۳-۳ منابع و دادههای آماری

آمار و اطلاعات مورد نیاز برای دادههای اشتغال، بیکاری و جمعیت فعال کشور به تفکیک استان از سرشماریهای سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ مرکز آمار به دست آمده است. تمامی دادهها و آمار اشتغال استفاده شده از دادههای اشتغال، بیکاری و جمعیت فعال ۱۰ ساله و بیشتر موجود در سرشماریهای مرکز آمار به دست آمده است. به دلیل عدم وجود استان البرز در سال ۱۳۸۵ و نبود آمار و اطلاعات دقیق، استان البرز حذف و تعداد شاغلان این استان در سال ۱۳۹۰ به تعداد شاغلان استان تهران افزوده شده است. به منظور مقایسه صحیح وضعیت اشتغال طی دوره مورد نظر تعداد افرادی که شغل آنها اظهار نشده بود، به نسبت سهم بخشهای عمده اقتصادی هر استان از تعداد کل شاغل استان، به تعداد شاغلان هر بخش اضافه شده است.

۳-۴ روش انجام پژوهش

بعد از جمعآوری آمارها و اطلاعات مورد نیاز، محاسبات مربوط به مدل انتقال-سهم، تغییرات اشتغال و میزان رشد اشتغال طی دوره با استفاده از نرم‌افزار Excel 2007 انجام خواهد شد و سپس نتایج به دست آمده از مدل بیان گردیده و به تفسیر آنها پرداخته خواهد شد. در نهایت با استفاده از نرم افزار ۲۳ SPSS آزمون فرضیههای تحقیق صورت خواهد گرفت.

۳-۵ بررسی نرخ بیکاری استانها

در این بخش به بررسی نرخ بیکاری استانهای کشور در دو سال ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ پرداخته میشود.
جمعیت فعال اقتصادی:
تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر (حداقل سن تعیین شده)، که در هفته تقویمی قبل از هفته آمارگیری (هفته مرجع) طبق تعریف کار {آن دسته از فعالیتهای اقتصادی (فکری و بدنی) که به منظور کسب درآمد (نقدی و غیر نقدی) صورت پذیرد و هدف آن تولید کالا یا ارائه خدمت باشد، کار محسوب میشود.}، در تولید کالا و خدمات مشارکت داشته (شاغل) یا از قابلیت مشارکت برخوردار بودهاند (بیکار)، جمعیت فعال اقتصادی محسوب میشوند.
شاغل:
تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر که در طول هفته مرجع، طبق تعریف کار، حداقل یک ساعت کار کرده یا بنا به دلایلی به طور موقت کار را ترک کرده باشند، شاغل محسوب میشوند. شاغلان به طور عمده شامل دو گروه مزد و حقوقبگیران و خود اشتغالان میشوند. ترک موقت کار در هفته مرجع با داشتن پیوند رسمی شغلی، برای مزد و حقوقبگیران و تداوم کسب و کار برای خود اشتغالان، به عنوان اشتغال محسوب میشود. افراد زیر نیز به لحاظ اهمیتی که در فعالیت اقتصادی کشور دارند، شاغل محسوب میشوند:
– افرادی که بدون دریافت مزد برای یکی از اعضای خانوار خود که با وی نسبت خویشاوندی دارند، کار میکنند (کارکنان فامیلی بدون مزد).
– کارآموزانی که در دوره کارآموزی فعالیتی در ارتباط با موسسه محل کارآموزی انجام میدهند، یعنی مستقیماً در تولید کالا یا خدمات سهیم هستند و فعالیت آنها “کار” محسوب میشود.
– محصلانی که در هفته مرجع مطابق تعریف، کار کردهاند.
– تمامی افرادی که در نیروهای مسلح به صورت کادر دائم یا موقت خدمت میکنند (نیروهای مسلح پرسنل کادر و سربازان، درجهداران، افسران وظیفه نیروهای نظامی و انتظامی).
بیکار :
بیکار به تمام افراد ۱۰ ساله و بیشتر اطلاق میشود که:
۱) در هفته مرجع فاقد کار باشند ( دارای اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی نباشند).
۲) در هفته مرجع یا هفته بعد از آن آماده برای کار باشند (برای اشتغال مزدبگیری یا خوداشتغالی آماده باشند).
۳) در هفته مرجع و سه هفته قبل از آن جویای کار باشند (اقدامات مشخصی را به منظور جستجوی اشتغال مزدبگیری و یا خوداشتغالی به عمل آورده باشند).
افرادی که به دلیل آغاز به کار در آینده یا انتظار بازگشت به شغل قبلی جویای کار نبوده، ولی فاقد کار و آماده برای کار بودهاند نیز بیکار محسوب میشوند.
در ادامه به بررسی تغییرات نرخ بیکاری استانها در سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰ میپردازیم.
آمارها و دادههای مرکز آمار نشان میدهند که تعداد بیکاران کشور در سال ۱۳۸۵ معادل ۲۶۷۴۸۸۶ نفر بوده که نرخ بیکاری ۱۱٫۳ درصدی را برای کشور به همراه داشته است. در سال ۱۳۹۰ تعداد بیکاران به ۲۸۷۷۶۰۸ نفر افزایش یافته و منجر به افزایش نرخ بیکاری کشور به ۱۲٫۳ درصد شده است.
نمودار ۳-۱: مقایسه نرخ بیکاری استانها در سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۰( اعداد به درصد میباشند)
نمودار ۳-۱ نشان میدهد که به غیر از استانهای خراسان جنوبی، لرستان، کردستان، ایلام، کرمان، سیستان و بلوچستان و چهارمحال و بختیاری، سایر استانها نرخ بیکاری‌شان در سال ۱۳۹۰ بیشتر از نرخ بیکاری‌شان در سال ۱۳۸۵ بوده است. در برخی استانها طی دوره نرخ بیکاری کاهش یافته در حالی که تعداد شاغل آن استانها نیز کاهش داشتهاند، علت این امر کاهش در تعداد جمعیت فعال آن استانها طی دوره مورد بررسی هست. و همچنین در برخی از استانها نرخ بیکاری
نقشه ۳-۱: نرخ بیکاری استانها در سال ۱۳۸۵
افزایش یافته در حالی که تعداد شاغلان آن استانها نیز افزایش داشته است علت این امر افزایش در تعداد جمعیت فعال استانهای ذکر شده است.
بر اساس نقشه ۳-۱ استانهای یزد، خراسان شمالی، قم، خراسان رضوی تهران، سمنان و آذربایجان غربی در بین استانهای کشور دارای کمترین نرخ بیکاری در سال ۱۳۸۵ هستند.
همچنین استانهای ایلام، لرستان و سیستان و بلوچستان بیشترین نرخ بیکاری در بین استانهای کشور در سال مذکور دارند.
نقشه ۳-۲: نرخ بیکاری استانها در سال ۱۳۹۰
در نقشه ۳-۲ تفاوت در نرخ بیکاری استانها در سال ۱۳۹۰ نسبت به نرخ بیکاری استانها در سال ۱۳۸۵ مشاهده میشود. به طوری که رنگهای تیره بیشتری در نقشه ۳-۲ نسبت به نقشه ۳-۱ وجود دارد که نشان از بیشتر شدن نرخ بیکاری در سطح استان هست. در سال ۱۳۹۰ استان خراسان جنوبی دارای کمترین نرخ بیکاری است، اما همچنان استان سیستان و بلوچستان بیشترین نرخ بیکاری را دارد، نرخ بیکاری استانهای ایلام و لرستان یک سطح کاهش یافته است و اما نرخ بیکاری استان خوزستان به بالاترین سطح افزایش یافته و همراه استان سیستان و بلوچستان بیشترین نرخ بیکاری کشور را دارند.