مولفه های کتاب الکترونیکی

ضریب پایایی

روش های آگاهی و دستیابی به کتاب الکترونیکی

۸۰/۰

روش های استفاده از کتاب الکترونیکی

۶۹/۰

استفاده از متن کتاب الکترونیکی

۸۷/۰

استفاده از محتوای کتاب الکترونیکی

۹۲/۰

تعلیم و یادگیری کتاب الکترونیکی

۶۲/۰

۳-۶- شیوه جمع آوری اطلاعات و رعایت جنبه های اخلاقی
پژوهشگر به منظور آغاز فعالیتهای عملی و میدانی پژوهش، جهت اطلاع از جامعه آماری مورد نظر به ریاست هر دانشگاه مراجعه کرد. همچنین به منظور اجتناب از کاهش حجم نمونه به جهت احتمال عدم برگشت تعدادی از پاسخنامهها، تعداد ۲۵۰ پرسشنامه در بین اعضای نمونه آماری پژوهش توزیع گردید که از این تعداد، ۲۱۴ پاسخنامه صحیح عودت داده شد. بنابراین ضریب بازگشت پاسخنامه ها ۹۰ درصد می باشد که بعد از جمعآوری پاسخنامهها، مبادرت به تجزیه و تحلیل دادهها شد.
به جهت رعایت جنبههای اخلاقی، شرکتکنندگان به صورت داوطلبانه مبادرت به پر کردن پرسشنامهها میورزیدند و هیچ اجباری در پاسخگویی به سؤالات وجود نداشت.
۳-۷- روش های تجزیه و تحلیل داده ها
تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی، با استفاده از نرمافزار اس. پی. اس. اس ۱۸( [۱۵۷]SPSS-18 ) صورت گرفته است. در سطح آمار توصیفی از فراوانی، درصد، میانگین، انحراف معیار و واریانس در قالب جدول و نمودار و در سطح آمار استنباطی نظر به اینکه استفاده از آزمون پارامتریک مستلزم اطمینان از نرمال بودن توزیع دادهها بوده ابتدا آزمون کولموگروف- اسمیرنف اجرا و پس از آن برای تجزیه و تحلیل دادهها با توجه به متغیرهای مورد بررسی از آزمونهای t، t2 هتلینگ[۱۵۸]، تحلیل واریانس یک راهه، آزمون تعقیبی ال.اس.دی استفاده شد.
الف.آزمون t: آزمونt یک آزمون پارامتری است که به منظور تعیین معناداری تفاوت بین دو میانگین به کار می رود( گودرزی، ۱۳۸۸، ص ۲۳). در این پژوهش از آزمون t تک نمونه ای[۱۵۹] برای تعیین این که آیا میانگین مشاهده شده هریک از پنج مولفه کتاب الکترونیکی در مقایسه با میانگین فرضی متفاوت است یا خیر استفاده شد و از آزمون  مستقل[۱۶۰] به منظور مقایسه نظرات پاسخگویان با توجه به جنسیت، میزان تحصیلات، و کشور محل تحصیل آنان استفاده شد.
ب- آزمون تحلیل واریانس یک راهه: برای آزمون تفاوت معناداری بین چند میانگین، یعنی زمانی که متغیر مستقل دارای دو سطح یا بیشتر باشد، معمولاً از آزمون تحلیل واریانس یک راهه که به اختصار[۱۶۱]ANOVA نامیده می‌شود، استفاده می شود تا مشخص شود که تفاوت های مشاهده شده بین میانگین ها، حاصل شانس است یا نتیجه عمل آزمایش. در این آزمون این فرضیه که همه میانگین های جامعه با هم برابرند در برابر این فرضیه که دست کم یکی از میانگین ها با میانگین دیگر تفاوت دارد مورد آزمایش قرار می گیرد( هومن،۱۳۷۷، ص ۳۴۷-۳۴۹). در این پژوهش، این آزمون به منظور مقایسه نظرات پاسخگویان با توجه به سابقه دانشگاه محل خدمت، رتبه دانشگاهی، سابقه خدمت، و سن آنان استفاده شده است.
ج.  هتلینگ[۱۶۲]: هدف از اجرای آزمون  هتلینگ، مقایسه  میانگین وابسته به هم می‌باشد تا مشخص کند تفاوت بین میانگین‌ها معنا دار بوده است یا خیر (حافظ نیا، ۱۳۸۷، ص ۱۵۷). در این پژوهش، این آزمون برای مشخص کردن این موضوع که تفاوت مشاهده شده بین میانگین‌های مولفه‌های کتاب الکترونیکی معنا دار بوده است یا خیر، به کار رفته است.
د. آزمون تعقیبی ال.اس.دی[۱۶۳]: برای بررسی الگوی تفاوت میانگین مورد استفاده قرار می‌گیرد (واگان، ۱۳۸۴، ص۱۹۸). در این تحقیق از این آزمون برای تعیین تفاوت گروه‌های متفاوت در ویژگی‌های جمعیت شناختی سابقه خدمت و سن بهره‌جویی شد.
۳-۸- جمع بندی

۱۵-۲۱ سال

۰۸/۱-

۴۷/۰

۰۲۴/۰

۲۲-۲۸ سال

۷۱/۰-

۴۹/۰

۱۴/۰

۲۹-۳۵ سال

۸۳/۰-

۷۳/۰

۲۵/۰

برحسب داده‌های جدول ۴-۳۷ طبق نتایج آزمون ال.اس.دی در مورد مولفه روش های آگاهی و دستیابی به کتاب الکترونیکی بین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی بر حسب متغیر جمعیت شناختی سابقه خدمت در فعالیت های آموزشی با یکدیگر تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۸-۱۴ سال، میزان کاربرد مولفه روش های آگاهی و دستیابی به کتاب الکترونیکی را درفعالیت های آموزشی بیشتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۶ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۸-۱۴ سال (۰۲/۳) بیشتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال (۳۹/۲) می‌باشد. همچنین در مورد این مولفه، اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال، میزان کاربرد مولفه روش های آگاهی و دستیابی به کتاب الکترونیکی را درفعالیت های آموزشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال، و ۸-۱۴ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۶ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال (۷۲/۱) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۷۴/۲)، و ۸-۱۴ سال (۰۲/۳) می‌باشد.
همچنین مشاهده می‌شود در مورد مولفه روش های استفاده از کتاب الکترونیکی بین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی بر حسب متغیر جمعیت شناختی سابقه خدمت در فعالیت های آموزشی با یکدیگر تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۲۲-۲۸ سال، میزان کاربرد روش های استفاده از کتاب الکترونیکی را درفعالیت های آموزشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۱-۷ سال، و ۸-۱۴ سال می‌دانند ،زیرا مطابق جدول۴- ۳۶ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۲۲-۲۸ سال (۵۹/۲) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۲۳/۳)، و ۸-۱۴ سال (۳۷/۳) می‌باشد.
در مورد مولفه استفاده از متن کتاب الکترونیکی بین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی بر حسب متغیر جمعیت شناختی سابقه خدمت در فعالیت های آموزشی با یکدیگر تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال، ۸-۱۴ سال، و ۱۵-۲۱ سال میزان کاربرد مولفه استفاده از متن کتاب الکترونیکی را درفعالیت های آموزشی بیشتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۶ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۳۸/۳)، ۸-۱۴ سال (۳۵/۳)، و ۱۵-۲۱ سال (۰۹/۳) بیشتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال (۵۶/۲) می‌باشد. همچنین در مورد این مولفه مشاهده می شود که اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال، میزان کاربرد مولفه استفاده از متن کتاب الکترونیکی را درفعالیت های آموزشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال، و ۸-۱۴ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۶ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال (۲۲/۲) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۳۸/۳)، ۸ و-۱۴ سال (۳۵/۳) می‌باشد.
همچنین مشاهده می‌شود در مورد مولفه تعلیم و یادگیری کتاب الکترونیکی بین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی بر حسب متغیر جمعیت شناختی سابقه خدمت در فعالیت های آموزشی با یکدیگر تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۲۲-۲۸ سال، میزان کاربرد مولفه تعلیم و یادگیری کتاب الکترونیکی را درفعالیت های آموزشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۱-۷ سال، و ۸-۱۴ سال می‌دانند ،زیرا مطابق جدول۴- ۳۶ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۲۲-۲۸ سال (۷۲/۲) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۲۴/۳)، و ۸-۱۴ سال (۲۹/۳) می‌باشد. همچنین در مورد این مولفه، اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال، میزان کاربرد مولفه تعلیم و یادگیری کتاب الکترونیکی را درفعالیت های آموزشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال، ۸-۱۴ سال، و ۱۵-۲۱ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۶ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال (۰۰/۲) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۲۴/۳)، ۸-۱۴ سال (۲۹/۳)، و ۱۵-۲۱ سال (۰۹/۳) می‌باشد.
جدول ۴-۳۸٫ آماره آزمودنی‌ها برحسب سابقه خدمت در کتابخانه با توجه به مولفههای پژوهش در فعالیت های پژوهشی

۵۱/۰

۰۲۸/۰

۱۵-۲۱ سال

۸۸/۰-

۵۰/

۰۸/۰

۲۲-۲۸ سال

۳۸/۰-

۵۲/۰

۴۶/۰

۲۹-۳۵ سال

۸۳/۰-

۷۷/۰

۲۸/۰

برحسب داده‌های جدول ۴-۳۹ طبق نتایج آزمون ال.اس.دی در مورد مولفه روش های آگاهی و دستیابی به کتاب الکترونیکی بین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی بر حسب متغیر جمعیت شناختی سابقه خدمت در فعالیت های پژوهشی با یکدیگر تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۸-۱۴ سال، میزان کاربرد مولفه روش های آگاهی و دستیابی به کتاب الکترونیکی را درفعالیت های پژوهشی بیشتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۸ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۸-۱۴ سال (۰۵/۳) بیشتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال (۴۴/۲) می‌باشد. همچنین در مورد این مولفه، اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال، میزان کاربرد مولفه روش های آگاهی و دستیابی به کتاب الکترونیکی را درفعالیت های پژوهشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال، ۸-۱۴ سال، ۱۵-۲۱ سال، و ۲۹-۳۵ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۸ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال (۵۶/۱) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۷۱/۲)، و ۸-۱۴ سال (۰۵/۳)، ۱۵-۲۱ سال (۷۵/۲)، و ۲۹-۳۵ سال (۲۵/۳) می‌باشد.
همچنین مشاهده می‌شود در مورد مولفه روش های استفاده از کتاب الکترونیکی بین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی بر حسب متغیر جمعیت شناختی سابقه خدمت در فعالیت های پژوهشی با یکدیگر تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۲۲-۲۸ سال، میزان کاربرد روش های استفاده از کتاب الکترونیکی را درفعالیت های پژوهشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۱-۷ سال، و ۸-۱۴ سال می‌دانند ،زیرا مطابق جدول۴- ۳۸ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۲۲-۲۸ سال (۶۴/۲) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۱۸/۳)، و ۸-۱۴ سال (۳۷/۳) می‌باشد.
در مورد مولفه استفاده از متن کتاب الکترونیکی بین دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاههای دولتی بر حسب متغیر جمعیت شناختی سابقه خدمت در فعالیت های پژوهشی با یکدیگر تفاوت وجود دارد. به عبارت دیگر اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال، ۸-۱۴ سال، و ۱۵-۲۱ سال میزان کاربرد مولفه استفاده از متن کتاب الکترونیکی را درفعالیت های پژوهشی بیشتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۸ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۳۴/۳)، ۸-۱۴ سال (۳۶/۳)، و ۱۵-۲۱ سال (۱۱/۳) بیشتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت۲۲-۲۸ سال (۶۰/۲) می‌باشد. همچنین در مورد این مولفه مشاهده می شود که اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال، میزان کاربرد مولفه استفاده از متن کتاب الکترونیکی را درفعالیت های پژوهشی کمتر از اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال، و ۸-۱۴ سال می‌دانند، زیرا مطابق جدول۴- ۳۸ میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۳۶-۴۲ سال (۲۲/۲) کمتر از میانگین نمرات اعضای هیات علمی دارای سابقه خدمت ۱-۷ سال (۳۴/۳)، و ۸ -۱۴ سال (۳۶/۳) می‌باشد.
۴-۲-۶-۷- سن
جدول ۴-۴۰٫ آماره آزمودنی‌ها برحسب سن در کتابخانه با توجه به مولفههای پژوهش در فعالیت های آموزشی

1. استثنای اموال «اهل حرب» از احترام و مصون بودن در احادیث و کلام فقیهان (همان گونه که بدان اشاره کردیم) نه تمامی کافران، نشانگر آن است که جز «اهل حرب» دیگر کافران موردبحث، از احترام مالی برخورداند.

1. دزدیدن اموال اهل ذمه، برای مسلمانان حرام و موجب حد است.[۳۶]

1. از بین بردن اموال اهل ذمه، ضمان دارد.[۳۷]

1. اگر اهل ذمه زمینی را احیا کنند، مالک می شوند. صاحب جواهر، بر این مطلب، ادعای اجماع کرده است.[۳۸]

1. ارث بردن مسلمان از کافر، پذیرفته است.[۳۹]

«ید» آنان اماریّت دارد و شرع از آن نهی نکرده است؛ زیرا از دلیلهای مهم «قاعده ی ید» سیره ی عقلاست و فقیهان روایت را امضای آن سیره تلقی می کنند و تمدیدی در دلیلهای امضایی دیده نمی شود.[۴۰]
افزون بر آن، در میان فقها این اختلاف دیده می شود که «ید» کافر اماره ی پاک و حلال بودن است یا خیر؟
این مطلب، به عنوان یکی از موارد اختلاف در قاعده ید مطرح است. اگر اماره بودن ید آنان، پذیرفته نبود، می بایست مورد بحث و نقد قرار گیرد.[۴۱]
شایستگی حقوقی، چون: بلوغ و عقل شرایطی طبیعی هستند و در اختیار قانون گذار نیستند.
بر این اساس، می توان نتیجه گیری کرد که اصل نخستین در معامله با کافران غیرحربی، درستی و جایز بودن است.
ب. سیره ی معصومان:
وقتی به زندگی پیامبر (ص) و امامان (ع) نگاه می کنیم، ارتباط آنان با کافران ساکن در حوزه ی زندگی مسلمانان، عادی و مانند سایر مسلمانان بوده است. نمونه های فراوان در کتابهای تاریخ و سیره در این باره یافت می شود.
نخست مروری می کنیم بر پاره ای از این موارد، آن گاه به نتیجه گیری می پردازیم:
۳-۱-۱- خرید و فروش مسلمان با کافر
«در تاریخ ثبت است که پیامبر از مردی یهودی، کالایی را به صورت نسیه خرید که هر زمان، توان مالی یافت، دَین خود را ادا کند.
همین گونه در تاریخ ثبت شده است که رسول خدا از مرد یهودی، سی مَن جو خرید و سپر خویش را گرو گذاشت. همچنین مورخان نوشته اند: پیامبر (ص) با یهودیان مزارعه و مساقات داشت».[۴۲]
۳-۱-۲- مزارعه مسلمان با کافر
نسبت به مزارعه، پاره ای از روایت شیعه نیز، دلالت دارند، از جمله:
«سماعه گوید از امام (ع) پرسیدم: آیا مسلمان می تواند با مشرک مزارعه کند، بدین گونه که بذر و گاو از مسلمان و زمین و آب و خراج و کار از مشرک باشد؟
فرمود: مانعی ندارد».[۴۳]
۳-۱-۳- شرکت مسلمان با کافر
پیامبر (ص) در زراعت زمینهای خیبر با یهویان شریک شد.[۴۴]
روایتی در منابع حدیثی شیعه و اهل سنت آمده که مشارکت مسلمان با کافر را در دادوستدها نکوهش کرده است:

2. حرام بودن دوستی با کافران

دوستی با کافران در آیاتی چند از کتاب مجید، مورد نکوهش و نهی قرار گرفته است:
«یا ایها الذین آمنوا لاتتخذوا الیهود و النصاری اولیاء بعضهم اولیاء بعض فمن یتولهم منکم فانه منهم ان الله لایهدی القوم الظالمین».^[۷۰]
ای کسانی که ایمان آورده اید، یهودیان و نصاری را به دوستی مگیرید، بعض آنان دوستان بعض دیگر. هر کس از شما با آنان دوستی کند، او هم از آنان خواهد بود. خداوند، گروه ستمکاران را هرگز هدایت نمی کند.
و…^[۷۱]
گروهی، بر اساس این گونه آیات، پاره ای از دادوستدهای مسلمانان با کافران را منع کرده اند.
ابن قیم می گوید: پاره ای از فقیهان عامه، شرکت مسلمان با کافر را کراهت می دارند؛ زیرا این گونه آمیزگاری، به دوستی می انجامد که امری نارواست.
در روایتی که ابن رئاب از امام صادق (ع) در باب نکوهش شرکت مسلمان با کافر نقل کرده، حضرت فرموده است:
«و لا یصا فیه المودۀ»^[۷۲]
خالصانه با او دوستی مورزد.
نکته ای را که در باب این دسته آیات مبارک باید یادآورد شد، این است که آنچه نکوهش شده است، «تولی» و «ولاء» کافران است. و این، بدان معناست که دوستی، سبب کشش روحی و بی ارادگی و تأثیر و تأثر اخلاقی و مقهور شدن و خودباختگی در برابر بیگانگان و قبول سیادت آنان شود.
اما ابراز دوستی در معاشرتها، با حفظ استقلال و شخصیت دینی، مانعی ندارد، بلکه مورد تشویق دین است.
قبل از ذکر نمونه هایی از سیره معصومان، توجه به این آیات،راهگشا خواهد بود:
«عسی الله ان یجعل بینکم و بین الذین عادیتهم منهم مودۀ والله قدیر والله غفور رحیم».
امید است خداوند میان شما و دشمنانتان، دوستی برقرار کند. خداوند قادر بر هر کار و آمرزنده و مهربان است.
« لاینها کم الله عن الذین لم یقاتلوکم فی الدین و لم بخرجوکم من دیارکم ان تبرو و تفسطوا الیهم».^[۷۳]
خداوند درباره ی کسانی که با شما قصد جنگ در این نداشتند و شمار را از خانمان و دیارتان اخراج نکردند، از احسان به آنان و عدالت پیشگی نسبت به آنان، باز نمی دارد.
این آیات، نشان می دهد که رفتار دوستانه با آنان که سر جنگ ندارند پسندیده است و نسبت به دشمنان نیز، خداوند می خواهد دشمنی به دوستی بدل گردد.
اینک نمونه هایی اندک از سیره در باب حسن معاشرت و دوستی انسانی، نه دوستی سیادت، نقل می کنیم: یهودیان بسیار مسلمان شدند و سبب آن معاشرت نیک امیرمؤمنان (ع) بود.^[۷۴]
پیامبر (ص) برای جنازه یهودیان به پا می خواست.^[۷۵]
رسول خدا (ص) هدایای یهودیان را می پذیرفت.^[۷۶]
امام باقر و صادق (ع) توصیه می کردند:
«وان جالسک یهودی فاحسن مجالسته».^[۷۷]
اگر با یهودی همنشین شدی، با او نیک معاشرت کن.
امیر مؤمنان (ع) به عاملان خراج توصیه می فرمود: