز هنوز نتوانسته اند در این حیطه فعالیت مثمر ثمری داشته باشند و بتوانند وارد بازار رقابت داخلی و بین المللی گردند. در بسیاری موارد مشاهده گردیده که این دفاتر به جهت پیشگیری از ورشکستگی و در آمد زایی به فعالیت هایی غیر از فعالیت های گردشگری پرداخته و در برخی موارد این فعالیت ها مغایر با قوانین می باشد. آمار نشان می دهد که به دلیل نبود نظارت مستمر بر عمل کرد آژانس ها، سالانه شاهد تخلفات بزرگ و کوچکی در این صنف هستیم که از جمله آنها می توان به کلاهبرداری های خرد و کلان، پول شویی ، قاچاق و غیره اشاره کرد.
فصل چهارم
یافته های پژوهش
۴-۱ مقدمه :
هدف از پژوهش حاضر، بررسی میزان استفاده از بازاریابی هوشمند در توسعه گردشگری ایران و پش برد فروش آژانس های گردشگری با تاکید بر آژانس های ورودی می باشد .در این فصل ابتدا پرسش نامه هایی که توسط کارشناسان و آژانس های ورودی پر شده اند بررسی و تحلیل می گردند . در جداول شماره ۴- ۱ تا ۴-۴ اطلاعات جمعیت شناختی پاسخ گویان پرسشنامه آورده شده است . بر این اساس از میان ۳۹ پاسخ دهنده به پرسشنامه ۴۶% آنها زن و ۵۴% آنها مرد بودند ، سنین بین ۲۰ تا ۳۰ سال نیز بیش از سایر گروه ها پاسخ گو بودند . همچنین ۵۴% از پاسخ گویان دارای تحصیلات فوق لیسانس و ۴۶% آنها دارای تحصیلات لیسانس بودند و بیش از ۳۰% از آژانس ها در یک سال اخیر با این مفهوم آشنایی پیدا کردند.
۴-۲بررسی نمونه به تفکیک جنسیت:
بر اساس جدول و نمودار زیر حدود ۵۴ درصد پاسخگویان مرد و ۴۶ درصد آنها زن هستند .
جدول ۴-۱ : جدول فراوانی پاسخ گویان بر اساس جنیست

۱۱٫۱۱%

کم

۱۵

۴۱٫۶۷%

زیاد

۱۴

۳۸٫۸۹%

خیلی زیاد

۳

۸٫۳۳%

مجموع

۳۶

۱۰۰٫۰۰%

منبع: (نگارنده، ۱۳۹۴ )
۴-۶-۲۰ بررسی روشهای بازاریابی هوشمند موثرتر و کاربردی تر
طبق آنچه در جدول زیر نشان میدهد شبکه های اجتماعی از مقبولیت بیشتری نسبت به سایر موارد برخوردار می باشند و سپس وبلاگ های گردشگری، خبرنامه های الکترونیکی ، برنامه های کاربردی موبایل ، خبرنامه و کدهای QR در رده های بعدی قرار دارند. امروزه حجم عظیمی از اطلاعات در شبکه های اجتماعی، و بلاگ ها، سایت های تسهیم اطلاعاتی و سایت های شبکه های اجتماعی و نیز بازی های آنلاین در دسترس هستند. شبکه های اجتماعی تاثیر بسیار مهمی بر چگونگی ارتباط کاربران اینترنت دارند. امروزه کاربران اینترنت به دنبال تحقیق و تقسیم اطلاعات شان هستند. نتایج نشان می دهد هنگامی که اکثر کاربران تمایل بیشتری به استفاده از شبکه های اجتماعی برای تبلیغات دارند . دلیل استقبال از شبکه های اجتماعی این است که کاربران اینترنتی می توانند پاسخ اغلب نیازهای خود در این وب سایت ها به صورت آنلاین پیدا کنند .کاربران می توانند در شبکه های اجتماعی پروفایل های شخصی خود را که شامل مشخصات، تصاویر ، علایق و… می باشد، بسازند .اما شبکه‌ای‌شدن این وب‌سایت‌ها از جایی آغاز می‌شود که هر کاربر لیستی از دوستان تهیه می‌کند و این پروفایل‌های شخصی به یکدیگر متصل می‌شوند. هر کاربر می‌تواند دوستان و آشنایانی که در همان شبکه‌ی اجتماعی حضور دارند را به لیست دوستان خود بیفزاید. همچنین کاربران می‌توانند با جست‌وجو در پروفایل‌های کاربران و مشاهده‌ی مشخصات آنها با افراد جدیدی آشنا شوند و لیست دوستان خود را گسترده‌تر کنند. اینها ابتدایی‌ترین امکانات شبکه‌ های اجتماعی است و این وب‌سایت‌ها در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند. امکانی شبیه به وبلاگ‌ها و میکروبلاگ‌ها برای نوشتن مطالب کوتاه و یادداشت‌های روزانه و فضایی شبیه به سایت‌های عکس برای قرار دادن تصاویر شخصی، ایجاد فضایی شبیه به چت برای گفت‌وگوهای فوری میان کاربران، قابلیت ساختن اتاق‌های گفت‌وگو و صفحات هواداری شبیه به فروم‌های اینترنتی از جمله ساده‌ترین این امکانات است. شبکه‌ های اجتماعی متناسب با نوع موضوع فعالیت‌شان امکانات دیگری از قبیل خبرخوان‌های اینترنتی، بازی‌های آنلاین، قابلیت آپلود کردن ویدئوها و فایل‌های کامپیوتری و برقراری ارتباط با سایر رسانه‌های شخصی را نیز در گزینه‌های‌شان دارند. بدین ترتیب می‌بینیم که اغلب امکاناتی را که کاربران اینترنتی پیش از این از طریق مراجعه به چندین وب‌سایت کسب می‌کردند، یک‏جا در شبکه‌ های اجتماعی دریافت می‌کنند. پس بی‌دلیل نیست که کاربران بخش قابل توجهی از زمانی را که در اینترنت به‌سر می‌برند در شبکه‌ های اجتماعی حضور دارند و به این دلیل از مقبولیت بیشتری برخوردار است .
جدول شماره ۴-۲۴ جدول فراوانی میزان روش های کاربردی و موثر بازاریابی هوشمند

فصل اول

کلیّات تحقیق

۱-۱-مقدمه

در طول چند دهه گذشته جهان شاهد رشد نمایی در شمار اخبار و فعالیت هایی است که توسط گروه های حامی محیط زیست ترویج داده شده و روی صدمات زیست محیطی تمرکز کرده اند. به طور کلی، این قبیل فعالیت ها در زمینه حفاظت و نگهداری از محیط زیست متمرکز شده و مترصد نشان دادن تأثیر آن بر نگرش ها و رفتار مصرف کننده هستند. پژوهش های بین المللی نشان می دهند که این روزها مصرف کنندگان نسبت به محیط زیست بیشتر نگران هستند و به تدریج رفتار مصرفی شان را تغییر می دهند. بنابراین بازار جدیدی برای محصولات ماندگار و پایدار پدید می آید که توسط مصرف کنندگان فعال تقویت می شود و این راهی غیر مستقیم برای محافظت از محیط زیست است.
به نظر می رسد امروزه مشکلات زیست محیطی شهروندان، سازمان ها و مؤسسات سرتا سر جهان را بیشتر از ۳۰ سال پیش نگران کرده است. از نخستین سالهای دهه ۸۰ بازاریابی بر اساس ملاحظات اجتماعی و زیست محیطی شهرت زیادی یافته است. عباراتی از قبیل “دهه محیط زیست^[۱]” یا “دهه زمین^[۲]” به دهه ۱۹۹۰ پیوند خورده است. در طول این دهه توجه به مسائل زیست محیطی و جامعه در تصمیمات خرید مصرف کنندگان اهمیت ویژه ای پیدا کرده است. در مطالعه ای که در سال ۱۹۹۲ در ۱۶ کشور توسط اتمن^[۳] انجام گرفت بیش از ۵۰ درصد از مصرف کنندگان در هر کشور بیان کردند که نسبت به محیط زیست علاقه مند و نگران شده اند. همچنین نتایج مطالعه ای که در سال ۱۹۹۴ در استرالیا انجام شد، نشان داد ۸۴ درصد از افراد معتقد بودند که در برابر محیط زیست مسئولند. این افراد بیان کردند رفتارشان را که شامل رفتار خرید است بخاطر مسائل زیست محیطی اصلاح کرده اند. نتایج مطالعه ای که در سال ۱۹۸۹ در امریکا انجام گرفت حاکی از آن است که ۴۹ درصد از پاسخ دهندگان به خاطر مسائل زیست محیطی خریدشان را تغییر داده اند. به علاوه مطالعات اداره آمار استرالیا روی ۱۶هزار نفر نشان می دهد که ۷۵ درصد از افراد نسبت به مسائل محیطی نگران هستند.
مسئله حفظ محیط زیست باعث شده که مصرف کنندگان درباره محصولاتی که می خرند باز اندیشی کنند. امروزه بسیاری از مصرف کنندگان این آمادگی را دارند که برای حمایت واقعی از محیط زیست برای محصولاتی که استاندارد های محیطی را رعایت می کنند مبلغ بیشتری پرداخت کنند. همزمان شرکت هایی که به دنبال راهی برای باقی ماندن در رقابت بودند، این موضوعات جدید و مبهم را وارد مدیریت و تصمیمات بازاریابی شان کردند. اخیراً به رابطه میان مصرف کننده، بازاریابی و محیط زیست توجه زیادی می شود.

۱-۸- قلمرو تحقیق

قلمرو موضوعی: قلمرو موضوعی تحقیق به طور کلی، مدیریت بازاریابی و بحث رفتار مصرف کننده و به طور اخص «بررسی تأثیر آمیخته بازاریابی سبز بر رفتار خرید مصرف کننده» می باشد.
قلمرو مکانی: قلمرو مکانی تحقیق حاضر شهرستان رشت می باشد.
قلمرو زمانی: نظرسنجی تحقیق در تابستان ۱۳۹۳ انجام گرفته بنابراین پاسخ های ارائه شده و نتایج تجزیه و تحلیل متغیرها مربوط به زمان فوق می باشد.
جمع بندی:
با توجه به این که امروزه مصرف کنندگان بیشتر از گذشته نسبت به مسائل زیست محیطی علاقه مند شده اند و نیزآگاهی های زیست محیطی در میان آنها رشد قابل ملاحظه ای داشته است، توجه به این که چه عناصری در خرید محصولات سبز توسط مشتریان تأثیرگذار است، مهم می باشد. همان گونه که اشاره شد، با توجه به تغییر تدریجی رفتار مصرفی مصرف کنندگان و ورود بازاریابی سبز به حیطه فعالیت شرکت ها و موسسات؛ شناخت بهتر مصرف کنندگان سبز و نیازهای آنان موجب می شود بازار بهتری برای آینده محصولات سبز رقم خورده و به پیشبرد بیشتر شرکت ها و سازمان ها به سمت تولید محصولات سبز کمک می کند.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۲-مقدمه

موضوع های زیست محیطی مانند گرم شدن تدریجی زمین و تغییرات آب و هوا تا حد زیادی به افزایش مصرفی بستگی دارد که توسط تجارت بین المللی امکان پذیر شده است. مصرف بیشتر به تأثیرات زیست محیطی بیشتر ناشی از روندهای تولید، حمل و نقل و نیز ضایعات منجر می شود. بنابراین اقتصاد پر رونق تر باعث افزایش استفاده از سوخت و انرژی های فسیلی موجود در زمین شده تا جایی که محیط زیست بیش از این تاب و توان تحمل ندارد و این مسئله به وضع قوانین زیست محیطی جدیدتر و سخت تری منجر شده است؛ شرکت ها در مسیر توسعه تولیدات دوستدار محیط زیست عمل می کنند و فرایندهای جدید کاهش دهنده مصرف انرژی و مواد مضر را اضافه خواهند کرد. (تندکار،۱۳۸۹،ص۸۰)
افزایش آلودگی ها و آسیب های زیست محیطی و در نتیجه افزایش نگرانی مردم در رابطه با محیط طبیعی پیرامون، شروع به خودنمایی در رفتار های خرید و مصرف کرده و موجب به وجود آمدن گروه جدیدی از مصرف کنندگان با عنوان مصرف کنندگان سبز شده است. در نتیجه افزایش مصرف کنندگان سبز، بازاریابان نیز بخش سبز بازار را مورد هدف قرارا داده و شروع به بهره برداری از فرصت های موجود در این بخش از بازار کرده اند. اهمیت بازاریابی سبز و ترغیب مصرف کنندگان به رفتارهای محیط زیست دوستانه از دو جهت مشخص می شود. از یک سو افزایش روز افزون استفاده و تخریب منابع طبیعی مانند آب، نفت و جنگل ها که در وجود آنها برای بقای انسان ضروری است، یک خطر جدی برای بشر محسوب می شود. دلیل اصلی این روند مخرب، افزایش حمعیت و همچنین عادت های مصرف زیان آور است. این وضعیت ضرورت تأثیر بر افراد را برای اینکه رفتاری محیط زیست دوستانه یا به اصطلاح سبز داشته باشند، مشخص می کند. از سوی دیگر نگرانی مصرف کنندگان در رابطه با مسائل و مشکلات محیط زیستی در حال افزایش است. به این صورت که تعداد روزافزونی از آنها تمایل به خرید و مصرف کالاهایی دارند که به نحوی دوستدار محیط زیست معرفی شده باشند. برای پاسخ به این نیاز مصرف کنندگان، توسعه و استفاده از استراتژی های بازاریابی سبز ضروری شده است.(ضیایی،۱۳۹۲،ص ۴۴)
در همین راستا برخی از شرکت ها با به کارگیری اقداماتی، گام های لازم را جهت کاهش اثرات نهایی که بر محیط زیست می توانند داشته باشند برداشته اند. در این اقدامات شرکت ها باید فعالیت های خود را در تولید، توزیع، تبلیغ و قیمت گذاری محصولات به گونه ای انجام دهند که ضمن حداقل نمودن زیان های زیست محیطی، مصرف کنندگان را به سوی رفتاری محیط زیست دوستانه سوق دهند. (یاری،۱۳۹۱،ص۱۶۶)
در این فصل ابتدا به تعریف بازاریابی و انواع آمیخته های آن پرداخته می شود و سپس رفتار مصرف کننده و فرایند خرید تشریح می شود در نهایت بازاریابی سبز و ابعاد آن مورد بررسی قرار می گیرد.

۲-۱-ادبیات نظری

۲-۱-۱-تعاریف بازاریابی
پایان گرفتن جنگ سرد در دهه ۱۹۹۰ به آزاد شدن منابع و فزونی گرفتن نیاز به محصولات سرمایه ای برای ایجاد زیر ساخت های مناسب اقتصادی انجامید. در این دوران اروپای غربی به ایجاد بازاری مشترک و اروپای شرقی به صورت بازاری آماده برای محصولات غربی درآمد. از سوی دیگر بدهی های خارجی بسیاری از کشورها را فلج کرد. این کشورها با وجود نیازمندی فراوان، با مشکل قدرت خرید روبرو شدند، ازاین رو کشورهای پیشرفته برای کسب بازار به رقابت پرداختند. در این زمان استفاده از شیوه ها و فنون بازاریابی مورد توجه قرار گرفت. بررسی ها نشان داده که ناموفق بودن شرکت ها از ناتوانی دربهره گیری از فنون بازاریابی است. این شرکت ها تحولات بازار و تغییرات الگوی مصرف را نادیده گرفتند وکسب سود بیشتر را به رضایت مشتری ترجیح دادند. اما موفقیت های چشم گیر شرکت های تری.ام[۷] و مک دونالدز [۸] در آغاز دهه ۱۹۸۰ که از توجه دقیق آنها به نیاز مشتریان، بازار و انگیزه کارکنان در راستای افزودن بر کیفیت محصولاتشان سرچشمه می گرفت، سبب شد تا تدوین استراتژی کارای بازاریابی در اولویت قرار گیرد و اغلب شرکت های کوچک و بزرگ رفته رفته از تفاوت بین فروش و بازاریابی آگاه شوند. برای سازمان های غیر تجاری، مانند موزه ها، دانشگاه ها، مراکز دینی و نهادهای دولتی، بازاریابی به منزله روش و وسیله ای برای ارتباط با مردم است.( محرابی، ۱۳۸۱،ص ۱۹)

۲-۱-۱-۱- تعاریف قدیم بازاریابی

تعریف ذیل در دهه ۱۹۶۰ میلادی توسط انجمن بازاریابی آمریکا[۹] بیان شده است:

بازاریابی[۱۰] عملیاتی است از تجارت، که جریان کالا یا خدمات را از تولید کننده به مصرف کننده یا استفاده کننده هدایت می کند.
تعریف فوق از چند نظر جالب است. اولاً مختصر است و محدودیتی برای بازاریابی قائل گردیده و آن را مختص امور تجاری دانسته است. ثانیاً هدایت جریان کالا را مطرح ساخته که خود شامل کلیه مراحل تولید، توزیع و فروش می گردد.
تعاریف دیگر بازاریابی عبارتند از:
– بازاریابی به ایجاد زمان، محل و بهره برداری از کالا یا استفاده از مالکیت آن اطلاق می گردد.
– بازاریابی کالا را از مکانی به مکان دیگر انتقال می دهد، آنها را انبار می کند و در تغییرات مالکیت آن از طریق خرید و فروش دخالت می کند.
– بازاریابی شامل فعالیت هایی از نظیر خرید و فروش، حمل و نقل و انبار کردن کالا است.
– بازاریابی شامل آن دسته از عملیات تجاری است که گردش کالا و خدمات بین تولید کننده و مصرف کننده را ممکن می سازد. (همان منبع،ص۲۰)

۲-۱-۱-۲- تعاریف جدید بازاریابی

اخیراً انجمن بازاریابی امریکا تعریف جدیدی از بازاریابی به شرح زیر ارائه نموده است:
بازاریابی فرایند برنامه ریزی و قیمت گذاری، تشویق و ترقیب و توزیع عقاید، کالاها و خدمات جهت ایجاد مبادلاتی است که هم رضایت شخصی و هم اهداف سازمانی را موجب می گردد. بازاریابی به عنوان فرایندی مدیریتی- اجتماعی تعریف می شود که بوسیله آن افراد و گروه ها از طریق تولید و مبادله کالا با یکدیگر، به امر تأمین نیاز ها و خواسته های خود اقدام می ورزند. (همان منبع،ص۲۱)
بعضی افراد تصور می کنند که بازاریابی تنها تبلیغ کردن و فروش است. اما هر روزه با پیام های بازرگانی تلویزیونی، نامه های پستی، آگهی های تبلیغاتی در روزنامه ها و اینترنت بمباران می شویم؛ بنابراین فروش و تبلیغات تنها قسمت نمایان روش های بازاریابی است که همچون یک قطعه یخ شناور، نیمه نمایان آن بسیار کمتر از کل آن می باشد. امروزه بازاریابی را نباید همچون گذشته معادل فروش در نظر گرفت که شامل معرفی و فروش بود، بلکه بازاریابی به معنی برآورده کردن نیازهای مشتری می باشد. اگر بازاریاب خوب عمل کرده و نیازهای مشتری را به درستی تشخیص دهد، محصولی با ارزش بالا و قیمت مناسب تولید گردد، به خوبی توزیع شود و به شکلی موثر معرفی شود، به سادگی به فروش می رسد. در واقع، آنطور که پدر مدیریت یعنی پیتر دراکر[۱۱] می گوید « هدف بازاریابی این است که فروش را به کاری غیر ضروری تبدیل کند ». (کاتلر،ترجمه پارسائیان،۱۳۸۷،ص۵)
بازاریابی یعنی جستجو برای یافتن مناسب ترین بازار و بخش هایی که سازمان می تواند در آن جا به صورت مفیدتر و موثرتر حضور یابد و پاسخگوی نیاز و خواسته مردم باشد. به عبارت دیگر بازاریابی تلاشی آگاهانه است برای تخصیص بهینه منابع و ایجاد نوعی تخصص در بازار. سازمان ها باید بازار هدف خود را بیابند تا بتوانند نیازهای آنها را بهتر شناسایی کرده، محصولات و خدمات متناسب با آنها را تهیه و تأمین کنند. اساس حرکت بازاریابی جلوگیری از هدر رفتن منابع و امکانات گوناگون و یافتن مناسب ترین جایگاه محصول یا شرکت در بازار است. بازاریابی یعنی بخش بندی یا تقسیم بازارها و تعیین محصولات شرکت برای مناسب ترین بازارها. (روستا و همکاران،۱۳۹۰،ص۱۲)
در تعریفی جامع تر، بازاریابی فرایندی اجتماعی و مدیریتی است که به وسیله آن، هر فرد نیازها و خواسته های خود را از طریق تبادل ارزش با دیگران برآورده می سازد. به زبانی ساده تر، بازاریابی شامل ایجاد رابطه ای تبادلی و پر ارزش با مشتری است. بنابراین، ما بازاریابی را بدین صورت تعریف می کنیم: بازاریابی فرایندی است که در آن شرکت برای مشتری ارزش ایجاد کرده و رابطه مستحکمی با او برقرار کند تا بتواند در عوض از مشتری ارزش دریافت کند. (کاتلر،ترجمه پارسائیان،۱۳۸۷،ص۵)
بازاریابی عبارت است از همه تلاش های نظام مند برای شناخت نظام بازار و اقدام مناسب نسبت به انواع تقاضا ها با توجه به نظام ارزشی جامعه و هدف های سازمان. تفاوت این تعریف با تعاریف دیگر در چند مورد است که به آنها اشاره می کنیم.
الف) بازاریاب با بازار سر و کار دارد و بیش از هر چیز و پیش از هر کار باید نظام و ارکان و فرهنگ بازار را بشناسد تا بتواند با بینش و آگاهی به نیازها و خواسته های آن پاسخ دهد؛ به عبارت دیگر بازاریاب باید با نگرش سیستمی همه اجزا و ارکان محیط بازار را در نظر بگیرد.