۳-۵-۲- مدلهای حاشیه بازاریابی[۵۸]

به منظور ارائه مدل مناسب تابع حاشیه بازاریابی، تلاشهای مستمری توسط واگ[۵۹](۱۹۶۴)، گاردنر[۶۰] (۱۹۷۵)، هین[۶۱] (۱۹۸۰) و ولگننت و مولن[۶۲] (۱۹۸۹)، صورت گرفت. هدف آنها از ارائه تابع حاشیه بازاریابی، تعیین عوامل تعیین کننده مقدار حاشیه بازار بوده است. نتیجه این تلاشها، ارائه چهار مدل حاشیه بازاریابی است که عبارتند از:
مدل اضافه بها[۶۳]
مدل حاشیه نسبی[۶۴]
مدل هزینه بازاریابی[۶۵]
مدل انتظارات منطقی (عقلایی)[۶۶]

۳-۴-۳- الگوی مارک- آپ

تقاضای مصرف کننده عامل تعیین کننده قیمتها ی خرده فروشی و سر مزرعه است ، به گونه ای که قیمتهای مواد غذایی در سرمزرعه به طور ساده عبارت است از: قیمتهای خرده فروشی منهای هزینه عوامل بازاریابی ، و بر این اساس ، مدل حاشیه بازاریابی به شکل زیر تعریف شده است . در این الگو حاشیه بازاریابی تابعی از قیمت خرده فروشی و هزینه های بازاریابی منظور گردیده است:
که در آن حاشیه بازاریابی، قیمت خرده فروشی، Z هزینه بازاریابی و سایر مواردی مثل روند زمانی، متغیرهای موهومی و غیره می باشند.
در این مدل حاشیه بازار می تواند به صورت قدرمطلق یا در صدی از مارک -آپ و یا ترکیبی از این دو باشد.(واگ، ۱۹۶۴)

۳-۵-۴- الگوی حاشیه نسبی

این مدل را مولن و ولگنانت با عنایت به تحلیل ساختاری گاردنر (۱۹۷۵) بیان کرده اند. مدل حاشیه نسبی از تابع تقاضای معکوس برای محصول فراوری شده کشاورز حاصل می شود و در آن حاشیه بازاریابی تابعی از قیمت خرده فروشی ، مقدار کالا و هزینه عوامل بازاریابی تعریف می شود. نهایتاً مدل حاشیه نسبی به صورت زیر است:
که در آن قیمت خرده فروشی، TR ارزش کالای فروخته شده (، و Z هزینه های بازاریابی می باشد.
این مدل، همگن خطی از قیمتهای عوامل و ستانده است. گرچه گاردنر به طور صحیح درباره دوره کوتاه مدت بحث نکرده ولی در مقابل ، تعدیلات درازمدت را در مدل ایستایش در نظر گرفته است. لذا طول زمان باید به اندازه کافی بلند باشد تا تابع تقاضای خرده فروشی و تابع عرضه مزرعه بتوانند انتقال یابند.

۳-۵-۵- الگوی هزینه بازاریابی

در این مدل فرض می شود که شرایط رقابتی برقرار است و بنگاه اقتصادی تا جایی خدمات بازاریابی را ارائه می کند که هزینه نهایی خدمات معادل درآمد نهایی آن باشد. این مدل مکمل مدل قیمت نسبی است (مدلها). این مدل توسط مولن و ولگنانت (۱۹۸۵) تبیین شده است. هزینه خدمات بازاریابی منحصراً به وسیله مقدار محصول مزرعه و هزینه های بنگاه تعیین می شود . بنابراین، به طور مشخص در این مدل حاشیه بازاریابی به صورت زیر بیان می شود:
=f (Q, Z(
بردار هزینه های بازاریابی است. Z میزان محصول عرضه شده و Q که در آن
سه مدل یاد شده تا این قسمت مدلهای ایستا هستند و در آن ها حاشیه بازاریابی همزمان تابعی از قیمت خرده فروشی، هزینه و سایر متغیرهاست.

۳-۵-۶- الگوی انتظارات منطقی (عقلایی)

این مدل بر خلاف سه مدل قبلی ، دینامیک (پویا) است. در این مدل به منظور براورد حاشیه بازاریابی علاوه بر قیمت سر مزرعه محصول و هزینه بازاریابی ، از قیمت مورد انتظار، نرخ بهره، نسبت موجودی به میزان فروش در هر دوره، نحوه تأمین مالی و زیان فروش نیز استفاده شده است. این مدل به صورت زیر براورد می شود:
=ℱ [, (), , r, g]
ارزش مورد انتظار قیمت، سرمزرعه در دوره آینده، قیمت سر مزرعه در دوره جاری، که r نرخ بهره، g نسبت موجودی به فروش، و بردار هزینه های بازاریابی است. این مدل نیازمند یک معادله کمکی برای تعیین یعنی پیش بینی انتظارات عقلایی است.
یک الگوی معادله انفرادی به وسیله نشاندن یک معادله پیش بینی به جای حاصل می شود. در این مدل پیش بینی انتظارات عقلایی ممکن است به طور تجربی با یک مدل ARMA با استفاده از قیمتهای خرده فروشی و سر مزرعه به دست آید.
هر یک از مدلهای فوق ویژگیهای خاصی دارند که در برخی از مطالعات و تحقیقات از بعضی از آنها استفاده شده ا ست. انتخاب مناسب نوع مدل اصولاً به دسترس پذیر بودن داده ها و نرم افزار مورد نظر، نوع اطلاعات مورد استفاده، ساختار و ویژگیهای بازار محصول مورد نظر و غیره بستگی دارد (بیک زاده و چیذری، ۱۳۸۶).

۳-۵-۷- کارایی بازاریابی[۶۷] و عملکرد عوامل بازاریابی

برای محاسبه سهم هر یک از عوامل تولید کننده، عمده فروش، خرده فروش از قیمت نهایی و در نتیجه نحوه توزیع قیمت نهایی بین عوامل مختلف از فرمولهای زیر استفاده خواهد شد:
سهم تولید کننده
سهم عمده فروش
سهم خرده فروش
که در این فرمولها نیز ، ، ، به ترتیب قیمت سر مزرعه، قیمت عمده فروشی، و قیمت خرده فروشی می باشد.
ضریب هزینه بازاریابی که حاشیه بازاریابی را به صورت درصدی از قیمت خرده فروشی نشان می دهد از رابطه زیر به دست می آید:

چکیده

این تحقیق به منظور تعیین ارزشغذایی و قابلیت هضم سه گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa )، قدومه(Alyssum inflatum)، گونه (Carex comans)، مخلوط گونههای مذکور و گونه M. sativa با روشهای شیمیایی، طیفسنجی مادون قرمز، تولید گاز وکیسه نایلونی انجام شد.
نمونهبرداری به طور کاملاً تصادفی و محل انجام پژوهش در استان گیلان انجام شد. کلیه نمونههای بدستآمده ابتدا خُرد شده و سپس با هم مخلوط شده و جهت تعیین ترکیبات شیمیایی و تعیین قابلیت هضم با روش کیسهنایلونی و تولید گاز مورد آزمایش قرار گرفتند.
در این تحقیق از سه رأس گوسفند فیستولهدار در مزرعه تحقیقاتی علوم دامی دانشگاه آزاد واحد رشت استفاده شد. این طرح در قالب طرح کاملاً تصادفی و دادهها نیز با نرم افزار،SPSS Neway مورد آنالیز قرار گرفت. ترکیب شیمیایی (CP ، EE، CF، Ash ،ADF ،NDF ،OMD تجزیهپذیری (CP و DM) و تولید گاز(OMD،SCFA ، ME، NEL، DMD) برای تمام گونهها تعیین شد. مقادیر پروتئین خام گونه خلر(۷۲/۹%)، گونه قدومه(۴۳/۸%)، گونه آبدوست کارکس(۶۷/۱۸%)، مخلوط گونهها (۳۶/۹%) و گونه یونجه (۱۹/۱۹%) میباشد.
همبستگی روش NIR و روش شیمیایی در صفت خاکستر (۹۴%) و در صفات پروتئین خام (۶۵%)، NDF (79%) و ADF (50%) بود. روند تولید گاز نیز دارای روند افزایشی بوده و بیشترین تولید گاز مربوط به گونه یونجه وکمترین میزان مربوط به گونه خلر بود. میزان تجزیهپذیری مادهخشک و پروتئین در تمام زمانهای انکوباسیون دارای اختلاف معنیداری بین تمام تیمارها بود. بیشترین تجزیهپذیری ماده خشک و پروتئین مربوط به گونه یونجه و کمترین مربوط به کارکس میباشد. نتایج نشان داد که بین روش تولید گاز و کیسههای نایلونی همبستگی بالایی وجود دارد بهطوریکه بین تولید گاز و تجزیهپذیری پروتئین (۹۳%) و تجزیهپذیری ماده خشک (۹۲%) میباشد. بهطورکلی نتایج نشان دادند که گونههای مرتعی مطالعه شده و مخلوط آنها توانایی تأمین بخشی از نیازهای غذایی دامهای استان را دارا میباشند.
کلمات کلیدی : تولید گاز، کیسهنایلونی، L. sativa ، A. inflatum ، C. comans
فصل اول
کلیات

۱-۱ مقدمه

شناسایی و استفاده از منابع علوفهای که در مناطق مختلف محلی بهصورت دانش بومی موجود است بسیار حائز اهمیت بوده و در صورت انجام کارهای ترویجی مناسب سبب برنامهریزی بهتر و جایگزینی گونههای مناسبتر خواهد شد. لذا جمعآوری اطلاعات علمی در زمینه منابع علوفهای جدید و شناخت کمی و کیفی این منابع یکی از مهمترین عوامل تضمین موفقیت در دامپروری و کمک به تأمین منابع غذایی میباشد. بهرهبرداری از گونههای علوفهای مرتعی و سایر علوفههای جایگزین در دهههای اخیر در دنیا سبب رونق اقتصادی و اجتماعی جمعیت و ساکنان محلی بهویژه دامداران شده است(یونسکو[۱]، ۲۰۰۴). مشکل تغذیه دام در کشور ما همواره از مهمترین و مطرحترین مسائل دامپروری بوده و علیرغم فعالیتهای انجام شده در طی سالهای گذشته، راه حل اصولی برای رفع این مشکل ارائه نشده است. امروز ازدیاد جمعیت و افزایش تقاضا و همچنین کمبود منابع تأمینکننده موادغذایی، جهان را با چالشی عظیم در زمینه تغذیه مواجه ساخته است به گونهای که آمار گرسنگی در سال ۲۰۰۹ در جهان به مرز یک میلیارد نفر رسید(یونسکو، ۲۰۰۴).
با رشد جمعیت نیاز به منابع جدید مواد غذایی و همچنین استفادهی بهینهتر از پتانسیلهای موجود دارای اهمیت فراوان میباشد به گونهای که تولید موادغذایی تا سال ۲۰۵۰ باید حدود ۷۰ درصد افزایش یابد تا بتواند نیازهای غذایی جمعیت نُه میلیارد نفری این کره خاکی را تأمین نماید(فائو، ۲۰۰۹).
در امر تغذیه، منابع گوشتی و پروتئینی و به تبع آن منابع تغذیهای دامها حائز اهمیت است در آیندهای نزدیک کشاورزان علیرغم کمبود زمین جهت کشت علوفهها مجبور به تولید بیشتر خواهند بود از این رو شناسایی منابع جدید تأمین علوفه یک نیاز اساسی محسوب میگردد. هزینه تأمین مواد غذایی دام یکی از بالاترین هزینهها میباشد چناچه نزدیک به ۶۵-۷۰ % هزینههای مربوط به پرورش ونگهداری دام در رابطه با مسائل تغذیهای میباشد (هاشمی، ۱۳۷۵).
اهمیت تغذیه مناسب و کافی دام، ایجاب میکند که ارزش غذایی هر یک از مواد خوراکی در تغذیه دام و طیور، معمولاً با ارزیابی ترکیبات مغذی و ضریب قابلیت هضم آنها بیان میگردد. جمعیت کشور با نرخ فزایندهای در حال افزایش است، با افزایش جمعیت جهان تقاضا برای به کارگیری منابع پروتئینی جهت تغذیه مردم رو به فزونی میباشد. دامداری در کشور ما از سابقه بسیار طولانی برخوردار میباشد و ایران در سالیان پیش یکی از صادرکنندگان محصولات دامی بوده است. امّا در سالهای اخیر، نه تنها کشور ما صادراتی در این زمینه نداشته بلکه به یکی از واردکنندگان این محصولات تبدیل گردیده است. عوامل زیادی در بوجود آوردن این شرایط دخیل بوده است. اول آنکه در دهههای اخیر رشد جمعیت در کشور آهنگ بسیار تندی داشته و همچنین الگوهای مصرف نیز با گذشت زمان تغییر نموده است. دوم اینکه، شیوه دامپروری در ایران بهصورت سنتی بوده و حتی در سالهای اخیر که تحولات چشمگیری در تمام جنبههای تغذیه دام و پرورش دام، در جهان به وقوع پیوسته است هنوز هم بخش عمدهای از تولیدات دامی کشور، از دامداران سنتی تأمین میگردد و تعداد محدود دامپروریهای صنعتی نیز، بهطور کامل خود را با پیشرفتهای روز افزون علوم دامی در جهان همگام ننمودهاند (گلسن و اینال[۲]، ۱۹۹۵).

۳-۱- مواد وروشها

۳-۱-۱- نمونهبرداری

برای انجام تحقیق نمونههای سه گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa)، قدومه(Alyssum inflatum)، گونه آبدوست Carex comans و یونجه(Medicago sativa) از مراتع استان گیلان جمعآوری شدند. این تحقیق در قالب طرح کامل تصادفی انجام گرفت. برای هر یک از تکرارهای گونههای مذکور از مخلوط پایه پنج گیاه استفاده شد. سپس نمونههای جمعآوری شده درآون در دمای ۷۰ درجه سانتیگراد به مدت ۴۸ ساعت خشک شد. برای انجام آزمایشات نمونه آسیاب شده و به قطعات همگن و ریزتر تبدیل گردید. ترکیبات شیمیایی شامل ماده خشک، پروتئین خام(کجلدال)، خاکستر خام(کوره)، الیاف خام(فایبرتیک)، چربیخم(سوکسله)، میزان دیواره سلولی بدون همیسلولز) ADF) و دیواره سلولی(NDF) براساس روشهای معمول ونسوست(۱۹۹۱) و AOAC و طیفسنجی مادون قرمز تعیین شد و میزان ماده خشک، پروتئین خام، دیواره سلولی و دیواره سلولی عاری از همیسلولز ناپدید شده به روش کیسههای نایلونی و انرژی قابل متابولیسم به روش تولید گاز (روش منک) در ۳ تکرار با استفاده از سه رأس دام هم وزن فیستولهگذاری شده که به مدت یک هفته با مخلوطی از گیاهان مرتعی فوق تغذیه شدهاند اندازهگیری شد. همچنین برای تهیه تیمار مخلوط سه گونه مرتعی مطالعه شده نیز از کلیه نمونههای جمعآوری شده به نسبت مساوی در سه تکرار از سه گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa)، قدومه(Alyssum inflatum)، گونه آبدوست(Carex comans ) با هم مخلوط شده و تیمار مخلوط را تشکیل داد. محل آزمایش و فیستولهگذاری دامها در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد رشت بود.

۳-۱-۲- مشخصات گیاهشناسی گونههای مرتعی مطالعه شده

۳-۱-۲-۱- گونه مرتعی خلر(Lathyrus sativa )

این گونه ازخانواده پروانه اساها (papilionaceae) و قبیله برگ پیچکداران(Vicieae) و جنس Lathyrus (خلر) میباشد. گیاهانی پیچنده، بالارونده یکساله وچندساله هستندکه به وسیله بذر تکثیر میشوند. رویشگاه اصلی گونه خلر در مناطق مرطوب بوده وساقههایشان باریک است و با پیچیدن به دورگیاهان دیگر کم و بیش از آنها بالا میروند. برگ شانهای است وفقط یک جفت برگچه داردوسایر برگچهها به پیچک تبدیل شده وگاهی نیز تمام برگچهها به پیچک تبدیل میشوند (ارزانی، ۱۳۸۴).

۳-۱-۲-۲- گونه مرتعی قدومه(Alyssum inflatum)

گونه از تیره شب بو یاچلییپائیان(Brassicaceae یا Cruciferae) وجنس Alyssum (قدومه) میباشد. ارتفاع آنها از cm20 تجاوز نمیکند و برگها صاف وگاهی کرکدارند. گلآذین خوشهای کوتاه گلها زرد رنگ میوه خورجینک شکوفه گرد یا بیضوی شکل است. دارای کرکهای ستارهای است . حدود۷۰ گونه در ایران وجود دارد (ارزانی، ۱۳۸۴).

۳-۱-۲-۳- گونه مرتعی گونه آبدوست (Carex comans (

این گونه از تیره اویارسلام وجگن Cyperaceae ازجنس carex میباشند . گیاهی دائمی با طوقههای خشبی سخت که برای جلوگیری از فرسایش مناسب هستند. ارتفاع بوتهها کمتر ازcm50 میباشدو مخصوص مناطق مرطوب میباشد. گیاهان این خانواده چند ساله و دو ساله یا یک ساله و ساقه سه گوش دارند.گاهی استوانهای و تو پر یا تو خالی انواع ریزومدار آن برگهای فلس مانند دارند. برگها بلند وکشیده و نوک تیز و رگبرگ برجستهای درپشت برگ قرار دارد.گلآذین پانیکول و چند خوشه کوتاه و پهن در انتهای ساقه و در زیر آن ۳ برگ به شکل گریبانه قرار گرفتهاند. ساقههای زیرین سیاه رنگ و باریک و به طور افقی در عمق خاک میرویند. ازگرهها و تکمههای آن گیاه جدیدی ظاهر میشود که در شرایط مناسب در خاک در مدت کوتاهی میروید و ناحیهای را فرا میگیرد (ارزانی، ۱۳۸۴).

۳-۱-۳- تجزیه شیمیایی نمونهها

الف- تعیین رطوبت[۶۶]: برای تعیین ماده خشک ورطوبت موجود در نمونهها که بهصورت هوا خشک آماده شده بود از حرارت خشک آون در دمای ۱۰۰- ۹۵ سانتیگراد وفشار ۱۰۰ میلیمتر جیوه به مدت ۵ ساعت استفاده شد. بعد از خشک کردن نمونهها به دیسکاتور منتقل شده و بعد از سرد شدن توزین گردید. اندازهگیری وزن نمونهها قبل و بعد از خشک شدن با ترازوی حساس با دقت ۰۰۱/۰ گرم انجام شد(تقی زاده، ۱۳۸۶).
ب- تعیین پروتئینخام[۶۷]: مقداری از نمونه خشک شده را پس از هضم به وسیله اسید سولفوریک غلیظ به دستگاه کجدال اتوماتیک(Analyzer1030 utoKjeltecA) دارد ومقدار پروتئین آن قرائت گردید.
پ- تعیین خاکستر[۶۸]: مقدار ۲ گرم نمونه خشک شده را وزن کرده داخل کروزه چینی ریخته ودر کوره با درجه حرارت ۶۰۰ درجه سانتیگراد وبه مدت ۲ ساعت و تا حصول وزن ثابت نگهداری شد. سپس به دیسکاتور منتقل شده و پس از سرد شدن توزیع گردید(تقی زاده، ۱۳۸۶).
۱۰۰× وزن نمونه/ وزن ظرف- وزن نمونه با ظرف بعد ازسوختن = درصد خاکستر
ت- تعیین چربیخام[۶۹]: اندازهگیری چربی خام به روش سوکسله وحلال دیاتیل اتر و به مدت ۶ ساعت انجام شده برای این منظور مقدار ۲ گرم نمونه خشک شده در دستگاه سوکسله قرار داده وسایر اعمالی که در ارتباط با استخراج چربی از نمونهها صورت گرفت مطابق با پیشنهاد و راهنمای دستگاه انجام گرفت.
د- تعیین الیافخام[۷۰] : مقدار ۲ گرم نمونه خشک چربی گرفته شده را تحت تأثیر محلولهای هضمکننده(اسید سولفوریک ۲۵/۱ درصد به مدت ۳۰ دقیقه وهیدروکسید ۲۵/۱ درصد به مدت ۳۰ دقیقه وتعداد ۱۵ سیسی الکل اتیلیک) قرار داده سپس پسمانده را خشک کرده و در کوره با حرارت ۶۰۰ درجه سانتیگراد خاکستر نموده، سپس تعداد خاکستر حاصل شده را از وزن پسمانده خشک شده کم کرده و با استفاده از فرمول زیر به وزن نمونه نسبت داده تا درصد فیبرخام بدست آید(تقی زاده، ۱۳۸۶).
۱۰۰ ×وزن نمونه/ وزن کروزه با خاکستر- وزن کروزه با الیاف = درصد فیبر خام
خ- اندازهگیری NDF (عصارهگیری با شوینده خنثی): برای تعیین الیاف نامحلول در محلول پاککننده خنثی یا NDF، محلول شوینده خنثی تهیه شد. پس از آماده نمودن محلول، یک گرم نمونه را داخل لوله آزمایش ریخته و۱۰۰ میلیلیتر از این محلول را به آن اضافه کرده وسپس لولهها حرارت داده شدند تا محلول به جوش آمد. بعد از ۵ دقیقه جوشیدن دما را کم نموده و بعد از برگشت یک ساعت دوباره حرارت را زیاد نموده تا محلول دوباره جوش آمده آنگاه محلول را صاف کرده و بعد از شستوشو با آب مقطر داغ برای ۳ مرتبه و سپس استن نمونه در آون خشک گردید. بعد از خشک شدن بقایا، درصد NDF از فرمول زیر محاسبه شد (تقی‎زاده، ۱۳۸۶).
۱۰۰ × وزن نمونه/ (وزن کروزه خالی- وزن کروزه به علاوه الیاف = درصد NDF
ح- اندازهگیری ADF (دیوارهسلولی عاری از همیسلولز): برای تعیین ADF ابتدا محلول مورد نیاز تهیه گردید. برای این منظور مقدار ۲۰ گرم استیلتریمتیلآمونیومبروماید را در یک لیتر محلول اسید سولفوریک یک نرمال حل گردید. سپس یک عدد کاغذ صافی خشک را وزن نموده تعداد یک گرم نمونه خشک شده مورد نظر و۱۰۰ میلیلیتر محلول فوق را در یک بشر ۵۰۰ میلی ریخته و با ثابت نگه داشتن حجم به مدت یک ساعت جوشانیده شد. سپس محلول حاصل را از روی کاغذ صافی وزن شده عبور داده، پس مانده را ۳ مرتبه با آب مقطر داغ شسته ومجدداً پس مانده را ۲ مرتبه با استون شسته شد. پسمانده روی کاغذ صافی را به مدت ۸ ساعت در آون ۱۰۰ درجه خشک گردید. پس از سرد نمودن در در دیسکاتور وزن گردید. برای محاسبه کاغذ صافی حاوی پسمانده را در کوره ۵۰۰ درجه سانتیگراد به مدت ۳ ساعت سوزانیده و وزن خاکستر را بدست آوردیم. درصد ADF از فرمول زیر محاسبه شد(تقی زاده، ۱۳۸۶).
۱۰۰ ×وزن نمونه/ ( وزن کروزه خالی – وزن کروزه بعلاوه الیاف) = درصد ADF

۳-۱-۴ – دام مورد استفاده و نحوه آمادهسازی دام

دراین تحقیق از سه رأس گوسفند نر بالغ نژاد تالشی، هم‌وزن(میانگین ۶/۲ ± ۶۵)، فیستولهگذاری شده استفاده گردید. ابتدا کلیه موارد بهداشتی متداول(اعم از واکسیناسیون، پشم‌چینی، سم‌چینی، خوراندن قرص‌های ضدانگل) در مورد دام‌ها اعمال گردید، سپس طی عمل جراحی برروی شکمبه گوسفندان آزمایشی، فیستوله نصب شد. بدین ترتیب که حیوان ۲۴ ساعت قبل از عمل جراحی تحت پرهیز غذا و آب قرار گرفت. سپس درهنگام جراحی داروی آرام‌بخش زایلازین‌ هیدروکلراید[۷۱] به ‌حیوان تزریق گردید به هردام به‌ازای هرکیلوگرم وزن متابولیکی مقدار ۰۵/۰ از داروی آرامبخش). ناحیه گودی‌کمری ‌چپ[۷۲]پس از تراشیدن و ضدعفونی با تزریق داروی لیدوکائین‌ هیدروکلراید[۷۳] در بافت پوست، ماهیچه و زیرپوست و دیواره شکمبه، بی‌حس گردید و سپس به‌کمک اسکالپل بر روی پوست برشی به ‌طول ۱۲-۱۰ سانتی‌متر به موازات قوس دنده‌ها و در فاصله دو سانتی‌متری زائده‌ عرضی مهره‌ها ایجاد شد، عضلات مورب خارجی و داخلی، عضله عرضی و صفاق نیز در همین امتداد و به‌کمک قیچی بریده شدند، پس از خارج کردن شکمبه، اطراف عضو به‌کمک تامپون‌های مرطوب پوشانده شده تا از ورود ترشحات شکمبه به درون حفره شکم جلوگیری شود. پس از شکافتن عضلات‌شکمی و فاسیا و صفاق قسمتی از دیواره شکمبه که مشخص شده به‌وسیله پنس بیرون آورده و محل برش شکمبه را به کمک سرم فیزیولوژی استریل شستشو داده و شکمبه به محل اصلی خود بازگردانده شده و به‌کمک نخ غیرقابل جذب کات‌گوت‌کرومیک[۷۴] نمره یک، بخیه‌هایی به‌صورت متقاطع ساده به پوست، ماهیچه و دیواره شکمبه در هردو انتهای قسمت برش داده شده زده شد. شکمبه با یک جفت میله و دو پیچ به صورت گیره، ثابت و به پوست دوخته شد، پیچ‌ها محکم شدند تا به‌تدریج قسمت خارج شده دیواره شکمبه نکروزه شود. انتهای نخ بخیه در هردو انتهای برش به‌گیره گره زده شد تا قسمت خارج شده به‌داخل حفره شکمی نلغزد. محل عمل به‌ مدت دوهفته کاملاً با آنتی‌بیوتیک ضد عفونی شد.
حداقل پنج روز پس از عمل، آنتی‌بیوتیک تزریق و به ‌محل زخم‌ها نیزآنتی‌بیوتیک به ‌منظور ضدعفونی کردن زخم‌ها و حشره‌کش به‌منظور دور کردن مگس‌ها وسایر حشرات موذی از محل زخم افشانده[۷۵] شد. هرروز پیچ‌ها محکم‌تر ‌شد تا این‌که پس ازهشت روز، قسمت نکروزه شده ‌شکمبه همراه گیره‌ها آویزان گردید. آن‌را جدا کرده و سپس فیستوله‌ها کار گذاشته شد(شکل ۳-۴). فیستولای نصب شده از جنس پلی‌اتیلن بوده و قطر دهانه نوع بهکار رفته در این تحقیق یکصد میلی‌متر و طول آن در حدود ۲۵۰ میلی‌متر بود. حیوانات به‌مدت یک‌ ماه پس از عمل جراحی تحت مداوا با آنتی‌بیوتیک قرار گرفتند و محل قرارگرفتن فیستولا در شکمبه به‌طور روزانه مورد پانسمان و ضدعفونی قرار ‌گرفت.

بعداز عمل، حیوانات آزمایشی در محل مسقف و محصور، داخل جایگاه‌های انفرادی مخصوص آزمایش نگهداری ‌شدند. این جایگاه طوری طراحی شده بودکه حیوان درآن به‌راحتی جهت آزمایش مهار می‌شود و ضمناً از آزادی نسبی نیز برخوردار بود. ظروف آب و خوراک متصل به جایگاه‌ها بوده وآب به‌صورت آزاد در اختیار حیوانات قرار ‌گرفت(شکل ۳-۱).
آزمایش‌های تجزیهپذیری در دامداری دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت و آزمایشات تولیدگاز در موسسه تحقیقاتی علوم دامی کشور واقع درکرج انجام گردید.آزمایش طیف‌سنجی مادون قرمز نزدیک در مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور واقع در پیکان‌شهر تهران انجام گردید.
شکل ۳-۱- مراحل فیستولهگذاری

۳-۱-۶- روش کیسه نایلونی

در روش کیسه نایلونی نمونههای ۱۰-۵ گرمی در داخل کیسههای از جنس الیاف پلیاستر مصنوعی که نسبت به تجزیه میکروبی در شکمبه مقاوم وغیرقابل هضم است با سوراخهای ۵۰ میکرومتر و ابعاد ۱۸ ×۱۲ سانتیمتری قرارداده و درب کیسهها بهوسیله نخ مسدود شد. زمانهای انکوباسیون (۹۶، ۷۲، ۴۸، ۲۴، ۱۶، ۸، ۴، ۰) ساعت بود. برای هر تیمار در هر ساعت ۳ تکرار تهیه شد بهطوری که درون شکمبه هر دام ۱ کیسه قرار داده شد، بدین صورت که قبل از قرار دادن کیسهها درون شکمبه حیوان کیسهها در داخل کیسهای از جنس پلیاستر با قطر منافذ ۳ میلیمتری قرار داده خواهد شد وسپس کیسه بزرگ که حاوی کیسههای نایلونی است با استفاده از لوله لاستیکی به طول ۳۰ سانتی متر در داخل شکمبه شناور ماند پس از اتمام زمان انکوباسیون کیسهها خارج شده، شسته شده و در معرض جریان آب سرد قرار گرفت تا زمانی که تخمیر متوقف شود آب خارج شده وکاملاً شفاف شد. جهت تبخیر آب کیسهها به مدت ۲۴ ساعت در ۶۵ درجه سانتیگراد قرار گرفت و سپس به منظور تعیین درصد ماده خشک آن، مدت ۲۴ ساعت در دمای ۱۰۵ درجه سانتیگراد در داخل آون قرار داده شد. درصد ماده خشک وپروتئین خام ناپدید شده از طریق فرمولهای زیر محاسبه شد:
۱۰۰ˣ(وزن اولیه خوراکˣدرصد پروتئین)/{(وزن کیسه-وزن کیسه همراه نمونه پس از انکوباسیون)-(وزن کیسه – وزن کیسه همراه نمونه)} =درصد ماده خشک ناپدید شده
۱۰۰ˣ(وزن اولیه خوراکˣدرصد پروتئین)/{(درصد پروتئین باقیماندهˣوزن باقیمانده انکوباسیون) – (درصد پروتئینˣوزن اولیه خوراک)}=درصد پروتئین ناپدید شده
توسط نرمافزارهای موجود تجزیهپذیری بالقوه با استفاده از مدل (ct-e-1) b+a =P محاسبه شد.

۳-۱-۶-۱- عملیات انجام شده پس از خروج کیسهها از داخل شکمبه

پس از پایان یافتن هر زمان تخمیر، کیسههای حاوی مواد خوراکی که در معرض تخمیر شکمبه قرار گرفت و از داخل شکمبه از طریق فیستوله خارج گردید و بلافاصله پس از خارج کردن، کیسهها در آب سرد قرار گرفتند. این کار جهت توقف سریعتر عمل تخمیر میکروبی بر مواد خوراکی داخل کیسهها انجام شد. همچنین این کار باعث شد مواد شکمبهای و بخشی از ذرات ریز که به کیسهها چسبیده، از آن جدا شود. سپس کیسهها در ماشین لباسشویی با آب سرد و به مدت ۱۵ دقیقه با ۶۰۰ دور در دقیقه شستشو داده شد. سپس آنها به انکوباتور منتقل و پس از ۲۴ ساعت خشک شدن، آنها در دمای ۶۰ درجه سانتیگراد وسپس به مدت ۴۸ ساعت در دمای آزمایشگاه قرار داده شدند. درصد تجزیهپذیری هر یک از مواد مغذی، پس از تعیین مقدار آن ماده مغذی در ماده اولیه ودر باقیمانده آن ماده در کیسهها پس از مدت زمان تخمیر با استفاده از رابطه زیر تعیین گردید:
۱۰۰× مقدار ماده مغذی در نمونه اولیه /مقدار ماده مغذی در نمونه باقیمانده – مقدار ماده مغذی در نمونه اولیه = درصد تجزیه پذیری یا ناپدید شدن
رابطه فوق درصد تجزیهپذیری بالقوه را نشان میدهد. وعوامل دیگر از جمله سرعت و میزان عبور مواد از شکمبه را در نظر نمیگیرد. به همین منظور رابطه دیگری برای بیان دقیق تر تجزیهپذیری ارائه گردید که این رابطه تجزیهپذیری موثر مواد خوراکی را نشان داد.
P = a + تجزیهپذیری موثر
که در این رابطه(P) تجزیهپذیری مواد خوراکی،b مواد نامحلول امّا بهطور بالقوه قابل تجزیه،a بخش محلول ماده خوراکی، c نرخ ثابت تجزیه بخشb در واحد زمان و r سرعت عبور مواد از شکمبه میباشد (صوفی، ۱۳۷۹؛ نویدشاد و جعفری صیادی، ۱۳۷۹).
مقدار r بر اساس سطوح مصرف خوراک توسط دام برآورد شد. که مقدار آن در سه سطح، برابر نگهداری، دو برابر نگهداری و بیش از دو برابر نگهداری به ترتیب ۰۲/۰، ۰۵/۰، ۰۸/۰ است و ضرایب a ،b و c با معادله زیر بدست آمد(نویدشاد و جعفری صیادی، ۱۳۷۹):
P = a + b ( ۱ – e –ct )
در رابطه فوق p تجزیهپذیری ماده خوراکی در زمان t وa ،b و c همان پارامترهای فرمول پیشین است. t زمان تخمیر در شکمبه وe مبنای لگاریتم نپری برابر ۷۱۸۲/۲ می باشد. برای محاسبه سریع این ضرایب از برنامه Neway استفاده شد که مدّت زمان تأخیر را هم محاسبه میکند.

۳-۱-۷- روش تولید گاز

روش تولید گاز روشی است که براساس برقرار کردن ارتباط بین گاز تولید شده و قابلیت و میزان انرژی قابل متابولیسم علوفه مقادیر مورد نظر را محاسبه میکند. برای اندازهگیری تولید گاز از روش پیشنهادی منک بهوسیله دستگاه مخصوص که شامل ۵۷ سرنگ ویک اتاقک با دمای ۱±۳۹ درجه سانتیگراد، جهت نگهداری سرنگهاست برآورد شد. سرنگها در داخل دستگاه قرار گرفتند و به صورت دورانی حرکت کردند و در فواصل زمانی مشخص میزان تولید گاز ثبت شد. برای تهیه مایع شکمبه از ۳ رأس دام استفاده شد. در این آزمایش از جیره استاندارد و متناسب با این آزمایش استفاده شد. محلولهای مورد نیاز که استفاده گردید عبارتند از: محلول عناصر اصلی، محلول عناصر کممصرف، محلول بافر یا بزاق مصنوعی، محلول ریزاروزین و محلول احیا کننده. محلول احیا کننده به طور تازه تهیه شد ولی سایر محلولها را توان از قبل تهیه گردید. محلولهای تهیه شده را با هم مخلوط کرده ودر حمام آب گرم (۳۹ درجه سانتیگراد) قرار گرفت. به هنگام افزودن محلول احیاکننده، گاز ۲CO به محلول وارد شد، محلول آبی رنگ اولیه ابتدا به رنگ متمایل به قرمز درآمد و سپس بیرنگ شد. مایع شکمبه وقتی به محلولهای مذکور اضافه شد که شاخص به حالت بیرنگ درآمد، نسبت مایع شکمبه به بافر ۱:۲ بود. افزودن ۲CO پس از وارد کردن مایع شکمبه همچنان ادامه یافت وگاز دادن به مدت یک ساعت ادامه پیدا کرد. تغذیه در حد نگهداری انجام شد و به عنوان یک قانون کلی مایع شکمبه قبل از وعده غذایی صبح تهیه شد. ۲۰۰میلیگرم از نمونه به داخل سرنگهای ۱۰۰ میلیلیتری منتقل شد و به این سرنگها ۳۰ میلیلیتر محلول مایع شکمبه صاف شده حاوی بافر اضافه شد. میزان تولید گاز برای هر یک از تیمارها و تکرارها در زمانهای ۹۶، ۷۲، ۴۸، ۲۴، ۱۲، ۸، ۶، ۴، ۲، ۰ ساعت اندازهگیری و ثبت گردید.

۳-۱-۷-۱- مواد و دستگاههای لازم برای انجام آزمون گاز

۱ – انکوباتور هواکشدار با دقت در دمای ۱/۰ درجه سانتیگراد با ابعاد داخلی ۵۰×۷۰×۷۰ سانتیمتر.
۲- صفحه دَوار که قابلیت چرخاندن ۶۰ سرنگ را به میزان ۱ دوردر دقیقه بود.
۳- سرنگهای شیشهای ۱۰۰ میلیلیتری.
۴- شیلنگهای سیلیکونی به میزان ۵ سانتیمتر برای هر سرنگ مجهز به گیره جهت جلوگیری از خروج گاز و موادغذایی از سرنگها.
۵- پمپ خلاء برای کشیدن مایع شکمبه.
۶- ترازوی دقیق با دقت یک ۰۰۰۱/۰ گرم.
۷- مواد شیمیایی برای ساختن محلولهای لازم
۸- وازلین
۹- کپسول گاز CO2
تجهیزات لازم برای پر کردن سرنگها که شامل:
– حمام آب گرم برای ثابت نگهداشتن درجه حرارت مایع شکمبه در حین پر کردن سرنگها
– پیپت جهت کشیدن مایع شکمبه.
– پیپت اتوماتیک برای کشیدن محلولها(بزاق مصنوعی و احیاکننده و. . . )
– گرمکن همراه با مگنت جهت گرم کردن و حل کردن اجزاء محلولها(منک[۷۶] و همکاران، ۱۹۷۹).

۳-۱-۷-۲- حیوان دهنده مایع شکمبه و ابزار گرفتن و آمادهسازی مایع شکمبه

در هر آزمایش پس از عادتپذیری حیوانات فیستولادار مورد آزمایش به مدت ۱۵ روز در حد اشتها، خوراک آنها به میزان حدود ۲۰-۱۵% کم شد وتغذیه آنها در سطح نگهداری قرار گرفت و پس از چند روز، دو روز متوالی برای اجرای آزمایش انتخاب گردید و گرفتن مایع شکمبه بهوسیله پمپ خلاء و از نظر زمانی صبح قبل از تغذیه صبحگاهی انجام گرفت.
۳-۱-۷-۲-۱- گرفتن مایع شکمبه