۱-۸ کلید واژه های فارسی

نسبت جاری: از تقسیم دارایی های جاری بر بدهی های جاری بدست می آید و نشان دهنده این است که دارایی های جاری چند برابر بدهی های جاری است. هر چه این نسبت بزرگتر باشد، نقدینگی بهتر است(حسن پور،۱۳۸۸).
نسبت آنی: چون قابلیت نقد شدن موجودی کالا کم است در نتیجه آن را در تعیین وضعیت نقدینگی موثر نمی دانند و در نسبت آنی دارایی های جاری پس از کسر موجودی کالا، مبنای محاسبه در اندازه گیری قدرت نقدینگی می شود(حسن پور،۱۳۸۸).
نسبت بدهی: بدهی جاری به دارایی های جاری است که معکوس نسبت جاری بوده و بخشی از نسبت بدهی مذکور می باشد، با این تفاوت که میزان استفاده بدهی های جاری برای دارایی های جاری را نشان می دهد(حسن پور،۱۳۸۸).
سرمایه در گردش ناخالص: سرمایه در گردش عبارتست از مجموعه مبالغی که در دارایی های جاری سرمایه گذاری می شود(رهنمای رودپشتی وکیائی،۱۳۸۷).
سرمایه در گردش خالص: اگر بدهی های جاری از دارایی های جاری کسر شود، سرمایه در گردش خالص بدست می آید(رهنمای رودپشتی و کیائی،۱۳۸۷).
استراتژی: راهکارهای عملی شرکت ها درباره نسبت های جاری، آنی و بدهی برای حداکثر کردن سود است(حسن پور،۱۳۸۸).
نوع استراتژی: منظور انواع استراتژی های بررسی شده در تحقیق(استراتژی محافظه کارانه، جسورانه، میانه رو) است(حسن پور،۱۳۸۸).
استراتژی محافظه کارانه: در این استراتژی شرکت ها مقدار زیادی دارایی جاری که نرخ بازده شان پایین است نگهداری می کنند و در مقابل میزان بدهی های جاری کم است. در نتیجه باعث می شود که قدرت نقدینگی بیش از حد بالا برود و ریسک ناشی از ناتوانی بازپرداخت بدهی های سررسید شده به پایین ترین حد برسد( شر[۴]،۱۹۸۹).
استراتژی جسورانه: در این استراتژی مقدار دارایی های جاری به کمترین مقدار لازم می رسد و در مقابل بیشترین استفاده را از بدهی های جاری می برد، در نتیجه ریسک نقدینگی بالا است و حتی ممکن است شرکت در زمان سررسید قادر به بازپرداخت بدهی های خود نباشد. (شر،۱۹۸۹).
استراتژی میانه رو: استراتژی متعادل بصورتی است که ترکیب بهینه ای از دارایی های جاری و بدهی های جاری را استفاده می کند(شر،۱۹۸۹).
تغییرات قیمت سهام: تغییرات قیمت سهام یکی از ویژگی های ذاتی بازار های مبتنی بر نظام عرضه وتقاضا می باشد. تغییر قیمت سهام در بورس تهران با داد و ستد انجام می گیرد. اگر معاملات به نحو جهت داری قیمت سهام یک شرکت را به سمت افزایش یا کاهش هدایت کند، قیمت سهام شرکت تغییر خواهد کرد(نیکبختی،۱۳۸۶).
ارزش افزوده نقدی: ارزش افزوده نقدی به مازاد وجه نقدی گفته می شود که پس از کسر هزینه سرمایه نقدی از سود نقدی عملیاتی پس از کسر مالیات بدست می آید. به این مازاد وجه نقد برخی اوقات سود نقدی مازاد[۵] نیز اطلاق می گردد.
هزینه سرمایه نقدی شامل سود نقد پرداختی به سهامداران و بهره پرداختی به اعتبار دهندگان است(مولودی و رضایی،۱۳۸۹).

۱-۹ استفاده کنندگان از نتایج تحقیق

بهره‌وران این تحقیق کلیه سرمایه گذاران بالقوه و بالفعل فعال در بورس اوراق بهادار تهران، کارگزاری‌ها، محققان و پژوهشگران عرصه حسابداری و مسائل مالی، اساتید و دانشجویان دانشگاه های کشور، مدیران و کارکنان شرکت‌ها، بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری و اعتبار دهندگان و در نهایت دولت جهت اعطای تسهیلات و تعیین شرایط اعتباری می‌باشد.

۱-۱۰ ساختار کلی تحقیق

در فصل اول این تحقیق، به معرفی موضوع تحقیق، تشریح وبیان مسئله، اهداف، اهمیت و ضرورت تحقیق، فرضیه های تحقیق، قلمرو تحقیق و کلید واژه های فارسی می پردازیم. فصل دوم به بررسی ادبیات موضوعی و پیشینه های مربوط، مفاهیم اساسی و مبانی تئوریک موضوع می پردازد. در فصل سوم روش انجام تحقیق بحث شده است. فرضیه های تحقیق و نحوه اندازه گیری متغیرها تشریح وسپس جامعه و نمونه آماری، منابع تهیه اطلاعات و روش های آماری مورد استفاده جهت تجزیه و تحلیل بیان شده است. در فصل چهارم، تحلیل داده های جمع آوری شده و بررسی تحلیل نتایج فرضیه ها بیان خواهد شد. فصل پنجم به تلخیص و جمع آوری تحقیق، نتیجه گیری و ارائه پیشنهادهایی جهت استفاده کنندگان از این تحقیق و تحقیقات آتی اختصاص می یابد.

فصل دوم ادبیات، مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱ مقدمه

مدیریت سرمایه در گردش یکی از فاکتور های اصلی مدیریت مالی در شرکت شناخته می شود. به طور کلی مدیریت سرمایه در گردش مشتمل بر مدیریت انواع دارایی های جاری و منابع تامین کننده مالی کوتاه مدت است و علاوه بر آن، تصمیمات مربوط به تامین مالی بلند مدت، برای پشتیبانی مالی از دارایی های جاری واحد انتفاعی را نیز در بر می گیرد(شباهنگ،۱۳۸۳). محدودیت در منابع مالی بانک ها و سایر موسسات اعتبار دهنده باعث شد شرکتها در سطح وسیعی اقدام به انتشار سهام نمایند، در نتیجه محل جدیدی برای سرمایه گذاری به نام بورس اوراق بهادار تشکیل شد، که یکی از اهداف مهم تشکیل آن، ایجاد سازوکار منظم و شفاف در تقابل عرضه و تقاضا برای تعیین قیمت دارایی های مالی است. میزان نقدینگی سهام یکی از معیار های مهم تصمیم گیری جهت خرید و فروش سهام شرکت ها است و سهام شرکت هایی که به طور روزمره در بورس تهران مورد معامله قرار می گیرد، قابلیت نقدینگی بیشتری نسبت به شرکت هایی که معاملات کمتری روی سهام آنها صورت می گیرد، دارند. لیکن تغییر قیمت نیز مستلزم انجام معامله است(فصلنامه بصیرت، ۱۳۸۹).
یک ایده پذیرفته شده این است که نقش مدیران، حداکثر کردن ثروت سهامداران از طریق تخصیص بهینه منابع است. به منظور عملیاتی کردن این هدف، ثروت سهامداران از گذشته یا از طریق معیارهای استاندارد حسابداری(مثل: سود عملیاتی، سود خالص عملیاتی) مورد ارزیابی قرار گرفت، نسبت های مالی(سود هر سهم، بازده بر دارایی ها، بازده بر سرمایه) نمایانگر عملکرد شرکت بود. اخیرا با ابداع معیاری تحت عنوان ارزش افزوده نقدی(CVA)، سرمایه گذاران و مدیران شرکت ها می توانند عملکرد مدیریت را در قبال ارزشی که برای سهامداران ایجاد شده ارزیابی کنند.
فصل دوم به چارچوب نظری اختصاص دارد. در این فصل ادبیات و سوابق تحقیق به اجمال ذکر می گردند. به طوری که در بخش اول (ادبیات تحقیق)، به بررسی متغیر های مورد مطالعه می پردازیم و در بخش دوم سعی شده است تحقیقاتی که در زمینه مدیریت سرمایه در گردش، تغییرات قیمت سهام و ارزش افزوده نقدی صورت پذیرفته است، به اجمال معرفی گردد.

۲-۲ تعریف و ماهیت سرمایه در گردش

برابر تعریف دانش حسابداری، معمولا دارایی های جاری، در طول یک سال، به پول نقد تبدیل می شود. مدیریت سرمایه در گردش بیشتر، در گیر سازماندهی دارایی های جاری، مانند وجه نقد، اوراق بهادار قابل فروش[۶]، حساب های دریافتنی، موجودی ها و بدهی های جاری است. پول به خودی خود، نقد ترین دارایی هاست، جدا از پول دارایی های دیگر دارای دو بعد می باشد: ۱- زمان لازم برای تبدیل آنها به پول نقد ۲- درجه اطمینان نسبت به نقد شدن آنها، یا قیمتی که برای تبدیل شدن دارایی به پول نقد، پرداخت شده است. اداره دارایی های ثابت، بیشتر، بخشی از بودجه بندی سرمایه به شمار می آید، حال آنکه برنامه ریزی تامین مالی بلند مدت به چگونگی ساختار سرمایه بستگی دارد.
مدیر مالی که در بیشتر وقت کاری خود، به اداره دارایی ها و بدهی های جاری می پردازد، باید همواره در اندیشه اداره سرمایه در گردش، که بیشتر به روش های دقیق تری نیاز دارد باشد. بیشتر کارهای بازرگانی که با مدیریت سرمایه در گردش سرو کار دارند، در سمت راست ترازنامه نوشته می شوند، جایی که برای بهینه سازی[۷] موجودی نقد، اوراق بهادار قابل فروش، حساب های دریافتنی و موجودی ها، قرار دارند. باید بدانیم که بیشتر شرکت ها در عمل، مدیریت سرمایه در گردش را از دیگر بخش های مدیریت مالی جدا می کنند. آشکار است آنچه نیاز باشد، دریافت و درکی درست از تصمیم گیری ها درباره دارایی های جاری و بدهی های جاری، بر پایه تجزیه و تحلیل ارزیابی کلی شرکت می باشد(دستگیر،۱۳۸۱).
همانند تعداد زیادی از عناوین مدیریت مالی، سرمایه در گردش نیز به وسیله افراد مختلفی در مفاهیم متفاوتی به کار رفته است. از لحاظ واژه شناسی نیز سرمایه در گردش در مقابل عبارت انگلیسی Circulated Capital آورده شده است و در تعبیر دیگر مترادف Working Capital می باشد(بردیا[۸]،۱۹۸۸). سرمایه درگردش به سرمایه گذاری شرکت در دارایی های کوتاه مدت گفته می شود. خالص سرمایه در گردش نیز برابر است با دارایی های جاری منهای بدهی های جاری. به طور کلی مدیریت سرمایه در گردش به کلیه جنبه های اداره دارایی های جاری و بدهی های جاری اتلاق می شود(عبده تبریزی و مشیر زاده،۱۳۷۶). مدیریت سرمایه در گردش عبارتست از، تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف سرمایه در گردش به نحوی که ثروت سهامداران افزایش یابد. بسیاری از دارایی های جاری از محل بدهی های جاری تامین مالی می شوند. البته بعضی از شرکت ها بخشی از دارایی های جاری خود را از محل بدهی های بلند مدت یا از محل حقوق صاحبان سهام تامین مالی می کنند. سرمایه در گردش، تصمیمات مربوط به تامین مالی بلند مدت لازم، برای پشتیبانی از دارایی های جاری واحد انتفاعی را در بر می گیرد(جهانخانی و پارسائیان،۱۳۸۰).
سرمایه در گردش مصرف آن بخش از دارایی های جاری است که بر بدهی های جاری فزونی دارد و از طریق استقراض بلند مدت و حقوق صاحبان سهام پشتیبانی مالی شده است. هر واحد تجاری که نسبت جاری بیش از یک دارد، سرمایه در گردش مثبت دارد. برای سطح معینی از بدهی های جاری هر چه سرمایه در گردش واحد انتفاعی بیشتر باشد، نسبت جاری هم رقم بزرگتری می شود. قراردادهای وام های بلند مدت غالبا شامل مواردی ناظر بر نگهداری مبلغ معینی از سرمایه در گردش است. این کار برای تامین حاشیه ایمنی مناسب برای وام دهندگان است، زیرا فرض بر این است که دارایی های جاری در مقایسه با سایر دارایی های واحد انتفاعی نقدینگی بیشتری را تامین می کنند، به همین دلیل سرمایه در گردش را نقدینگی هم می گویند(شباهنگ،۱۳۸۱).
تعریف دیگری از سرمایه در گردش، سرمایه در گردش عملیاتی خالص[۹] است. هنگامی که دارایی جاری عملیاتی منهای بدهی جاری عملیاتی شود سرمایه در گردش عملیاتی خالص به دست می آید. معمولا (Nowc) عبارت است از سرمایه در گردش که به وسیله وجوه عرضه شده توسط سرمایه گذاران برای عملیات عادی به دست می آید(احمدپور،۱۳۸۶).
بدهی های جاری عملیاتی ـ دارایی های جاری عملیاتی = سرمایه در گردش عملیاتی خالص
(حساب های معوق + حساب های پرداختنی) ـ (موجودی + حساب های دریافتنی + وجه نقد) = سرمایه در گردش عملیاتی خالص

۲-۳ اهمیت رشد دارایی ها و سرمایه در گردش

تمام واحدهای تجاری که کالا را تولید می کنند و یا به قصد فروش خریداری می کنند، دارایی های جاری دائمی به کار می برند. با رشد واحدهای انتفاعی دارایی ها نیز افزایش می یابد.
با توجه به پیش بینی مدیران، برنامه ریزی دارایی های جاری هم تغییر می کند، به طوریکه حجم تولید با فروش پیش بینی شده منطبق است. فروش واقعی و پیش بینی شده شرکت بر مقدار سرمایه در گردش که شرکت مصرف می کند و ملزم به تامین آن است اثر زیادی دارد. در نتیجه فروش بر حجم دارایی ها و بدهی های جاری اثر مستقیم دارد و باعث افزایش آنها می شود. مثلا خریدها به صورت موجودی کالا و حساب های پرداختنی در می آیند، فروش موجب ایجاد وجه نقد و حساب های دریافتنی می شود و به دلیل تقاضاهای فصلی و غیر منتظره برای محصول، شرکت از وام های کوتاه مدت استفاده می کند(عبده تبریزی و مشیرزاده،۱۳۷۶).
شرکت هایی که فروش مستمر داشته باشند دارایی های جاری و بدهی های جاری آنها جز لاینفک ترازنامه خواهد بود که این مورد در نمودارهای ۲-۱و ۲-۲ نشان داده شده است. در نمودار ۲-۱ اقلام دارایی در طول زمان ترسیم شده است. فرض بر این است که فروش مرتبا افزایش می یابد و بخشی از کل فروش به صورت فصلی صورت می گیرد، دارایی های جاری دائمی شرکت که در نمودار ۲-۱ است شامل اقلامی از دارایی های جاری است که برای رسیدن به حجم فروش مورد انتظار لازم است. نوسانات دارایی های جاری در آن بخش از فروش به وجود می آید که به صورت فصلی انجام می شود. منابع مالی که برای خرید و تحصیل دارایی های شرکت به کار گرفته می شود در نمودار ۲-۲ نشان داده شده است. بدهی های جاری دائمی در نمودار ۲-۲ شامل اقلامی از بدهی های جاری است که خود به خود برای رسیدن به حجم فروش مورد انتظار لازم است. بدهی های متغیر نتیجه فروش فصلی است. شرکت ها می توانند بخشی از دارایی های جاری خود را از محل وام های بلند مدت یا حقوق صاحبان سهام تامین کنند که خود نوعی استراتژی در مدیریت سرمایه در گردش است(جهانخانی و پارسائیان،۱۳۸۰).

۲-۴ مدیریت سرمایه در گردش

مدیریت سرمایه در گردش، تعیین حجم و ترکیب منابع و مصارف سرمایه در گردش و همچنین تصمیمات مربوط به تامین مالی بلند مدت لازم، برای پشتیبانی مالی از دارایی های جاری واحد انتفاعی را در بر می گیرد. مدیریت سرمایه در گردش برای سلامت مالی واحد تجاری در اندازه های مختلف از اهمیت زیادی برخوردار است. مبالغ سرمایه گذاری شده در سرمایه در گردش نسبت به کل دارایی ها بسیار بالا است و بنابراین یک امر بسیار حیاتی است که این مبالغ به طور موثر و کارا مورد استفاده قرار گیرند(یعقوب نژاد و دیگران،۱۳۸۹). مدیریت سرمایه در گردش کارا، شامل برنامه ریزی و کنترل دارایی ها و بدهی های جاری است به گونه ای که ریسک ناتوانی، در برآورده کردن تعهدات کوتاه مدت از یک طرف و اجتناب از سرمایه گذاری بیش از حد در این دارایی ها را از طرف دیگر بر طرف نماید(رحمان و نصر[۱۰]،۲۰۰۷). شرکت ها می توانند سطح بهینه ای از سرمایه در گردش را دارا باشند که ارزش آنها را حداکثر نماید(یعقوب نژاد و دیگران،۱۳۸۹). اگر سرمایه در گردش به اندازه کافی نگهداری نگردد این عمل باعث کاهش سودآوری شرکت، از دست دادن فرصت های سرمایه گذاری و بحران نقدینگی در کوتاه مدت می شود. کارایی مدیریت سرمایه در گردش به این معنا است که اجزا مختلف سرمایه در گردش به اندازه کافی نگهداری شود تا عملکرد مدیریت شرکت را هموار سازد و باعث افزایش سودآوری شرکت گردد. اما برای مدیریت تعیین مقدار مناسب سرمایه در گردش مشکل است زیرا، مقدار سرمایه در گردش در هر شرکتی و در هر دوره ای بستگی به مواردی از قبیل ماهیت تجاری، ماهیت مواد خام، فرآیند تکنولوژی، درجه رقابت بازار، مقیاس عمل، سیاست اعتباری و غیره دارد. بنا براین مقدار مناسبی از وجوه مورد نیاز است تا به صورت دائمی در انواع مختلف دارایی های جاری سرمایه گذاری شود(اویار[۱۱]،۲۰۰۹). دارایی های جاری برای عملیات شرکت ضروری است اما نگهداری بیش از حد آن باعث کاهش ریسک کمبود دارایی ها و همچنین کاهش ریسک عملیاتی شرکت می گردد(لشگری دربندی،۱۳۸۹). موجودی فراوان و سیاست اعتباری سخاوتمندانه،می تواند منجر به افزایش فروش گردد. موجودی زیاد ریسک موجودی را کاهش می دهد و اعتبار تجاری به دلیل اینکه امکان ارزیابی کیفیت محصول را قبل از پرداخت برای مشتریان فراهم می سازد، می تواند باعث افزایش فروش گردد(دیلوف[۱۲]،۲۰۰۳). جز دیگر سرمایه در گردش حساب های پرداختنی است. به تعویق انداختن پرداخت ها به عرضه کنندگان این امکان را برای واحد تجاری فراهم می سازد کیفیت محصولات خریداری شده را مورد ارزیابی قرار دهد و می تواند یک منبع انعطاف پذیر و ارزان تامین مالی برای شرکت ها باشد(یعقوب نژادو دیگران،۱۳۸۹).اما از طرف دیگر، اگر موجودی کالا بیش از اندازه نگهداری شود باعث افزایش هزینه های انبارداری و ضایعات می گردد(لشگری دربندی،۱۳۸۹). همچنین اگر عرضه کننده به منظور پرداخت قبل از موعود، تخفیف پیشنهاد نماید تاخیر در صورتحساب می تواند بسیار هزینه بر باشند. لذا مدیریت مالی باید تعادلی را میان این دو حالت به وجود آورد تا اینکه دارایی های جاری بیش از اندازه نباشد و همچنین میزان کم این دارایی ها نیز باعث کاهش سودآوری و ورشکستگی شرکت در زمان بحران نگردد(یعقوب نژاد و دیگران،۱۳۸۹).

۲-۵ اهمیت مدیریت سرمایه درگردش

اهمیت روزافزون مدیریت سرمایه در گردش باعث شده است که این موضوع به صورت یک رشته تخصصی مدیریت مالی درآید. در شرکت های بسیار بزرگ، تعدادی مدیر اجرایی متخصص حضور دارند که تمام وقت و انرژی خود را منحصرا صرف اداره سرمایه در گردش شرکت می کنند. دلایل اهمیت این موضوع به شرح زیر است:
سطوح واقعی و مطلوب دارایی های جاری(با توجه به تغییراتی که در فروش واقعی و پیش بینی شده رخ می دهد) دستخوش تغییرات دائمی است. این وضع باعث می شود که درباره سطح مطلوب یا مورد نظر و دارایی های جاری، به صورت مستمر(روزانه) تصمیماتی گرفته شود.
شاید با توجه به تغییراتی که در میزان دارایی های جاری رخ داده است، مدیران مجبور شوند در تصمیماتی که قبلا برای تامین مالی گرفته اند تجدید نظر کنند؛ مثلا اگر برای تامین مالی دارایی های جاری از مبالغ سنگینی وام کوتاه مدت بگیرند استفاده شده است، گرفتن وام های اضافی و تمدید وام هایی که به سررسید می رسند مستلزم وقت وانرژی بیشتر مدیریت شرکت خواهد بود.
میزان منابع و مصارف وجوهی که به سرمایه در گردش اختصاص داده می شود باید نسبت به کل دارایی ها و بدهی ها مشخص شود. از طرفی با توجه به تغییرات در مقدار دارایی های جاری، ممکن است تصمیمات مالی که قبلا اتخاذ شده هم تغییر کند.
اگر مدیریت سرمایه در گردش درست اعمال نشود ممکن است فروش و سود شرکت کاهش یابد و حتی شرکت در پرداخت به موقع دیون و تعهدات خود ناتوان بماند(عبده تبریزی و مشیرزاده،۱۳۷۶).

۲-۶ استراتژی های گوناگون در سیاست ها ی مطلوب

سیاست ها و رویه هایی که خط مشی مدیریت مالی را به وجود می آورد، مبتنی بر این فرض هستند که شرکت برخی از تصمیمات اصلی را گرفته و اجرا کرده این تصمیمات شامل تعیین نوع کالا و خدمتی که باید عرضه شود و نحوه تامین مالی برای تهیه دارایی های ثابت شرکت است. این تصمیمات در فرآیند سودآوری شرکت در بلند مدت نقش اصلی و تعیین کننده ای دارد و در مدیریت سرمایه در گردش دو کارکرد مهم دارند، اولا کالاها یا خدمتی که با پیش بینی فروش یا تولید ارائه می گردد به مدیران سرمایه در گردش این امکان را می دهد که سطوح دارایی های جاری را تخمین بزنند، ثانیا مدیران شرکت ها در صدد بر می آیند تا بر ثروت سهامداران شرکت از مجرای افزایش قیمت سهام عادی بیفزایند و این کار اصولا از طریق افزایش قدرت نقدینگی و حفظ آن انجام می شود. در نتیجه سیاست های سرمایه در گردش معمولا با هدف افزایش سود هر سهم تعیین نمی شوند بلکه هدف مدیران این است که به نقدینگی مطلوب برسند و در سایه آن اهداف سودآور شرکت را تامین کنند(جهانخانی و پارسائیان،۱۳۸۰).

۲-۷ استراتژی چیست؟

از ریشه یونانی (Sterategy) بد نیست ابتدا به ریشه لغوی استراتژی اشاره شود. واژه استراتژی به معنای ago به معنی ارتش و Stratos به معنای فرمانده ارتش، مرکب از Strategema رهبر گرفته شده است. مفهوم استراتژی ابتدا به معنای فن هدایت، تطبیق و هماهنگ سازی نیروها جهت نیل به اهداف جنگ در علوم نظامی بکارگرفته شد. در جای دیگر استراتژی (Sterategy) بدین شکل تعریف می شود: مجموعه ای از اهداف اصلی و سیاست ها و برنامه های کلی به منظور نیل به این اهداف است به گونه ای که قادر به تبیین این موضوعات باشد که در چه نوع سازمانی فعالیت می کنیم و یا می خواهیم چه فغالیت (Business) کسب و کاری نماییم.
الگوی بنیادی از اهداف فعلی و برنامه ریزی شده، بهره برداری و تخصیص منابع و تعاملات یک سازمان با بازارها، رقبا و دیگر عوامل محیطی است. طبق این تعریف یک استراتژی باید سه چیز را مشخص کند:
چه اهدافی باید محقق گردد.
روی کدام صنایع، بازارها و محصول ها باید تمرکز کرد.
چگونه برای بهره برداری از فرصت های محیطی و مواجهه با تهدیدهای محیطی به منظور کسب یک مزیت رقابتی منابع تخصیص یابد و چه فعالیت هایی انجام گیرد.
آنچه که یک استراتژی را اثر بخش می سازد و سبب تمایز بین استراتژی ها و استراتژی های دیگر با یکدیگر می شود درونمایه اصلی آن است. درونمایه اصلی استراتژی به تشخیص فرصت ها و چگونگی بهره برداری از آنها باز می گردد. استراتژی موضوعی در کنار دهها موضوع دیگر سازمان نیست، استراتژی موضوعی محوری است که جهت گیری همه برنامه ها دیگر را تعیین می کند.
استراتژی یه برنامه واحد و همه جانبه است و تعریف دیگری هم از استراتژی که می توان ارائه کرد تلفیقی است که محاسن یا نقاط قوت اصلی سازمان را با عوامل و تغییرات محیط مربوط می سازد و به نحوی طراحی می شود که با اجزای صحیح آن از دستیابی به اهداف اصلی سازمان اطمینان حاصل شود(آرمیان، ۱۳۹۲).

۲-۷-۱ ماهیت و اهداف استراتژی

استراتژی و سیاست های سازمان ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند و چارچوب و قلمرو تدوین برنامه ها و پژوهش های عملیاتی را تعیین می کند و بر تمامی حیطه های اداره یک سازمان و قلمرو مدیریت اثر می گذارد. استراتژی ها به شیوه های مختلف تعریف و تجزیه و تحلیل می شوند و برای برنامه ها مورد استفاده قرار می گیرند. به هر حال استراتژی به فرآیند تعیین ماموریت، مقاصد وهدف های اساسی و بلند مدت سازمان و پذیرش جریان اقدامات و تخصیص منابع ضروری برای دستیابی به هدف های زیر نظر سازمان می پردازد.
سازمان ها باید برنامه های استراتژیک خود را حول چهار محور زیر طراحی کنند:
نحوه رشد شاخص ها و زوایای آن
نحوه رشد سطوح مدیریت و تغییرات سازمان
شیوه های افزایش آمادگی های سطوح مدیریت برای رویارویی با محیط های متلاطم و متحول
تغییر، تحول و روند مولفه های محیط اختصاصی و عمومی

۲-۷-۲ سلسله مراتب و انواع استراتژی ها

سازمان های بزرگ و چند منظوره اساسا سه سطح استراتژی دارند. این سه سطح به ترتیب مربوط به کل سازمان، بخش ها و کارکردهاست و باید بین آنها سازگاری و همسوئی باشد.

سطح کل سازمان:در این سطح، مدیریت ارشد سازمان به اتخاذ راهکارهایی می پردازد که بتواند استراتژی دارایی های سرمایه ای برای فعالیت و عملیات را تهیه و تدوین و هدایت.
سطح بخش ها و فعالیت های سازمان:این استراتژی که برای سطح میانی سازمان به منظور بهبود وضعیت و توان رقابت تولیدات در صنعت خاص یا بخشی از بازار تدوین می شود و از سوی نواحی و بخش های سازمان هدایت می شود.
سطح کارکردی:هدف اصلی این استراتژی حداکثر بهره وری منابع و حداقل کردن مخارج و ضایعات آنهاست. واحدهای کارکردی(سطح فنی و عملیاتی) استراتژی های سطح خود را در چارچوب استراتژی های کل سازمان و بخش ها تنظیم می کنند(حمیدی زاده،۱۳۸۲).

۲-۷-۳ عوامل اساسی در استراتژی مالی

تهیه استراتژی صحیح مالی، می توان شرکت را در رسیدن به هدف های استراتژی کلی تقویت کند. مسلما موفقیت در دراز مدت مستلزم تولید با هزینه کمتر و فروش با قیمت بهتر است و تولید مستلزم تامین مالی با هزینه قابل قبول است. استراتژی مالی باید دارای هدفی مشخص، چارچوب زمانی و ملاک ارزیابی باشد. هر سه مورد از استراتژی کلی شرکت تاثیر می پذیرد. زمانی به حداکثر رساندن ثروت سهامداران را هدف اصلی فرض می کردند، ولی تحقیقات اخیر نشان می دهد هدف های دیگری مثل گسترش اندازه شرکت، نیل به نرخ رشد زیاد و کاهش احتمال از دست دادن بازار می تواند در اولویت اول قرار بگیرد. حداکثر کردن ثروت سهامداران می تواند هدف نهایی بخش مالی محسوب شود، تعیین چارچوب زمانی استراتژی نیز از عوامل اساسی است. دوره های زمانی سه ماهه، یکساله یا ده ساله استراتژی های متفاوتی دارند، به عنوان مثال عملکرد کوتاه مدت می توانند نتایج دراز مدت را تحت شعاع قرار دهد. یک استراتژی مالی باید بر دراز مدت تاکید کند تا شرکت به طور مستمر قادر به رقابت باشد. محدوه زمانی با عوامل دیگری هم ارتباط دارد. یک شرکت در شرف ورشکستگی با افق زمانی یک روزه یا حداکثر یک ماهه مواجه است، بدیهی است استراتژی مالی متناسب با این شرایط از استراتژی مالی عادی متفاوت خواهد بود.
سومین پارامتر در هر استراتژی تعیین ملاکی برای ارزیابی کیفیت رسیدن به هدف است. باید به طور صریح منظور از واژه موفقیت در مسائل مالی تعریف شود. موفقیت برای یک شرکت در شرف ورشکستگی می تواند جلوگیری از وقوع ناتوانی در پرداخت و یا حفظ یک حداقل برای سهامداران می باشد، در حالی که این موارد برای شرکت دیگر نمی تواند موفقیت تغییر شود. در اغلب موارد، معیار اصلی سنجش عملکرد، افزایش ثروت سهامداران است. در تدوین استراتژی موفق مالی، مدیر مالی ضامن شناخت دقیق از کلیه عناصر فرآیند روابطه آنها را نیز باید مورد شناخت قرار دهد.
مدیر مالی باید رابطه بین سودآوری و ارزش بزار اوراق بهادار، رابطه بین بازار های مالی خارجی و امکان دسترسی به آنها و بالاخره رابطه بین فرصت های سرمایه گذاری و موقعیت آینده رقابتی شرکت را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. نتیجه یک استراتژی موفق در شکل ۲-۱ آمده است(کشاورز،۱۳۷۲)
شکل(۲-۱): استراتژی موفق
موقعیت رقابتی سودآوری وجوه داخلی ارزش بازار اوراق بهادار دسترسی به بازار موقعیت رقابتی بهتر سودآوری بیشتر وجوه داخلی بیشتر ارزش بازار بیشتر برای اوراق بهادار موقعیت بهتر در دسترسی به بازار بهتر موقعیت بهتر رقابتی

۲-۸ روند سرمایه در گردش

تعیین روند سرمایه در گردش از آن جا اهمیت دارد که توانایی واحد تجاری را در واریز تعهدات نشان می دهد. بهترین روند آن است که در طی سال ها به تدریج افزایش یافته و این افزایش متناسب با نیاز ناشی از توسعه فعالیت باشد. نیاز به سرمایه در گردش بستگی به حجم کار واحد تجاری دارد و در فصول مختلف سال تفاوت پیدا می کند. علاوه بر این باید نوع و کیفیت اقلام دارایی به خصوص حساب های مطالبات و موجودی کالا را به درستی بررسی کرد. این نوع حساب ها در میزان سرمایه در گردش تاثیر می گذارد. در هنگام کاهش فعالیت و تولید یا دادو ستد تبعن نیاز به سرمایه کمتر می شود و در نتیجه موجودی حساب های نقدی افزایش و حساب های مطالبات و کالا کاهش می یابد. بدهی جاری هم باید کاسته شود و در مقایسه با ارزش ویژه تناسب پیدا می کند. ولی گاه در عمل این شرایط تحقق پیدا نمی کند یعنی کاهش فعالیت موجب زیان می شود موجودی کالا افزایش می یابد و وصول مطالبات کند می شود، که این علائم خطرناک است(ملیچر و همکاران[۱۳] ،۱۹۹۷(.
برعکس وقتی بر حجم تولید و میزان داد و ستد افزوده شود، نیاز به سرمایه در گردش بیشتر می شود، به خاطر اینکه گسترش دامنه فعالیت مستلزم سرمایه گذاری زیادتر در کالا و حساب ها و اسناد دریافتنی است، در این حال نقدینگی کاهش نشان می دهد و بدهی بالا می رود و بر وام های کوتاه مدت و اضافه برداشت های بانکی اتکا پیدا می کند. البته باید توجه شود که به هنگام توسعه و افزایش حجم تولید، کاهش نقدینگی و افزایش حساب های بدهی تناسب و اعتدال داشته باشد، یعنی افزایش ناگهانی تولید و فعالیت سبب ایجاد تلاطم و تغییرات عمده در وضع مالی می شود. مطلوب آن است که درآمد خوب باشد و قسمتی از آن در موسسه به کار افتاده، سرمایه در گردش را تقویت کند اگر در شرکتی نیاز به سرمایه در گردش بیشتر از آن باشد که از محل درآمد تامین شود و افزایش حجم فعالیت هم موقتی نباشد در این صورت بهتر است که برای تامین آن از خارج از شرکت به صورتی پایدار و همیشگی اقدام کنیم.
اگر نیاز به سرمایه در گردش موقتی و فصلی باشد می توان با اخذ وام های کوتاه مدت از بانک ها و سایر منابع مشکل را رفع کرد چون تبدیل حساب های دریافتی و کالا به وجه نقد امکان واریز وام را فراهم می کند. از طرفی وقتی ظرفیت تولید موسسه ای به طور موقت افزایش پیدا کند و سرمایه در گردش صرف توسعه غیر ضروری دارایی ثابت نشود، نیاز به سرمایه در گردش هم بیشتر می شود(اکبری،۱۳۸۲).
موجودی جنسی
توسعه فعالیت و میزان تولید طبعا سبب افزایش موجودی جنسی می شود. گسترش فعالیت ممکن است موجب تراکم اقلام ناجور در انبار شود که این خود با افزایش سرمایه ملازمه پیدا می کند و تناسب آن را به هم می زند.
دارایی ثابت
توسعه و افزایش دارایی ثابت وقتی در شرایط مناسب صورت گیرد، قاعدتا باید به ظرفیت تولید، سود بیافزاید و برای این منظور از وام بلند مدت افزایش سرمایه و سود سنواتی استفاده می شود، به نحوی که موجب کاهش سرمایه درگردش نشود.

۲-۹ تجزیه وتحلیل سرمایه در گردش

هدف از تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش تشخیص عملی است که در آن تغییراتی را به وجود آورند و نتیجه نهایی تجزیه و تحلیل، ارزیابی کفایت تدابیر مالی مدیران است که بدانیم وقتی سررسید پرداخت ها فرا می رسد آیا توانایی واریز آنها را خواهند داشت؟
اطلاعاتی که تجزیه و تحلیل در سرمایه در گردش را فراهم می آورد.
به طور کلی تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش نشان می دهد که در فاصله دو دوره مالی چه وجوهی به دست آمده و به چه مصارفی رسیده است. ولی در ضمن کار نکات جالب بسیاری برای تحلیل گر روشن می شود، از جمله پاسخ به پرسش های زیر بدست می آید:
افزایش دارایی ثابت چه اثری بر سرمایه در گردش داشته است؟
تا چه حد افزایش اقلام دارایی ثابت از رشد سرمایه در گردش کم کرده است؟
اگر فروش، افزایش نشان می دهد، آیا سرمایه در گردش هم به تناسب بیشتر شده است؟
آیا اعلام و پرداخت سود سهام طوری انجام شده که به رشد تدریجی سرمایه د رگردش لطمه نزند؟
آیا منابع مالی موسسه امکان واریز اقساط سالانه وام ها را بدون اینکه سرمایه در گردش کم شود، فراهم می کند؟
آیا کاهش سرمایه اثری نامطلوب بر رشد سرمایه در گردش داشته است؟
زمان عملیاتی تا چه حد بر سرمایه در گردش تاثیر گذاشته است؟
آیا افزایش سرمایه یا اخذ وام جدید موجب تقویت سرمایه در گردش شده و یا برای گسترش دارایی ثابت مصرف شده؟(ملیچر و همکاران[۱۴]،۱۹۹۷)

۲-۹-۱ مراحل تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش

از دید کلی، تجزیه و تحلیل سرمایه در گردش شامل دو مرحله است. یکی مقایسه و تعیین تغییرات در فاصله دو دوره مالی و به عبارت دیگر کاربرد فنون دستیابی به تغییرات سرمایه در گردش، دیگری ارزیابی و تغییر نتایج حاصل از مرحله اول.
مرحله دوم یعنی تفسیر تغییرات، نیاز به تفکر و تعمق دارد، زیرا مرحله اول معلول را نشان می دهد ولی در تفسیر باید علت را پیدا کرد.
برای تحلیل سرمایه در گردش ذکر این دو نکته ضروری است:

۲-۱۱ عوامل تعیین کننده میزان سرمایه در گردش

میزان سرمایه در گردش در هر شرکت تحت تاثیر عوامل خاصی است. بدیهی است که به دلیل تفاوت درجه حضور این عوامل در شرکت ها نیاز به سرمایه در گردش هم متناسب با آنها متفاوت می شود. برخی از این عوامل به شرح زیر است:
ماهیت تولید(فعالیت)شرکت
اگر شرکت ها را به لحاظ ماهیت فعالیت به سه دسته مالی(بازرگانی)، خدماتی و صنعتی تقسیم کنیم نیاز به سرمایه در گردش در این سه دسته از شرکت ها متفاوت است. شرکت های بازرگانی و مالی سرمایه در گردش زیادی لازم دارند. شرکت های خدماتی نیاز کمتری به سرمایه در گردش دارند و شرکت های صنعتی حد وسط این دو دسته از شرکت ها قرار بگیرند. علاوه بر ماهیت فعالیت شرکت ها اندازه فعالیت آنها نیز یک عامل تعیین کننده در میزان سرمایه در گردش مورد نیاز است، هرچه اندازه شرکت بزرگتر باشد نیاز به سرمایه در گردش هم بیشتر می شود.
دوره تولید شرکت
هرچه تولید شرکت یعنی مدت زمان مورد نیاز برای تبدیل مواد خام به کالای ساخته شده بیشتر باشد نیاز به سرمایه در گردش هم بیشتر می شود. نوع فرآیند تولید و فن آوری شرکت هایی که در یک صنعت قرار دارند نقش تعیین کننده ای در دوره تولید دارد. لذا همواره شرکت ها باید سراغ فنون تولیدی بروند که این دوره را کوتاه تر کنند و البته مدیریت بهینه عملیاتی نیز در کوتاه کردن این دوره نقش دارد، چه بسا که نوع فرآیند تولید، دوره تولید را کوتاه کند ولی عوامل جانبی این اثر را خنثی کنند. همچنین ممکن است بخشی از این دوره تولید را از طریق تامین مالی به وسیله عرضه کنندگان مواد اولیه کاهش پیدا کند(عبده تبریزی و مشیرزاده،۱۳۷۶). استفاده از ماشین آلات و تجهیزات منحصر به فرد تولیدی این فرصت را در اختیار شرکت می گذارد تا بتوانند تولیدات خود را پیش فروش نموده که این هم در کاهش نیاز نقدینگی موثر است.
خط مشی تولید
در شرکت هایی که فروش آنها فصلی می باشد خط مشی تولید شرکت اثر مهمی بر نیاز نقدینگی شرکت دارد، معمولا این شرکت ها یرای اینکه پاسخگوی مشتریان خود باشند می توانند دو خط مشی تولیدی را انتخاب کنند. یک خطی مشی این است که شرکت در فصل فروش از ظرفیت کامل تولید خود استفاده کند و در فصول دیگر تولید نکند و خط مشی دیگر این است که شرکت تولید خود را به طور ثابت طی سال انجام دهد و فصل بدون تولید نداشته باشد. بدیهی است که خط مشی تولیدی دوم نیاز به سرمایه در گردش بیشتری دارد و خط مشی اول نیز عدم استفاده از امکانات شرکت در فصول دیگر را به دنبال دارد. بسته به اینکه کدام خط مشی دنبال شود شرکت باید تبعات آن در سرمایه در گردش را بپذیرند. البته برخی از شرکت ها به دلیل اینکه آنها قادر هستند در فصول دیگر از امکانات تولید در جهت تولید سایر محصولات استفاده کنند، مشکل خط مشی اول از بین می رود.
خط مشی اعتباری عرضه کنندگان مواد
اگر خط مشی عرضه کنندگان مواد، خط مشی فروش اعتباری باشد، سرمایه در گردش کمتری مورد نیاز شرکت خریدار خواهد بود، همچنین اگر شرکت با شرایطی مواجهه باشد که خریداران محصولات حاضر به پیش پرداخت باشند، سرمایه در گردش مورد نیاز شرکت، کاهش می یابد.
نرخ رشد و توسعه فعالیت شرکت
معمولا شرکت های در حال رشد نیاز به سرمایه در گردش بیشتری دارند و معمولا این نیاز پیوسته است. متناسب با نرخ رشد شرکت میزان سرمایه در گردش مورد نیاز شرکت نیز افزایش می یابد.
سهولت دستیابی به مواد اولیه
در مواقعی که عرضه کنندگان مواد اولیه محدود هستند و یا به هر دلیل برخی از مواد اولیه به آسانی در اختیار شرکت قرار نمی گیرد، در این گونه موارد شرکت ناچار است سرمایه گذاری زیادی در مواد اولیه انجام دهد. معمولا آن مواد اولیه ای که عرضه محدود دارند و توزیع آن نیز جیره بندی شده است، مستلزم پیش پرداخت می باشد. مواد اولیه ای که فقط در فصول معینی عرضه می شوند موجب افزایش سرمایه در گردش مورد نیاز شرکت می باشد، زیرا شرکت ناچار است این مواد را در فصول عرضه آن خریداری و برای تمام سال نگهداری کنند.
سطح سود
در مورد شرکت هایی که فروش اعتباری طولانی ندارند، حجم سود شرکت یک منبع مهم تامین کننده نیاز نقدینگی شرکت است. شرکت ها می توانند قسمتی از سود خود را جهت تامین نیاز نقدینگی در شرکت اندوخته کنند(بردیا[۲۳]،۱۹۸۵).
خط مشی تقسیم سود
پرداخت سود منابع نقدی شرکت را مصرف می کند و لذا به همان اندازه هم بر سرمایه در گردش اثر می گذارد. اگر شرکت تصمیم بگیرد سود را تقسیم نکند و در شرکت نگهداری کند، سرمایه در گردش شرکت افزایش می یابد و به هر حال با در نظر گرفتن سایر عوامل موثر در تقسیم سود باید در این مورد توازن را رعایت کنیم که پرداخت سود سهام جایزه به جای سود یک روش موثر است.
تغییرات سطح قیمت
تاثیر تغییرات سطح عمومی قیمت ها روی موقعیت سرمایه در گردش، بستگی به ماهیت عملیات شرکت و جایگاه شرکت در بازار محصول دارد. اگر سطح قیمت ها بالا رود(تورم) سرمایه در گردش مورد نیاز بیشتر می شود. اگر شرکت بتواند به طور متناسب قیمت کالای خود را بالا ببرد، تا حدی قادر است که نیاز به سرمایه در گردش را تامین کند.
نوسانات مربوط به دوره های تجاری
دوره های رونق با رکود اقتصادی هر کدام الزامات خاصی برای سرمایه در گردش دارند. در دوره های رونق که شرایط اقتصادی منجر به افزایش فروش می شود نیاز به سرمایه هم بیشتر می شود. در دوره های رکود که شرایط اقتصادی م
نجر به کاهش فعالیت ها و فروش می شود نیاز به سرمایه در گردش کمتر می شود. معمولا این تاثیر پذیری سرمایه در گردش در ناحیه موجودی کالا است(شر[۲۴]،۱۹۸۹).

۲-۱۲ استراتژی های سرمایه در گردش

سیاست ها و رویه هایی که خط مشی مدیریت مالی را به وجود می آورد بر این فرض است که شرکت، برخی از تصمیم های اصلی را گرفته و آن ها را به اجرا در می آورد. این تصمیمات شامل تعیین و انتخاب نوع کالا و خدمت می شود و نحوه تامین مالی(برای تهیه دارایی های ثابت) شرکت است. این تصمیمات در فرآیند سودآوری شرکت(در بلند مدت) نقش اصلی و تعیین کننده دارد و در مدیریت سرمایه در گردش دو نقش عمده دارد. اول، کالاها و خدماتی که با پیش بینی فروش یا تولید ارائه می گردد به مدیران سرمایه در گردش این امکان را می دهد که سطوح دارایی های جاری و بدهی های جاری را تخمین بزند. دوم، مدیران شرکت در صدد بر می آیند تا بر ثروت سهامداران شرکت بیافزایند و این کار اصولا از طریق افزایش قدرت نقدینگی شرکت(و حفظ این قدرت) انجام می شود. بنابراین، این سیاست های سرمایه در گردش اصولا با هدف افزایش سود تعیین نمی شود، بلکه مدیران درصدد بر می آیند تا به نقدینگی مطلوبی برسند و بتوانند در سایه آن اهداف سودآور شرکت را تامین کنند.
اهمیت روزافزون سرمایه در گردش در تداوم فعالیت واحدهای انتفاعی موجب گردید که استراتژی هایی برای مدیریت سرمایه در گردش در نظر گرفته شود. به طور کلی شرکت با به کارگیری استراتژی های مختلف در رابطه با مدیریت سرمایه در گردش می توانند میزان نقدینگی شرکت را تحت تاثیر قرار دهد. این استراتژی ها میزان ریسک و بازده آنها را مشخص می کند(نیکومرام،۱۳۸۵). استراتژی های مدیریت سرمایه در گردش از شرکتی به شرکت دیگر متفاوت است. سیاست های سرمایه در گردش شامل تصمیم گیری در مورد سطح نگهداری دارایی های جاری و همچنین نحوه تامین مالی این نوع از دارایی ها است.

۲-۱۲-۱ استراتژی های دارایی جاری

استراتژی محافظه کارانه[۲۵]: شرکت با نگهداری پول نقد و اوراق بهادار قابل فروش می کوشد قدرت نقدینگی خود را حفظ کند. و ریسک این استراتژی بسیار اندک است. زیرا داشتن قدرت نقدینگی نسبتا زیاد به شرکت این امکان را می دهد که موجودی کالا را به مقدار کافی تهیه و اقدام به فروش نسیه کند. بنابراین برای شرکت ریسک از دست دادن مشتری بسیار اندک است. از طرف دیگر نقدینگی زیاد به آن ها این امکان را می دهد که بدهی های سررسید شده را به موقع بپردازند و با خطر ورشکستگی مواجه نشوند. در مقابل این استراتژی بازدهی اندکی هم خواهد داشت زیرا پول نقد اوراق بهادار قابل فروش یا اصلا بازدهی ندارد یا بازدهی بسیار ناچیزی دارد.
استراتژی جسورانه[۲۶]: در این استراتژی مدیران سعی می کنند تا وجه نقد و اوراق بهادار قابل فروش را به حداقل برسانند. شرکتی که از این استراتژی استفاده می کند باید ریسک عدم پرداخت به موقع بدهی های سررسید شده را بپذیرد. همچنین این شرکت ها ممکن قادر به پاسخگویی سفارش های مشتریان نباشند و از این جهت نیز متحمل زیان شوند(چون نمی توانند بفروشند). شرکت در مقابل برای جبران چنین زیان هایی درصدد بر می آید تا برای تهیه دارایی های ثابت، منابع مالی را مورد استفاده قرار دهد. واضح است که نرخ بازدهی دارایی های ثابت به مراتب بیشتر از بازدهی وجه نقد و اوراق بهادار قابل فروش می باشد(جهانخانی و طالبی،۱۳۷۸).

۲-۱۲-۲ استراتژی های بدهی جاری

استراتژی محافظه کارانه[۲۷]: در این استراتژی مدیریت بدهی های جاری سعی دارد که در ساختار مالی شرکت، میزان وام های کوتاه مدت را به حداقل برساند. سعی دارند برای تهیه دارایی های جاری از وام های بلند مدت برای تامین مالی آن ها استفاده کنند. علی رغم اینکه با اجرای این استراتژی ریسک ورشکستگی(ناتوانی در بازپرداخت به موقع وام ها) به شدت کاهش می یابد اما، با در یافت تسهیلات بلند مدت هزینه تامین مالی شرکت افزایش یافته و در مقابل نرخ بازده سهامداران کاهش می یابد.
استراتژی جسورانه[۲۸]: در این استراتژی مدیریت بدهی های جاری سعی دارد تا سطح تسهیلات کوتاه مدت را به حداکثر برساند. و دارایی های جاری را از این محل تامین کند. در این استراتژی ریسک عدم بازپرداخت تعهدات افزایش پیدا می کند. به طور کلی اگر وام های بلند مدت یک شرکت به حداکثر برسد، خطر و احتمال اینکه شرکت نتواند به موقع آن ها را بازپرداخت کند افزایش خواهد یافت.

۲-۱۲-۳ استراتژی مطلوب(بهینه)[۲۹]

۲-۱۳ تصمیم گیری راجع به نقدینگی در شرایط بازار کامل

به طور کلی در شرایط بازار کامل شرکت ها نمی توانند از طریق تصمیمات تامین مالی و تقسیم سود برای سهامداران کاری انجام دهند، در نتیجه تصمیم گیری در مورد نقدینگی نیز به همین طریق در شرایط بازار کامل اثرات مهم خود را از دست می دهد. مفروضات بازار کامل سرمایه حکم می کند که اگر به دلایلی شرکت قادر به انجام تعهدات جاری خود نباشد، بستانکاران شرکت به طرق مختلف از جمله نقد کردن دارایی ها و یا در دست گرفتن اداره شرکت یا اثر گذاری به تجدید ساختار شرکت، حقوق خود را از شرکت می گیرند. تنها در شرایطی که بازار سرمایه کامل نباشد و نواقص در بازار مشهود باشد، تصمیم گیری درباره نقدینگی و به عبارتی مدیریت نقدینگی مهم است(انجل و همکاران[۳۰] ،۱۹۹۰)
انواع نواقصی که در بازار وجود دارد و موضوع مدیریت نقدینگی را با اهمیت می کند به شرح زیر است:
هزینه های ورشکستگی شامل فروش دارایی ها به قیمتی کمتر از ارزش اقتصادیشان و هزینه های مرتبط با آن، که معمولا در شرایط بحران به وجود می آید. همچنین هزینه های مرتبط با مسائل حقوقی تضمین کنندگان و یا توزیع کنندگان.
هزینه های مرتبط با مدیران، کارگران، عرضه کنندگان و مشتریان که در شرایط ریسکی بودن شرکت ارتباطشان با شرکت همراه با هزینه است. مدیران، کارگران و عرضه کنندگان وجوه بیشتری می گیرند و مشتریان نیز معمولا امتیازاتی در این شرایط می خواهند.
عدم کارایی عملیاتی، تعطیل شدن طرح توسعه، از دست رفتن سرمایه گذاری های غیر مشهود نرم افزاری، همگی هزینه هایی است که شرکت به دلیل مواجهه با بحران مالی و عدم توانایی انجام تعهدات متحمل می شود(جهانخانی و طالبی،۱۳۷۸).

۲-۱۴ راه حل های شرکت با این شرایط

الف- شرکت ها برای کاهش احتمال ورشکستگی و متحمل شدن این هزینه ها باید همیشه نقدینگی کافی برای انجام تعهدات خود داشته باشند. البته نگهداری این نقدینگی مستلزم پرداخت هزینه راکد ماندن سرمایه است. اگر نرخ بهره وام دادن و وام گرفتن شرکت یکسان باشد، تفاوتی بین نگهداری و یا موکول کردن آن به زمان نیاز به نقدینگی و اخذ وام وجود ندارد.
ب- البته این یک شرط ایده آل است و نکات دیگر را هم باید در نظر بگیریم. دسترسی به منابع مالی خارج از شرکت یکی از عواملی است که می تواند شرکت را از نگهداری نقدینگی معاف کند. البته صرف دسترسی به منابع مالی خارجی کافی نیست، بلکه دو نکته در کنار آن باید مورد توجه قرار بگیرد. نکته اول هزینه های اضافی که شرکت به خاطر دسترسی سریع به منابع مالی خارجی متحمل می شود. نکته دوم تاخیرهای احتمالی که در زمان استفاده از این منابع به وجود می آید و انجام به موقع تعهدات را مشکل می کند.
ج- دارایی های ثابت غیر عملیاتی و امکان نقد کردن آنها در شرایط مواجه با مشکل عدم توانایی پرداخت، راه حل بعدی است. اگر چه شرکت در شرایط خاص برای کاهش ریسک عدم توانایی پرداخت متوسل به این روش می شود، ولی باید توجه کنیم که نگهداری دارایی های ثابت غیر عملیاتی همیشه هزینه هایی را برای شرکت دارد(انجل و همکاران[۳۱]،۱۹۹۰).

۲-۱۴-۱ مدیریت موجودی ها و حساب های دریافتنی[۳۲]

نگرشی که تصمیم گیری مرتبط با سرمایه در گردش را در قالب ارزیابی کلی شرکت معنی دار می کند بر این است که موجودی ها و حساب های دریافتنی باید شبیه دارایی های ثابت و از طریق تکنیک های بودجه ریزی سرمایه ای ارزیابی شوند. البته تفاوتی که بین موجودی ها و حساب های دریافتنی با دارایی های ثابت وجود دارد این است که در ارزیابی دارایی های ثابت هر دارایی به طور جداگانه مد نظر قرار می گیرد ولی موجودی ها و مطالبات سطح کلی آنها مد نظر است.
نواقص بازار برای مدیریت حساب های دریافتنی کمتر از موجودی ها و در مورد موجودی ها کمتر از دارایی های ثابت اهمیت دارد. به دلیل اینکه حساب های دریافتنی یک دارایی مالی است نه واقعی، و نواقص در بازارهای مالی کمتر از بازار محصولات است، نرخ بازده مورد انتظار که برای تعیین ارزش حساب های دریافتنی و موجودی ها به کار می رود متاثر از نواقص بازار است و اگر بازار کامل باشد، نرخ بازده مورد انتظار همان نرخ بازده مورد انتظار بازار خواهد بود. در شرایطی که بازار دارای نواقصی باشد، شرکت می تواند بازده بیشتری در زمینه سرمایه گذاری در حساب های دریافتنی به دست آورد(داموداران[۳۳] ،۱۹۹۷).
یکی از روش های مدیریت حساب های دریافتنی، گردآوری هرچه زودتر حساب های دریافتنی است، یعنی کاهش دادن تاخیر زمانی است که مشتری ها، صورت حساب خود را پرداخت می کنند. چند روش برای بالا بردن سرعت این فرآیند است که عبارتند از:
مشتری ها چک های صورت حساب خود را با سرعت بیشتری به نشانی شرکت پست کنند.
کاهش زمانی که در آن چک های رسیده به شرکت هنوز گردآوری و نقد نشده است.
سرعت بخشیدن به وصول چک های سپرده شده به بانک برای نقد شدن(دستگیر،۱۳۸۱).

۲-۱۴-۲ مدیریت بدهی های جاری[۳۴]

شرکت دو نوع بدهی می تواند داشته باشد، یک دسته بدهی های منفعل که قابل برنامه ریزی نیستند و نتیجه سایر فعالیت ها و اقدامات شرکت هستند. دسته دوم بدهی هایی که می توان در مورد آنها برنامه ریزی کرده و به صورت فعال با آنها برخورد کرد.
در شرایطی که بازار کامل و بدون نقص باشد دیگر تفاوتی بین اوراق بدهی و سهام نیست و تمام ویژگی های دیگر از جمله سر رسید اوراق عرضه تاثیری روی نرخ بهره نخواهد داشت.
در یک بازار کامل، تنوع اوراق بهادار در دسترس به گونه ای است که پاسخگوی شرایط و اقتضائات مختلف باشد، در حالی که در شرایط بازار ناقص این طور نیست.
از جمله مفروضات بازار کامل این است که همه بدهی های مالی کلیه شرکت ها تقریبا، هزینه یکسانی دارند و به عبارت دیگر بازده مورد انتظار تعدیل شده از نظر ریسک آنها یکسان است. شرکت نمی تواند با انتشار اوراق بهادار متفاوت هزینه سرمایه خودش را کاهش بدهد.