چکیده:

فرسودگی شغلی سندرم روانی متشکل از خستگی عاطفی، مسخ شخصیت(واکنش منفی و عاری از احساسات نسبت به ارباب رجوع) و کاهش احساس کفایت می‌باشد که نگرش منفی نسبت به خود، شغل و دیگران ایجاد کرده و سلامت عمومی‌فرد را به خطر می‌اندازد. هدف تحقیق حاضر بررسی ارتباط بین فرسودگی شغلی و سلامت عمومی‌کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان گلستان و خراسان شمالی می‌باشد. این مطالعه از نوع توصیفی ـ همبستگی است، جمعیت مورد مطالعه، کلیه کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان گلستان و خراسان شمالی بوده که بدلیل کم بودن حجم جامعه کلیه کارکنان به تعداد 82 نفر از طریق پرسشنامه مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل 2 پرسشنامه استاندارد بود: الف) پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلچ (MBI) این پرسشنامه که از 22 گزاره جداگانه تشکیل شده است و سه جنبه فرسودگی شغلی (خستگی عاطفی، مسخ شخصیت وعدم کفایت شخصی) را می‌سنجد. پرسشنامه بر اساس مقیاس هفت درجه ای لیکرت تنظیم شده و با مقیاس 0 تا 6 نمره گذاری شده است. ب)آزمون سلامت عمومی‌(GHQ-28) گلدبرگ، 1972، که دارای 28 سؤال می‌باشد و به بررسی سلامت عمومی‌فرد(در زیر مقیاس‌های سلامت جسمانی، اضطراب، اختلال در کارکردهای اجتماعی و افسردگی) می‌پردازد که با مقیاس0 تا 3 نمره گذاری شده است. برای بررسی اعتبار پرسشنامه از ضریب آلفا کرونباخ استفاده شد که مقدار به ترتیب برای پرسشنامه فرسودگی شغلی و سلامت روانی برابر با 734/0 و 940/0 بود. برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی(فراوانی، درصد) و آمار استنباطی(ضریب همبستگی اسپیرمن) استفاده شد. یافته‌های تحقیق نشان دادند که همبستگی معناداری بین فرسودگی شغلی و ابعاد آن (خستگی عاطفی، مسخ شخصیت وعدم کفایت شخصی) با سلامت عمومی‌ مشاهده شد.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

همواره نحوه کار افراد و محیط آن می‌تواند بر روی سلامت روان ایشان تأثیرگذار باشد و در نتیجه باعث ارتقا یا افت کاری ایشان می‌گردد. زندگی لاجرم ما را در مواجهه با محرک‌های تنش زا قرار می‌دهد و فشار روانی بسیار کم که فشار روانی خفیف نامیده می‌شود، می‌تواند به اندازه فشار روانی بسیار زیاد که فشار روانی بسیار شدید نام دارد برای ما نامطلوب باشد. همچنین، فشار روانی می‌تواند زندگی را سرشار از چالش و تهییج سازد. هنگامی‌که خواست‌های یک موقعیت با توانایی‌های ما کاملاً جور درآیند می‌توانیم یک حالت شنگولی را که غرق شدن در کار نامیده می‌شود، تجربه کنیم. در این حالت حداکثر کارآیی را داشته و خود را با لذت در کارمان غرق می‌کنیم. اکثر تحقیقات نشان می‌دهند که نگرش خوش بینانه در مواجهه با فقدان‌ها و شکست‌ها، سلامت روان را بالا می‌برد، در حالی که بدبینی تأثیر منفی بر آن دارد. افکار ما به طور زیادی بر مشکلات هیجانی و شخصی مان تأثیر می‌گذارند. افکار منفی در خلق منفی و افسردگی رایج است و افکار مثبت در احساسات خوب و شاد نقش دارند. تجربیات نشان می‌دهد زمانی که ما در مورد موقعیت‌ها به طرز خوشحال، غمگین و عصبانی فکر می‌کنیم، اغلب احساسات مربوطه به وجود می‌آیند. در بسیاری از بررسی‌ها معلوم شده است که محیط بر کارکرد روانی ما تأثیر می‌گذارد(آندرورا، 1382).

2-1- بیان مسأله

آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک در سال 1334 برای اولین بار با نام شرکت مهندسین مشاور جان و مولم جهت تحقیق و مطالعه خاک های ایران در ساخت راه های اصلی تحت عنوان آزمایشگاه خاکشناسی در دانشکده فنی دانشگاه تهران فعالیت خود را آغاز نمود و پس از 2 سال این آزمایشگاه تحت نظر سازمان برنامه و بوسیله شرکت امان و ویتنی[1] برای مدت یکسال دیگر به کار خود ادامه داد و سپس مستقیماً زیر نظر سازمان برنامه و با مسئولیتها و شرح وظایف جدید شروع بکار کرد. در سال 1342 به استناد مصوبه شماره 4296 هیئت وزیران با نام آزمایشگاه فنی خاک شناسی تغییر نام یافت. در سال 1350 این مرکز به دلیل حجم بالای پروژه های بخش عمرانی، راه سازی و سایر پروژه های مرتبط با وزارت راه و ترابری با نام آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک به وزارت راه و ترابری انتقال یافت. در حال حاضر بصورت یک شرکت صد در صد دولتی فعالیت می نماید. خدمات این آزمایشگاه طیف وسیعی از فعالیتها را شامل می گردد از قبیل مطالعه ، طراحی ، محاسبه ، نظارت و مشاوره در موارد مکانیک خاک و سنگ ، راه ، فرودگاه ، بنادر ، راه آهن ، ژئوتکنیک و مقاومت مصالح بر اساس ضوابط سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.

یکی از موارد بیانیه ماموریت و چشم انداز شرکت آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک اصلاح و بهبود ساختار سازمانی منابع انسانی و مالی شرکت و همچنین ارتقا بهره وری ، بهبود کیفیت  و زنجیره ارزش می باشد و از آنجایی که منابع انسانی جز لاینفک، اساسی و استراتژیک هر سازمانی محسوب می گردد، بنابراین یکی از مشکلات ناشی از محیط کار در شرکت های آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک، موضوع استرس می‌باشد که اگر به مدت زمان طولانی و به طور وسیع توسط شخص احساس شود، احتمال دارد نشانه‌ها شکل قطعی به خود بگیرد. و به مرحله فرسودگی زیاد می‌انجامد.

بنابراین پدیده رایج محیط‌های شغلی امروزی، موضوع فرسودگی شغلی می‌باشد و آن به فشار روانی در محیط‌های شغلی اسناد می‌شود که امروزه اقدامات فراوانی برای پیشگیری از آن در دست اجرا است. ولی همواره به ارتباط آن با تیپ‌های شخصیتی اشاره می‌شود و مطرح می‌شود که برخی افراد خاص مستعد تجربه فرسودگی شغلی می‌باشند (آل ابراهیم، 1377).

امروزه، به دلیل تغییرات شگرفی که فرسودگی شغلی می‌تواند بر کیفیت زندگی شخصی، خانوادگی و سلامت عمومی‌و حرفه ای بر جای بگذارد، به صورت یک مسأله جدی مدنظر قرار گرفته است (گرونهوک، 2000 به نقل از شعبانی بهار، 1391). با توجه به اهمیت موضوع و علاقه مندی محقق و کمبود تحقیقات با دو متغیر موجود (فرسودگی شغلی و سلامت روانی) این تحقیق در صدد شناسایی و تعیین رابطه بین فرسودگی شغلی و سلامت عمومی‌کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان خراسان شمالی و گلستان می‌باشد. و لذا سوال اصلی پژوهش این است که آیا بین فرسودگی شغلی با سلامت روانی کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان خراسان شمالی و گلستان رابطه وجود دارد؟

3-1- ضرورت و اهمیت موضوع

از آن جا که مهمترین منبع هر سازمانی نیروی انسانی آن می‌باشد، باید به این امر توجه کافی صورت پذیرد که در دهه‌های اخیر توجه به سلامت روانی و مطالعه آن گسترش فراوان یافته است، تا با شناخت منابع و عوامل زمینه ساز سلامت روانی بتوانند با آموزش روش‌های مقابله ای به افزایش اثربخشی فعالیت‌های افراد در سازمان بیافزاید و سنگ زیر بنای سلامتی بیش تر و بهزیستی را بنا نهند.

درباره ضرورت تحقیق باید یادآور شدکه عدم وجود سلامت روانی اکثریت کارکنان یا قشر قابل توجهی از آن‌ها برای هر نظم اجتماعی و عملکرد سازمانی نامطلوب است وگسترش آن باعث کمرنگ شدن تعهد فرد به ارز شها و اهداف سازمانی می‌شود و منشأ بسیاری از نابهنجاری‌های اجتماعی دیگر است. از آن جا که پیامدهای نبود سلامت روانی برای سازمان و جامعه بسیار گرانبار است، بررسی رابطه فرسودگی شغلی  با سلامت روانی در سازمان‌ها ضروری به نظر می‌رسد.

بنابراین می‌توان پذیرفت که فرسودگی در کار یک مشکل عمده بهداشت عمومی‌محسوب می‌شود(مسلچ[1] و همکاران، 2001) که می‌تواند سلامت عمومی‌فرد را تحت تاثیر خود قرار دهد. از عوامل مؤثر در سلامتی می‌توان به عوامل ژنتیکی و فردی مانند: سن، جنس، شغل و طبقه اجتماعی، عوامل محیطی، شیوه‌های زندگی مردم و وسعت و کیفیت ارائه خدمات اشاره کرد، بدین ترتیب فرسودگی شغلی نه تنها با بهداشت روانی یک شخص بلکه با میزان بهره‌وری او نیز رابطه دارد و از طریق غلبه بر فرسودگی شغلی می‌توان به ارتقای بهداشت روانی و افزایش اثربخشی و بهره‌وری نیروی انسانی کمک کرد(ناستی زایی و همکاران، 1387).

از آنجا که اغلب کارکنان هر سازمان یک سوم اوقات شبانه روز خود را در محیط کار می‌گذرانند، فشارهای کاری می‌تواند یکی از مهمترین علل فرسودگی شغلی در این افراد باشد و فرد مبتلا به فرسودگی شغلی مسلماً در تصمیم گیری و برنامه ریزی، برقراری روابط با دیگران، شیوه اجرایی اثربخشی کار و در نهایت کارایی و بهره‌وری دچار مشکل خواهد شد. بنابراین مدیریت بر فشارهای روحی و روانی و به کنترل درآوردن این پدیده مخرب سهم اساسی و تأثیرگذار در روند موفقیت هر سازمان دارد. با توجه به این که اکثر تحقیقات انجام شده در ایران در زمینه فرسودگی شغلی به مباحثی از  قبیل میزان شیوع این پدیده و علل آن پرداخته است و هیچگونه تحقیقی در زمینه ارتباط آن با سلامت روانی کارکنان آزمایشگاه فنی مکانیک خاک استان خراسان شمالی و گلستان انجام نشده است. بنابراین با توجه به اثرات منفی فرسودگی شغلی بر عملکرد فرد که به صورت کاهش درآمد و موثر بودن در محل کار، غیبت از محل کار، ترک حرفه، مشکلات خانوادگی و زناشویی، (استفاده از الکل و مواد مخدر)، افسردگی و حتی خود کشی می‌باشد، شناخت این سندرم  و عوامل موثر در ایجاد آن و در نهایت پیشگیری از وقوع این سندرم از اهمیت خاصی برخوردار می‌گردد. با توجه به این مطالب برآن شدیم تا شیوع ابعاد مختلف فرسودگی شغلی و رابطه سلامت روانی با فرسودگی شغلی در کارکنان آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک استان خراسان شمالی و گلستان را بررسی نماییم.

 برای دانلود متن کامل پایان نامه اینجا کلیک کنید.