فصل اول

طرح و کلیات تحقیق

۱-۱ ) مقدمه

یکی از راه های موثر و با اهمیت برای توسعه کشور سرمایه گذاری کارا در فرصت های سرمایه گذاری و جمع آوری وجوه سرگردان و مازاد خانواده ها در فعالیت های تولیدی و مولد کشور می باشد. وجود تنوع در ابزارهای مالی از جمله عوامل موثر در ایجاد انگیزه برای مشارکت سرمایه‌گذاران در بازارهای متشکل سرمایه است، از همین رو است که ابداعات و نوآوری های بسیاری در چند دهه گذشته در این بازارها صورت گرفته است ثبات‌ بخشی و توسعه بازارهای مالی نیازمند به‌کارگیری ابزارها و نهادهای مالی نوین است. نهادهایی که نقش واسطه مالی را در بازار سرمایه ایفا می کنند از اهمیت ویژه و بالایی برخوردار می باشند؛ زیرا بسیاری از سرمایه گذاران و مردم از بازار سرمایه و نحوه سرمایه گذاری در آن اطلاعات چندانی ندارند، در اینجاست که وجود یک نهاد واسطه که سرمایه گذاری مستقیم سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری غیرمستقیم تبدیل می کند حائز اهمیت می باشد.
اشتراک یا ادغام مجموعه‌ای از ثروت و بهره برداری از منافع مشترک آن، روش مطلوب برای برخی از سرمایه‌گذاران به ویژه سرمایه‌گذاران مبتدی و تازه وارد است. با استفاده از یک کاسه کردن و مدیریت تخصصی دارایی‌ها، کارآیی پورتفولیوها و بازدهی آن می‌تواند افزایش یابد.
از جمله ابزارهای مالی که با هدف جمع آوری وجوه از سرمایه‌گذاران و اختصاص آن‌ها به خرید انواع اوراق بهادار به منظور کاهش ریسک سرمایه گذاری، بهره گیری از صرفه جویی های ناشی از مقیاس و تامین منافع برای سرمایه گذاران و کسب سود ابداع شده صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است(پورزمانی، روحی و صفدری، ۱۳۸۹). سرمایه‌گذارانی که آشنایی کافی با فرآیند سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار ندارند و از ریسک‌های آن مطلع نیستند و یا زمان لازم برای پیگیری سرمایه‌گذاری خود ندارند، می‌توانند با مشارکت در این صندوق‌ها از مزایای آن نظیر: مدیریت حرفه‌ای وجوه، قانونمند بودن، ریسک اندک به‌دلیل تنوع‌بخشی، قابلیت نقدشوندگی بالا و نیز نظارت مناسب و در نتیجه امنیت سرمایه‌گذاری بهره‌مند شوند.

۲-۱ ) بیان مساله

هم اکنون، در کشورهای توسعه یافته، صندوق های سرمایه گذاری، به عنوان هسته مرکزی بازار سرمایه محسوب میشوند و ماهانه مبالغ هنگفتی از سرمایه های سرگردان را به بخش های مولد و فعال جامعه هدایت می کنند. این صندوق ها با اتخاذ سیاست های مناسب می توانند در کاهش تورم، افزایش تولید، رشد اقتصاد و بهبود کارایی مدیران نقش اساسی ایفا نمایند. (روشنگرزاده و احمدی، ۱۳۹۰).
صندوق های سرمایه گذاری مشترک به عنوان یکی از مهمترین واسطه های مالی نقش انتقال سرمایه را از سوی دارندگان منابع (آحاد جامعه) به سمت مصرف کنندگان ( شرکت های تولیدی و خدماتی و سایر ) بر عهده دارند (سعیدی و مقدسیان، ۱۳۸۹). در ایران برای اولین بار در قانون بازار اوراق بهادار مصوب سال ۱۳۸۴ این صندوق ها مورد توجه قرار گرفت و اولین صندوق سرمایه گذاری با درآمد ثابت در سال ۱۳۸۶ تاسیس شد و صندوقهای سرمایه گذاری در سهام از ابتدای سال ۱۳۸۷ به عرصه بازار سرمایه قدم نهادند.
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک به عنوان یک واسطه مالی وجوه مردم و سرمایه گذاران را جمع آوری کرده و سبد اوراق بهادار تشکیل می دهد و بدین شکل مکان امنی را برای سرمایه گذاران نا آشنا با بازار سرمایه ایجاد میکند(محمد ویمتاژ، ۱۳۹۱). صندوق های سرمایه گذاری با دارا بودن نیروی متخصص به مدیریت دارائی های موجود می پردازد. عمده عملکرد صندوق سرمایه گذاری به عملکرد اوراق بهادار و دارائی های موجود در سبدی که مدیران صندوق در آن سرمایه گذاری کرده است، بستگی دارد؛ از این جهت است که این صندوق ها معمولا مدیرانی کارآزموده و ماهر در بازار سرمایه دارند که تنوع‌بخشی صحیح سبد اوراق بهادار را برای سرمایه‌گذاران خود انجام می‌دهند.
یکی از راه های جذب سرمایه گذاران و کمک به اقتصاد بهبود عملکرد صندوق های سرمایه گذاری می باشد تصمیمات مدیران و دیگر کادر عملیاتی صندوق اثر مستقیم بر روی عملکرد آن می گذارد مدیران با انتخاب درست و به موقع در خرید و فروش سهام و دیگر اوراق دارائی موجبات کسب بازده مناسب را فراهم می نمایند(چیوالیر، الیسون[۱]، ۱۹۹۹). سوالی که در ذهن تداعی می شود این است که، آیا خبرگی مدیران سرمایه گذاری صندوق ها (خبرگی در این تحقیق منظور میزان تحصیلات ،رشته تحصیلی، مدارک بورسی و نیز تجربه می باشد) از ابتدای سال ۸۹ تا انتهای سال ۹۱ با عملکرد صندوق رابطه دارد؟ اگر مدیران سرمایه گذاری صندوق های سرمایه گذاری موفق به اخذ گواهینامه های تحلیلگری و معامله گری ابزار مشتقه شده باشند بازده و ریسک صندوق و در نهایت عملکرد صندوق تغییری خواهد کرد؟ و آیا تحصیلات و تجربه مدیران سرمایه گذاری مشغول به کار در صندوق ها با ریسک، بازده و عملکرد صندوق ها رابطه دارد؟

۳-۱ ) اهمیت و ضرورت موضوع

برای توسعه کشور و کاهش مشکلات اقتصادی باید منابع و سرمایه های کشور به سمت فعالیت های تولیدی و مولد سوق داده شوند. سرمایه گذاری موثر و کارا یکی از عوامل توسعه و پیشرفت پایدار در کشور است و به همین دلیل است که باید وجوه مازاد در دست مردم و سرمایه های سرگردان موجود در دست خانواده ها به سمت سرمایه گذاری هدایت گردند(حسین ص

الحی، ۱۳۹۱). سرمایه گذاری یا در دارائی های فیزیکی و یا در دارائی های مالی نظیر اوراق بهادار صورت می پذیرد در ایران سرمایه گذاری در دارائی های مالی خود به دو روش انجام می گیرد یک روش، سرمایه گذاری مستقیم می باشد که فرد خود مستقیم به خرید و فروش اوراق می پردازد و روش دیگر آن، روش غیر مستقیم می باشد در این روش افرادی که خود تخصص و یا زمان کافی برای بررسی اوراق بهادار و تغییرات بازار را ندارند با کمک گرفتن از یک واسطه به سرمایه گذاری در بازار سرمایه می پردازند. در سال‌های اخیر صنعت واسطه‌گری مالی در سراسر جهان رشد و گسترش چشمگیری را شاهد بوده است و این واسطه ها متنوعند و سرمایه گذاران باید قبل از سرمایه گذاری در بازار سرمایه از مزایا و کارکردهی آنها مطلع شوند. در حال حاضر معروفترین واسطه مالی در بازار سرمایه صندوق های سرمایه گذاری می باشند؛ صندوق های سرمایه گذاری یکی از کلیدی ترین ابزارهای سرمایه گذاری در بازارهای پیشرفته سرمایه دنیا هستند.
کارکردهای بازار سرمایه به عنوان بخشی از نیمرخ مالی اقتصاد ملی، علاوه بر تامین مالی و سازوکارهایی که به تضمین ایمنی و افزایش نقدینگی ابزارهای تامین مالی می‌انجامد در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، مدیریت خطر و به کارگیری ابزارهایی برای کاهش خطر نوسان‌های قیمتی، احتمال بازده منفی و بی‌اطمینانی بازار را نیز دربرمی‌گیرد. هدف اصلی بازارهی مالی تقابل میان دو گروه دارندگان سرمایه و متقاضیان سرمایه است بدین منظور و برای افزایش این تقابل یکی از راه های که وجود دارد استفاده از صندوق های سرمایه گذاری مشترک می باشد. کارکرد این صندوق ها بدین صورت است که آن ها با جذب سرمایه های خرد افراد به تشکیل سبد دارایی اقدام می کنند و از این راه منافع متعددی را متوجه سرمایه گذاران و کشور می کنند.
صندوق سرمایه گذاری مشترک شرکتی است که منابع مالی خود را از محل سرمایه گذاری تعداد زیادی سرمایه گذار تأمین کرده و آن ها را در سهام، اوراق قرضه، ابزارهای بازار پول یا دیگر اوراق بهادار سرمایه گذاری می کند(کردبچه و مالمیر ،۱۳۹۱). این صندوق‌ها در چارچوب مقررات و براساس اساس‌نامه و امیدنامه خود فعالیت خواهند کرد و از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار و حسابرس مستقل نظارت و کنترل می‌شوند که این مسأله موجب افزایش شفافیت اطلاعات می‌گردد. در حال حاضر در بازار سرمایه ایران تعداد زیادی از این صندوق ها مشغول فعالیت هستند.
متوسط خریداران سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری، افراد معمولی جامعه هستند که فرصتی برای مطالعه و چگونگی انجام سرمایه‌گذاری در بازارها را ندارند و به همین دلیل ترجیح می‌دهند به تجارب و تخصص مدیران این صندوق‌ها تکیه کنند.
با عنایت به نقش بی بدیل صندوق های سرمایه گذاری در تخصیص بهینه منابع مالی در بازار سرمایه، بررسی این واسطه های مالی می تواند، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار مدیران صندوق ها و سرمایه گذاران قرار دهد تا با استفاده از نتایج این تحقیقات بتوان در بهبود عملکرد صندوق ها گامی برداشت و در نتیجه موجبات استقبال بیشتر سرمایه گذاران به صندوق ها را فراهم گرداند، که این خود سبب رونق اقتصاد و تولید کشور خواهد شد. با توجه به حضور بسیار کوتاه صندوق های سرمایه گذاری در کشور و مطالعات اندک در این زمینه نیاز به تحقیقات بیشتر الزامی می نماید زیرا بسیاری از جنبه های این صندوق ها هنوز ناشناخته مانده و نیاز به بررسی بیشتر دارد.
در این تحقیق ما به بررسی اثر تحصیلات، گواهینامه های اعطایی از سازمان بورس و تجربه مدیران سرمایه گذاری بر روی بازده، ریسک و عملکرد صندوق ها خواهیم پرداخت نتیجه این تحقیق می تواند هم برای مدیران صندوق ها برای به کارگیری افراد حرفهای تر، هم برای سازمان بورس و اوراق بهادار برای برقراری قوانین در این زمینه و هم برای سرمایه گذاران برای انتخاب صندوق کارا مفید باشد. شاید با انجام این کار بتوان بازده پایینی را که تعدادی از صندوق ها درچند سال اخیر کسب کرده اند که برای تعداد زیادی از آن ها پایین تر از بازده شاخص کل می باشد را بهبود بخشد.

۴-۱ ) فرضیات و سوالات تحقیق