نی داری نشان نداده است.
در تعریف وقف خود که در فصل دوم ذکر شد، آمده است که وقف خود اشاره به درگیری خیلی شدید در کار و یک حسی از مهم بودن، شور و شوق، غرور و چالش را تجربه کردن دارد .با توجه به این تعریف از وقف خود، شاید دلیل اینکه این فرضیه رد شده است را باید در محیط آموزش و پرورش جستجو کرد. ناکافی بودن حقوق دریافتی در مقابل مخارج زندگی، توجه نداشتن به مساله ی اشتیاق شغلی و رعایت فاکتورهای آن، توجه ناکافی به شایستگی های عملی و تجربی کارکنان و ارتقاء رتبه براساس یک شرایط یکنواخت و یکسان، عدم خوش بینی نسبت به شرایط فعلی و آینده ی شغلی خویش و چالشی نبودن محیط کار و… را می توان از جمله دلایل احتمالی اینکه نمونه مورد پژوهش، شاید به دنبال یک اشتیاق کلی و نیروگذاری فیزیکی باشند اما از لحاظ هیجانی به طور کامل، خود را وقف این ارگان نمی کنند، ذکر کرد.
دو مفهوم خوش بینی و ریسک پذیری را که از جمله مهارت های پنج گانه HLT بوده و مورد آموزش در جلسات آموزش گروه آزمایش می باشند را به خوبی می توان در تعریف ذکر شده از وقف خود یافت.
توتن و نیدرمیر[۲۹۹] (۲۰۰۴) در مطالعه ای دریافتند که افراد خوش بین سطح پایین تری از استرس شغلی و تعارض کار یا غیر کاری را دریافت می کنند. همچنین آنها دریافتند که افراد خوش بین، سطح بالاتری از عملکرد و رضایت و سطح کمتری از تمایل به ترک شغل را از خود به نمایش می گذارند.
بهراد ،کلانتری و مولوی (در دست چاپ) در پژوهش مداخله ای خود به بررسی خوش بینی بر سلامت روان پرداختند که در مجموع، یافته های این پژوهش نشان می دهد که بین خوش بینی با سلامت روانی رابطه وجود دارد. آنها همچنین اثربخشی خوش بینی بر سلامت روان را به عنوان یافته ی مطالعاتی خود بیان کرده اند.
بررسی رابطه ی میان انگیزه ی پیشرفت و خوش بینی، موضوع مقاله ای است که نوری و جان بزرگی (۱۳۸۷)، آن را بررسی کرده اند که یافته ها از وجود رابطه ی معنا دار میان خوش بینی با انگیزه ی پیشرفت حکایت دارد .
اما در مورد مهارت دوم یعنی ریسک پذیری، برویهن، مرلی و روجر[۳۰۰] (۲۰۱۴)، در پژوهش شان نشان دادند که درک ریسک و اعتماد به نفس بالا، به طور قوی ای بر رفتار ریسک پذیری حرفه ای تاثیر می گذارد .
همچنین فسلر، تیوخین، هولبروک، گرویس و اسنایدر[۳۰۱] (۲۰۱۴) دریافتند که مردانی که از لحاظ فیزیکی مستعد ریسک پذیری اند، بزرگتر، قوی تر و خشن ترند از کسانی که از ریسک پذیری گریزانند.
فرضیه ی چهارم: مشاوره ی شغلی به شیوه ی نظریه ی یادگیری موضع تصادفی برنامه ریزی شده (HLT)، بر جذب دبیران مؤثر است.
در جدول ۱۵-۴ مشاهده می شود که ارزش F بدست آمده برای تفاوت تاثیر بین گروه گواه و آزمایش برابر با ۹۹/۴۴ است. این مقدار با درجه آزادی ۱ بر روی ۳۵ در سطح (۰۰۰/۰ p<) معنی دار است. این معنی داری نشان می دهد فرضیه ی فرعی سوم پژوهش تایید شده است و مشاوره ی شغلی به شیوه ی نظریه ی یادگیری موضع تصادفی کرامبولتز بر مولفه ی جذب دبیران دبیرستانهای شهرکرد تاثیر معنی دار داشته است. این نشان می دهد که موارد آموزش داده شده در نشست هایی که برای گروه آزمایش ترتیب داده شده بود، بر میزان جذب گروه تاثیر گذار بوده است .
در فصل دوم، جذب اینگونه تعریف شد: به طور کامل متمرکز شدن و شادمان بودن در کار که به موجب آن زمان به سرعت می گذرد و جدا کردن فرد از کارش دشوار است . این مفهوم از اشتیاق شغلی اشاره به جنبه ی شناختی این مفهوم دارد.
معنا داری اثر مشاوره ی شغلی به شیوه ی نظریه ی یادگیری موضع تصادفی برنامه ریزی شده (HLT)، بر جذب دبیران، نشان می دهد که دبیران آموزش و پرورش در هنگامی که مشغول به کار آموزش خویش هستند، کاملا با آن آمیخته شده و به نوعی از انجام این کار لذت می برند.
به نظر می رسد که بتوان مفهوم کنجکاوی را از دل تعریف جذب استنباط کرد. چرا که به نوعی می توان گفت که اگر فرد در کاری که مشغول انجامش است، بدان علاقمند باشد، آنقدر غرق فعالیتش می شود که گذر زمان اصلا برایش معنایی ندارد.
جووانوویچ و برداریچ[۳۰۲] (۲۰۱۲) در مطالعه ای که پیرامون کنجکاوی انجام داده اند، به این نتیجه رسیدندکه بین کنجکاوی و شاخصه های مثبت بهزیستی روانی در نوجوانی رابطه ی مثبتی وجود دارد. در واقع در این پژوهش یافت شد که با تشویق کنجکاوی افراد می توان به رشد استعدادها و یادگیری الگوهای رفتاری جدید کمک بخشید.
لیتمن[۳۰۳](۲۰۰۸)، در پژوهشی، به بررسی دو مفهوم علاقه و نقص در پدیده ی کنجکاوی پرداخت. نتایج او حاکی از آن داشت که علاقه ی همراه با کنجکاوی شناختی، با تاثیر مثبت انگیزشی کاوش های متعدد و مختلف، یادگیری چیزهای جدید به طور کامل و یادگیری مسلط هدفمند مرتبط است. همچنین نقص همراه با کنجکاوی شناختی، مواردی همچون کاهش مبهمات،کاوش های خاص،کسب اطلاعاتی که در مجموعه ی دانش موجود نباشند و یادگیری عملکردی هدفمند را در بر می گیرند.لازم به ذکر است که نتایج در مرحله پیگیری هم این فرضیه را تایید کردند.

۳-۵ محدودیت های پژوهش

۱) این پژوهش در شهر شهرکرد انجام شده و در تعمیم آن به شرایط دیگر باید به تفاوت موقعیت ها توجه نمود.
۲) جامعه ی نمونه ی مورد نظر در این پژوهش شامل ارگان آموزش و پرورش و دبیران زیر مجموعه آن بوده است. لذا در تعمیم نتایج به سایر گروه ها باید به این مساله توجه شود.

۴-۵ پیشنهادهای پژوهش

پیشنهادات کاربردی : باتوجه به تاثیر رویکرد مشاوره شغلی به شیوه ی نظریه ی یادگیری موضع تصادفی برنامه ریزی شده بر افزایش اشتیاق شغلی دبیران پیشنهاد می شود در مراکز مشاوره شغلی و همچنین سازمان ها به این رویکرد و مساله ی ایجاد و شناسایی فرصت های بالقوه تصادفی توجه ویژه ای شود.
پیشنهادات پژوهشی
۱) به منظور کنترل تاثیر شخصیت و تجربه ی مشاور در نتایج پژوهش،تکرار پژوهش توسط مشاوران دیگر پیشنهاد می گردد.
۲) بررسی تاثیر مشاوره شغلی به سبک نظریه ی یادگیری موضع تصادفی برنامه ریزی شده ی HLT))، در اکتشاف شغلی و بی تصمیمی شغلی پیشنهاد می گردد.
۳) با توجه به اینکه پژوهش حاضر در محیط آموزش و پرورش و بر روی دبیران اجرا شده است پیشنهاد می شود پژوهشهای مشابهی در مورد سایر افراد به خصوص دانش آموزان انجام شود.
۴) باتوجه به اینکه نیروی انسانی وکار هرکشوری را فارغ التحصیلان دانشگاهی تشکیل می دهند پیشنهاد می شود برنامه های آموزشی مبتنی بر رویکرد نظریه ی یادگیری موضع تصادفی برنامه ریزی شده ی (HLT)، برای دانشجویان دانشگاه پیاده سازی شود.

منابع و مآخذ:

آقایوسفی، علیرضا. و شاهنده، مریم. (۱۳۹۱). رابطه ی علی خشم و سرسختی روانشناختی با کیفیت زندگی در بیماران عروق کرونری. فصلنامه ی علمی- پژوهشی روانشناسی سلامت. ۱۱(۳)، ۱۱-۱
آمونسون، نورمن.، بولسبی، جون هریس. و نایلز، اسپنسرجی.(۱۳۸۹). مشاوره ی شغلی(فرآیندها و فنون). ترجمه ی مهرداد فیروزبخت. تهران: نشر ویرایش. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۲۰۰۹)
بهراد، مژگان.، کلانتری، مهرداد. و مولوی، حسین.(در دست چاپ). اثربخشی آموزش خوش بینی بر سلامت روان. مجله ی تحقیقات علوم پزشکی زاهدان.
پورعباس ، علی .(۱۳۸۷). اثربخشی شرکت در کارگاههای خودکار آمدی حرفه ای بر اشتیاق شغلی دانشگاه اصفهان . پایان نامه ی کارشناسی ارشد مشاوره گرایش شغلی . دانشکده ی علوم تربیتی و روانشناسی .
حمزه ای، محمد. (۱۳۹۲). خطرپذیری در زندگی از نگاه اسلام. روزنامه ی کیهان. شماره ی۲۰۶۹۴، ۷-۶
حمزه زاده، مرضیه. ، باقریان، فاطمه. و منصوری، روح الله. (۱۳۹۱). تاثیر خوش بینی بر سوگیری توجه در تعامل با هدفداری. روانشناسی معاصر. ۷ (۲)،۵۰-۴۱٫
دین دوست ، لعیا. (۱۳۸۷). تاثیر مشاوره ی مسیر شغلی به سبک نظریه ی یادگیری موضع تصادفی برنامه ریزی شده (HLT) بر افزایش قابلیتهای کارآفرینی دانشجویان دانشگاه اصفهان. پایان نامه ی کارشناسی ارشد مشاوره گرایش شغلی. دانشکده ی علوم تربیتی و روانشناسی.
راغب، حجت اله. (۱۳۹۱). اثربخشی راهبردهای یادگیری بر کنجکاوی وعلاقه در دانش آموزان پیش دبستانی کم توان ذهنی. فصلنامه ی کودکان استثنایی. ۱۲(۲)، ۶۷-۵۵
رحیمی، فاطمه.، عریضی، حمیدرضا.، نوری، ابوالقاسم. و نامداری،کوروش.(۱۳۹۱). راﺑﻄﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ روان ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﻛﺎرﻛﻨﺎن ﺑﺎ ﺷﻮر و ﺷﻮق ﻛﺎری آﻧﺎن در ﺳﺎزﻣﺎن. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻣﺸﺎوره ﺷﻐﻠﻲ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ۴(۱۲)،۳۰-۹٫
زونکر ، ورنون جی . (۱۳۸۸). مشاوره ی شغلی . ترجمه ی علی محمد نظری ، فرشاد محسن زاده و علیرضا بوستانی پور. تهران : انتشارات سمت. (تاریخ انتشار به زبان اصلی،۲۰۰۶)
سواری، کریم.(۱۳۹۱). رابطه ی ساده و چندگانه ی سرسختی روانشناختی و کمالگرایی با سلامت روانی. فصلنامه ی آموزش و یادگیری. ۱(۱)، ۵۹-۴۸
سیف، علی اکبر.(۱۳۸۸). روش تهیه ی پژوهشنامه. تهران؛ نشر دوران.
شفیع آبادی، عبدالله.(۱۳۹۱). راهنمایی و مشاوره ی شغلی و حرفه ای و نظریه های انتخاب شغل. تهران: انتشارات رشد.
شفیع آبادی، عبدالله .(۱۳۸۱).راهنمایی و مشاوره ی شغلی و حرفه ای و نظریه های انتخاب شغل .تهران :انتشارات رشد .
صفت آرا، م.(۱۳۸۵).هنجاریابی آزمون شادی در دانشجویان شهر تهران. پایان نامه ی کارشناسی ارشد، دانشگاه رودهن.
صمد آقایی، جلیل. (١٣٧٧). از کارآفرینی تا جان آفرینی. مجله ی تدبیر. ٨٧ (۴)، ۲۵-۴۰
صمدی، پروین. (۱۳۹۲). بررسی مقایسه ای نگرش خانواده و معلمان به کنجکاوی کودکان پیش دبستانی. فصلنامه ی مطالعات روانشناختی. ۹( ۳)، ۷۷-۵۳
ضیاءالدینی، محمد. و رمضانی، سکینه.(۱۳۹۲). الگوی غنی سازی و اشتیاق شغلی برای سنجش میزان تمایل به ترک خدمت کارکنان. مطالعات مدیریت راهبردی‌.۱۵، ۱۷۷-۱۹۹
عبدلی ، جواد .، عیسی زادگان، علی .، غلامی ، محمدتقی.، محمودی ، حجت. و امانی ، جواد. (۱۳۹۱) . رابطه ی باورهای کار آمدی جمعی وباورهای خودکار آمدی با رضایت شغلی دبیران مرد دوره ی متوسطه ی شهر قم. فصلنامه ی مشاوره ی شغلی و سازمانی .۶ (۱۰)، ۱۲۴- ۱۰۵٫
عسگری، پرویز.، عنایتی، میرصلاح الدین.، عسگری، مانا. و روشنی، خدیجه. (۱۳۹۰). رابطه ی مسئولیت پذیری، ریسک پذیری و هیجان خواهی با تیپD . اندیشه و رفتار. ۵ (۲۰)، ۱۷-۲۴٫
علی بیک، فتانه.، احمدی، احمد.، فرحبخش، کیومرث.، عابدی،احمد. و علی بیک، مرتضی. (۱۳۹۱). تأثیر آموزش خوش بینی بر کیفیت زندگی دانشجویان دختر مقیم خوابگاه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان. مجله ی ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ۱۲( ۹)،۷۲۰-۷۰۹
عیسی نژاد، امید.، احمدی، احمد.، بهرامی، فاطمه. ، باغبان ، ایران. و شجاع، مریم. (۱۳۹۱). بررسی اثربخشی آموزش غنی سازی روابط بر ارتقای خوش بینی و شادمانی زناشویی زوجین. فصلنامه ی پژوهش های نوین روانشناختی. ۶(۲۱)، ۳۱۹-۲۹۸٫
مصحف ، هایده ،. عابدی ، محمدرضا ،. بهرامی ، فاطمه . (۱۳۸۴). بررسی تاثیر مشاوره ی شغلی به شیوه ی نگره ی یاگیری اجتماعی و شغل گزینی کرامبولتز بر تغییر نگرش کار آفرینانه دردانشجویان دانشگاه اصفهان. اندیشه های نوین تربیتی. ۱(۴)، ۶۶-۴۹٫
منادیا، مارال.، مستوفی، بهزاد. و صبحیه، محمد حسین. (۱۳۸۶ ). عوامل تاثیرگذار بر قابلیت تحمل ریسک و تحمل پذیری آن. فصلنامه ی مدیریت پروژه. ۵(۴)، ۴۱-۳۷٫
نظری، مریم. (١٣٨٢). از صفر تا بی نهایت. راه کارآفرینان. ٢(۵)، ۴۲-۲۸٫
نوری، ابوالقاسم .، عریضی ، حمیدرضا.، زارع ، راضیه. و بابامیری ، محمد. (۱۳۸۹).ارتباط مؤلفه های اشتیاق شغلی با ابعاد تعهد سازمانی. فصلنامه ی تازه های روانشناسی صنعتی- سازمانی. ۵ : ۱۵-۹٫
نوری ، مسعود .(۱۳۸۸). بررسی رابطه ی کیفیت آموزش معلمان ابتدایی با خودکارآمدی آنان در درس علوم تجربی با تاکید بر روش فلندرز. پایان نامه ی کا

رشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز .
نوری، نجیب الله. و جان بزرگی، مسعود.(۱۳۸۷). بررسی رابطه ی میان انگیزه ی پیشرفت و خوش بینی. روانشناسی در تعامل با دین. ۱(۲)، ۱۴۴-۱۳۱٫

منابع انگلیسی

Bakker , A.B .& Oerlemans ,Wido G.M. (2010). Subjective well-being in organizations. Handbook of Positive Organizational Scholarship. Oxford University Press. ۲۳,۲۵-۳۵
Bakker ,A.B ., Albercht ,S.L & Lieter ,M.P.(2011). Key questions regarding work engagement. European Jounal of Work and Organizational Psychology, 20(1); 4-28.
Bakker, Arnold B. & Leiter, Michael P. (2010). Where to go from here :Integration and future research on work engagement.www.sciencedirect.com
Bakker, Arnold B.& Daniels, Kevin. (2011). A Day in the Life of a Happy Worker: Introduction.www.springer.com.
Bakker,A.B. Albrecht,S.L & Leiter,M.P. (2011).Work engagement:Further reflection on the state of play. European Journal of Work And Organizational Psychology,20(1),74-88.
Bakker,Arnold B. Schaufeli, Wilmar B. Leiter, Michael P.& Taris, Toon W. (2008) . Work engagement: An emerging concept in occupational health psychology. Work & Stress. 22 (3), 187-200.

افزایش روز افزون جمعیت در شهر ها سبب به وجود آمدن مشکلات فراوانی از جمله مسائل زیست محیطی، مشکلات، مشکلات فرهنگی و اجتماعی گردیده است، که نتیجه ی آن ایجاد هیاهو در میان جامعه شده است. شهر داورزن با ۱۶۰،۲ نفر جمعیت ثابت و ۶۰۰۰ نفر جمعیت شناور باعث گردیده است که از نظر فضای فیزیکی و سرمایه اجتماعی دچار مشکلاتی شود.
لذا در این تحقیق سعی شده است راهکارهایی جهت جلوگیری از درگیری های اجتماعی به دلیل تفاوت فرهنگ ها معرفی بشود و همچنین با مطالعه بر روی سطح فیزیکی شهر داورزن باعث توسعه فضایی بشود.
به طور کلی مهمترین اهداف این پروژه عبارتند از :
ایجاد هماهنگی بین مردم از نظر فرهنگی و اجتماعی
معرفی نقاط فیزیکی شهر جهت توسعه فضایی شهر داورزن
هماهنگی بین مسئولین شهرستان و مردم شهر داورزن
کلمات کلیدی : فضای فیزیکی، توسعه اجتماعی، جمعیت، سرمایه اجتماعی
فهرست شکل‌‌ها
عنوان صفحه
شکل ۳-۱ : موقعیت شهرستان داورزن در نقشه………………………………………………………۸۸
شکل۳-۲ : موقعیت شهرستان داورزن …………………………………………………………………….۸۹
شکل ۳-۳ : وضعیت فعالیت های اقتصادی شهرستان داورزن ۱۳۹۰٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫٫۱۰۸
شکل ۴-۱ : ویژگیهای کالبدی فضای شهری……………………………………………………………..۱۱۲
شکل ۴-۲ : ویژگی های فردی و اجتماعی و فرهنگی………………………………………………..۱۱۴

مقدمه:

شهر ها به طور خلاصه توزیع نا متعادل عملکرد ها در سطح شهر ، عدم هماهنگی و فقران تناسب میان رشد واحد های مسکونی و رشد تأسیسات و تجهیزات و خدمات شهری ، بر هم خوردن نظام سلسله مراتبی فضاهای شهری و به دنبال آن شبکه معابر و بالاخره بر هم خوردن شرایط معتدل زیست محیطی با توجه به تمرکز جمعیت ، صنایع و وسایل نقلیه در نقاطی خاص از شهر می باشد.(سید آبادی :۴،۱۳۷۹)
انسان امروزه قادر است شکل و ترکیب محیط طبیعی را با استفاده از نیروی فکر و ابزار مکانیکی که در اختیار دارد به شدت دگرگون سازد . توسعه اجتماعی شهر ها می تواند سبب تغییر شکل شهر ها از نظر شکل ظاهری گردد. همچنین توسعه اجتماعی می تواند به نحوی قرار گیرد که آسیب پذیری محیط و تخریب آن توسط انسان را به کمترین حد ممکن کاهش دهد و همچنین بتواند مطلوب ترین شکل استفاده از امکانات طبیعی را برای بهتر زندگی کردن انسان فراهم سازد . بنابراین در توسعه اجتماعی شهر داورزن سه موضوع مهم مورد بررسی قرار گیرد :
الف) شناخت کامل ویژگیهای اجتماعی شهر که در این شهر قرار دارد .
ب) تأثیر مسائل توسعه ی اجتماعی که می تواند در روند شهر نشینی آینده این شهر تاثیر گذار باشد .
ج) پیش بینی تغییرات توسعه اجتماعی که به احتمال زیاد از توسعه شهر ناشی می شود.(مهری :۳،۱۳۸۳)
برای انجام چنین کارهایی باید با شناخت روند رشد شهر از نظر توسعه اجتماعی در گذشته و بر اساس اطلاعات کافی از زمان حال ، بتوان آینده را پیش بینی کرد .
شهر داورزن که در طول حیات خود قبل از اسلام تا ابتدای قرن حاضر رشدی آرام را پشت سر گذاشته و در سال ۱۳۷۶ که به عنوان شهر شناخته شد توسعه اجتماعی در این شهر روندی نسبتاً سریعی به خود گرفته است و با ارتفاع این شهر به شهرستان در سال ۱۳۹۱و استقرار ادارات دولتی در این شهر و همچنین مهاجرت عده زیادی از کارمندانی که در این اداره ها مشغول به کار هستند روند توسعه اجتماعی را در این چند ساله با سرعت بسیار زیادی مواجه کرده است که قطعاًدر توسعه اجتماعی شهر مورد مطالعه تأثیرگذار بوده است .

فصل اول

کلیات و چارچوب تحقیق

۱-۱ بیان موضوع (مسئله ):

نخستین شهرهای جهان در حدود ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد در مصر ، عراق و پاکستان پدیدار شدند با معیارهای امروزی شهرها در جوامع سنتی بسیار کوچک بودند اما امروز جوامع صنعتی و در حال توسعه به میزان بسیار زیادی شهر نشین هستند .
افراطی ترین شکل زندگی شهری امروز در آنچه بعضی ها آنرا کلان شهر نامیده اند نمایان است . در دوران اخیر یعنی آغاز پیدایش جامعه شناسی در معنای جدید خود در سده های هجده و نوزده میلادی ، در کنار موضوعات مهمی مانند انقلاب سیاسی ، انقلاب صنعتی و پیدایش سرمایه داری و سوسیالیسم ، دگرگونی های مذهبی و رشد علم ، یکی از موضوعاتی که توجه جامعه شناسان را به خود جلب کرده ، رشد سریع شهرها یا شهر گرایی بود .
ویژگی هایی که جامعه شناسی برای شهر بر می شمارد خود در بردارنده تفاوتهایی است که در روابط اجتماعی موجود در اجتماعی کوچک و جامعه ای بزرگ وجود دارد . در شهرهای کوچک که بیشتر افراد تعلق به گروههای خویشاوندی مشابه دارند و یکدیگر را حتی با اسم کوچک می شناسند ، روابط اجتماعی از نوع روابط نخستین است .
ویژگی های روابط نخستین عبارتند از : (( تماس مستقیم ، صمیمانه و رو در روی اعضای گروه با همدیگر ، پیوندهای عاطفی نیرومند ، پایداری و دوام استحکام پیوندهای محبت میان اعضاء از طرف دیگر افراد ساکن در چنین سکونتگاههایی به سبب غلبه ارزشهای سنتی رفتار سهولت نسبی گردش زندگی و امور نیاز کمتری را به این فضا احساس می کنند .
همچنین اشکال سنتی روابط اجتماعی مانند شب نشینی های خانگی و جشن ها مراسم مختلف که در قالب شبکه های خویشاوندی انجام می پذیرد تا اندازه ای نیاز فراغت و تفریح افراد را فراهم می سازد . اما در شهرهای بزرگ نیاز فراغتی و تفریحی نیازمند فضا ها و سازمانهای تخصصی است . فرهنگ سراها ، موزه ها ، سینماها و … اماکنی هستند که باید نیازهای اجتماعی جدید را برآورده بسازند . اگر همچین فضاهایی وجود نداشته باشد افراد با مشکلاتی همچون تنهای و افسردگی مواجه هستند . در چنین موقعیتی با زنده سازی سازمان اجتماعی مبتنی بر روابط شخصی و نخستین که متضمن ساختن هویت و احساس تعلق به شهر نیز باشد در دستور کار برنامه ریزان اجتماعی قرار می گیرد . در محله های شهرهای کوچک (( دنیای ساکنان تمام فضای شهری را در بر می گیرد ، دنیایی که مرکز آن میدان ، شهرداری یا بازار روز است )) .
در فضاهای کوچک یا محله ها تعاملات اجتماعی از طریق روابط رودر رو و صمیمانه سازمان اجتماعی را می سازند . کالبد انجام این تعاملات به سبب سادگی ، هماهنگی کاملی با چنین سازمانی دارد . به این ترتیب یک نوع یگانگی اجتماعی در سطح جامعه پدیدار و استوار می گردد . اجتماعی از یک سو وسعت کالبدی فضاهای شهری و پیچیدگی و تخصصی شدن آنها یگانگی اجتماعی کلی از میان می رود .
تحقیقات نشان می دهد که ساکنان شهرهای بزرگ خیلی کم با مسئولان ارتباط برقرار می کنند و در اجتماعات محلی یا سازمانی حضور می یابند یا در انتخابات محلی رای می دهند . مواردی که می توان از آنها به عنوان مشارکت مدنی یاد کرد . اینها در حالی است که مشارکت اجتماعی در گروههای داوطلبانه و مدنی توجه به مسائل عمومی و اعتماد اجتماعی شهروندان به یکدیگر که تحت عنوان سرمایه اجتماعی به آنها اشاره می شود .(زبر دست ، ۱۱۹:۱۳۸۳) .
با آنکه از پدید آمدن اندیشه مشارکت در مدیریت دیری نمی گذرد یافته ها نشان می دهد که مشارکت در مدیریت با کامیابی روبرو بوده است . علاوه بر آن چون مشارکت پدیده ای ذهنی می باشد باید در فرهنگ مردم جای خود را پیدا کند . بنیادی ترین اندیشه ساز مشارکت (( اصل برابری مردمان )) است .
مشارکت بر اساس فراگردی بودن بر سه ارزش بنیادی تاکید دارد : الف – سهیم کردن مردم در قدرت و اختیار ، ب – راه دادن مردم به نظارت به سرنوشت خویش ، ج – بازگشودن فرصتهای پیشرفت به روی مردم ((رخدادهای زیرین جامعه )) با توجه به این ارزشها این مشارکت می کوشد تا : شنیدن صدای مردم را آسان سازد ، احساس مالکیت را فراهم گرداند ، حاشیه نشینی را از میان بردارد (طوسی ، ۴:۱۳۸۵) .
دو طرح عمده برای بهبود زندگی شهری و مدیریت شهری جهانی به قرار زیر است :
الف- افزایش کیفیت معیارهای عملکردهای مدیریت شهری .
ب- تشویق مردم در امور مشارکت شهری .(فلاحی و همکاران ، ۴:۱۳۸۸).

۱-۲ سوالاتی را که در این تحقیق می توان بیان کرد، عبارتند از :

۱- آیا فضای شهری با ویژگیهای کالبدی به سرمایه اجتماعی شهر مورد نظر تاثیر خواهد داشت؟
۲- آیا بین ویژگیهای فردی و اجتماعی و فرهنگی شهروندان با سرمایه اجتماعی رابطه ای وجود دارد ؟
۳-آیا میان ویژگیهای اقتصادی ساکنین با سرمایه اجتماعی شهر مورد مطالعه رابطه ی مستقیم وجود دارد ؟

۱-۳ بیان فرضیه

فرضیه پیشنهادی است که در محک آزمایش علمی سنجیده می شود که درست بودنش یا نبودنش باید مورد آزمایش قرار گیرد ( نبوی، ۵۴:۱۳۷۳) لذا منظور تعیین مسیر و هدایت تحقیق با هدف ارائه راهکارهای صحیح و منطقی فرضیه های زیر مطرح می گردند :
۱- به نظر می رسد که فضای شهری و ویژگی های کالبدی تاثیر زیادی بر سرمایه اجتماعی محدوده های منتخب گذاشته است .
۲- به نظر می رسد که بین ویژگی های فردی و اجتماعی و فرهنگی شهروندان با میزان سرمایه اجتماعی رابطه معنا داری وجود ندارد .
۳- به نظر می رسد میان ویژگی های اقتصادی ساکنین و بافت های منتخب با سطح سرمایه اجتماعی شهروندان رابطه مستقیمی وجود دارد .

۱-۴ روش تحقیق

بر اساس اهدافی که برای تحقیقات علمی تعریف می شود انواع تحقیقات به تحقیقات بنیادی ، کاربردی و عملی تقسیم می شود .
تحقیقات بنیادی : این تحقیقات در جستجوی کشف حقایق و واقعیت ها و شناخت پدید ه ها و اشیاء بوده ، که مرزرهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند و قوانین علمی را کشف نموده ، به تبیین ویژگی ها و صفات یک واقعیت می پردازند .
این تحقیقات بر اساس روش تحلیلی به دو دسته تقسیم می شوند :
الف- تحقیقات بنیادی تجربی : تحقیقاتی هستند که داده ها و اطلاعات اولیه با استفاده از روشها و تکنیک های آماری و معیارهای پذیرفته شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد .
ب- تحقیقات بنیادی نظری : تحقیقاتی هستند که اطلاعات و مواد اولیه تحقیق به روش کتابخانه ای گردآوری می شوند و سپس به روشهای مختلف استدلال و مورد تجزیه و تحلیل عقلانی قرار گرفته نتیجه گیری می شود .
تحقیقات کاربردی : تحقیقاتی هستند که با استفاده از نتایج تحقیقات بنیادی برای رفع نیازمندی های بشر مورد استفاده قرار می گیرند .
تحقیقات علمی : این تحقیقات را باید تحقیقات حل مسئله یا حل مشکل نامید، زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مسئله به کار گرفته می شود .
براساس ماهیت و روش ، تحقیقات علمی را می توان به ۵ گروه تقسیم بندی کرد که عبارتند از : تحقیقات تاریخی ، توصیفی ، همبستگی ، تجربی و علمی .
با توجه به هدفی که این تحقیقات دنبال می کنند ، می توان آنرا جزء تحقیقات کاربردی دسته بندی نمود و بر اساس ماهیت و روش در گروه تحقیقات توصیفی قرار می گیرد .
در تحقیقات توصیفی ، محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و وضع موجود مورد بررسی قرار میگیرد ، ویژگی ها و صفات آن مورد مطالعه و عندالزوم ارتباط بین متغیر ها را بررسی می نماید (مهر پویان ، ۶:۱۳۸۵).

۱- ۵ روش گردآوری اطلاعات:

گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق یکی از اساسی ترین مراحل تحقیق می باشد و بطور کلی روشهای گردآوری اطلاعات را به دو طبقه تقسیم کرد . روشهای کتابخانه ای و روشهای میدانی .
روشهایی که در این تحقیق استفاده می شود بصورت زیر می باشند :
جمع آوری اطلاعات با استفاده از مطالعه کتابها و پایان نامه ها ، مجلات و روزنامه ها و تهیه فیش از هر کدام .
جمع آوری اطلاعات از طریق عکس های هوایی و نقشه ها
جمع آوری اطلاعات از طریق آمارنامه ها و اسناد .

از نقطه نظر جغرافیا، فضا جایی است که پدیده ها با هم کنش متقابل دارند و فعالیت های انسانی در آن شکل می گیرد. در واقع فضا مجموعه ای از کالبد و محتواست، هنگامی که صفت یا پسوندی به فضا نسبت داده می شود آن کالبد و محتوا حوزه و هویت فضا را مشخص می کند (کلانتری، ۱۳۸۰: ۳۱).
فضای جغرافیای شامل طبیعت و همه منابعی است که می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم با نیازهای انسانی برخورد کند و چهره جدیدی از سطح زمین بسازد، بدین سان فضای جغرافیایی، یک حوزه زیستگاهی است که از شرایط طبیعی و ساختار اجتماعی جامعه شکل می گیرد (شکوهی، ۱۳۸۰: ۳۱).
هنگامی که از فضا سخن گفته می شود، منظور فضایی است که به سبب دخالت انسان پیوسته در تحول و تغییر است و لذا می توان گفت فضا مجموعه ای از انسانها، فعالیتها و محیط های طبیعی انسان ساخت است.
فضا مقوله ای بسیار عام است که در رشته های مختلف کاربرد دارد و می توان معانی گسترده ای باری آن وصف کرد. در فرهنگ انگلیسیآکسفورد ۱۹ مورد برای این واژه به کار برده شده است از جمله آنها میتوان به این موارد اشاره کرد:گسترده ای پیوسته که در آن اشیا وجود دارند و حرکت می کنند, مقداری از یک منطقه که چیزخاصی را اشغال می کندو یا برای هدف خاصی در اختیار گرفته شده است. فاصله میان نقاط و اشیا. این معانی نشانگر پیچیدگی این مفهوم و اشاره گر به مباحثی عمیق و ریشه دار درباره فضا است که مدت هاست مطرح اند. (مدنی پور، ۱۳۸۴: ۵).
دایره المعارف معماری و شهر سازی فضا را اینگونه تعریف می کند ” فضا حوزه ای گسترش یابنده و در عین خال فراگیرنده بوده و جایگاه و یا محیطی را در ابعاد جسمانی یا فیزیکی و روانشناختی تعریف می نماید. از کل روابط شکل، رنگو حرکت شکل گرفته. گاه خالی یا منفی است و گاه فاصله بین عناصررا مشخص می کند خواه این فاصله در سطح باشد و یا در عمق که توسط قواعد پرسپکتیو مجسم می شود.” (صدر، ۱۳۸۱: ۴۱۱). فضا برای اشاره صرف به موقعیت ها و محل های مکانی به کار نمی رود، بلکه برای قرار دهی مردم در ساختارهای اجتماعی نیز مورد استفاده قرار می گیرد (پورجعفرو همکاران ,۱۳۸۸ک ۶۰). فضا بسطی سه بعدی از جهان اطراف ماست. زمان ها، فاصله ها و ارتباطات بین مردم و مردم، مردم و اشیا، اشیا و اشیا. (حبیب، ۱۳۸۴: ۱۹۶).

۲-۲ مروری بر دیدگاه های مختلف از تعریف فضا

۲-۲-۱ دیدگاه فلاسفه

فضا همواره درطول تاریخمورد توجه اندیشمندان شاخه های مختلف بوده و چیستی ماهیت آن همواره دغدغه فکری متفکران بوده است و ارایه تعریف آن عمرش به عهد باستان می رسد. پارمنیدز فضا را “حالتی ناپایدار” معرفی می کند و لوسیوس معتقد است فضا اگرچه از نظرجسمانی وجود ندارد، لیکن حقیقی است. افلاطون فیلسوف بزرگ یونان باستان فضا را واقعیتی مستقل نمی داند و از نظر وی ” آن چه که فضا را به وجود می آورد روابط بین اشیایی است که در یک مکان مستقر گردیده اند”. بنابراین فضا با جا به جا نمودن این اشیای فضایی شکل نخواهد گرفت و به تعبیر دیگر “درخلا فضایی شکل نخواهد گرفت”.
این تعبیر حاکی از اعتقاد افلاطون به بعدی ذهنی از فضا می باشد که مصداق عالم مثال درتصورات افلاطون است. ارسطو شاگرد افلاطون معتقد است فضا، مفهومی ظرف تمام اشیا و به این ترتیب فضا به عنوان مفهومی مطلق می باشد و نظریه توپوس را مطرح می کند. از نظر ارسطو، فضا مجموعه ای از مکان هاست و زمینه ای پویا با اعراض کیفی متفاوت. مشابه همین تفکر در میان اندیشمندان اسلامی نیز مشاهده می شود. در فرهنگ معارف اسلامی در تعریف این موضوع چنان آمده است : “اصطلاحی فلسفی است و عبارت است از امری و چیزی که چیزی دیگر در آن نهاده و یا بر آن تکیه کند”.
همچنین ابو علی سینا در مورد فضا با کلمه مکان چنین عنوان می کند: ” مکان جای بود و او را چند خاصیت است به اتفاق همه یکی از جنبنده از وی بشود به سوی جای دیگر که آرمیدهاند و یکی از وی بایستد و دوم آنکه اندر یکی از دوچیزی نگنجد که تا آب از کوزه نشود سرکه اندر نیاید و سوم که زیر و زبر اندر جایگاه بود و چهارم که گویند که مرسجم را که اندر وی است” . از عبارت فوق چنین استنباط می شود که ابوعلی سینا معتقد است که: “
ماهیت فضا ذاتی است،
حدود فضا قابل تعیین و مشخص است،
فضا آن چیزی است که از چند وجه محصور باشد و
فضا را خلا یا آن چیزی می داند که توسط اشیای دیگر برجای مانده و ظرفی است برای اشیای دیگر.
فیلسوفان اسلامی دیگری نیز در مورد فضا و ماهیت آن به بحث پرداخته اند (ابوالبرکات ، ملاصدرا، میرداماد و …) که در مجموع نظر اندیشمندان اسلامی در مورد فضا به صورت ذیل قابل تقسیم بندی است:
لزوما فضا، آن چیزی است که توسط سطوح محدود شده است.
اجسام و احجام به فضا شکل می دهندو فاصله مشخص و معین بین اجسام را فضا می نامند.
فضا کیفیتی ظرف گونه دارد و حضورش در آن به عنوان مظروف به ماهیت فضا شکل می دهد.
فارغ از اندیشه های ارسطو و نظریات فلاسفه اسلامی تعریف فضا در دوره های بعدی به هندسه اقلیدسی اتکای بیشتری یافت. این هندسه فضا را به صورت لایتناهی و متجانس و به عنوان یکی از ابعاد اساسی جهان در آورد. ” هزارو هشتصد سال بعد، کانت بار دیگر، فضا را به عنوان پایه و مرجع درک انسانی، متمایز و مشتمل از ماده مورد توجه قرار داد”.
“دیدگاه ثنویت دکارتی، واقعیت را در فلسفه و علوم غربی به دو قلمرو متمایز تقسیم کرده است. عالم فکر و اندیشه و عالم بعد و فضا که صرفا منطبق با جهان ماده فرض شده است”. از این رو بعد از بررسی نظریات مختلف در شاخه فلسفه به بررسی نظریات اندیشمندان در حوزه علم پرداخته می شود.

۲-۲-۲ دیدگاه اندیشمندان علوم مختلف

دکارت از تاثیر گذارترین اندیشمندان قرن هفدهم، در حدفاصل بین دوران شکوفایی کلیسا از یک سو و اعتلای فلسفه اروپا از سویی دیگر، می باشد. درنظریات او به خصوصیات متافیزیکی فضا تاکید شده است، ولی درعین حالا و با تاکید به فیزیک و مکانیک، اصل سیستم مختصات راست گوشه (دکارتی) را برای قابل شناسایی کردن فاصله ها به کار برد که نمودی از فرضیه مهم اقلیدس درباره فضا بود. در روش دکارتی همه سطوح از ارزش یکسانی برخوردارند و اشکال به عنوان قسمت هایی از فضای نا متناهی مطرح می شوند. تا پیش از دکارت، فضا تنها اهمیت و بعد کیفی داشته و مکان اجسام به کمک اعداد بیان نمی شد. نقش عمده وی، دادن بعد کمی به فضا و مکان بود.
لایپنیتز از طرفداران نظریه فضای نسبی بود و اعتقاد داشت که فضا نوعی سیستم است که از روابط میان چیزهای بدون حجم و ذهنی تشکیل می شود. او فضا را به عنوان نظام اشیای همزیست با نظام وجود برای تمام اشیایی که همزمان هستند، می دید. برخلاف لایپتینز، نیوتن به فضایی متشکل از نقاط و زمانی متشکل از لحظات باور داشت که وجود این فضا و زمان، مستقل از اجسام و حوادثی بود که در آن ها قرار می گرفتند. در اصل، او قایل به مطلق بودن فضا و زمان (نظریه فضای مطلق) بود. به عقیده نیوتن فضا و زمان اشیایی واقعی و ظرف هایی به گسترش نا متناهی هستند.
ازدیگر دانشمندان که به تعریف فضا پرداخته است جیوردانبورنو می باشد. وی نظریه هایی در مقابل نظریه ارسطو بیان می کند. او با استناد به نظریه کپرنیک، بی نهایت را پایه اصلی فلسفه اش قرار می دهد. به عقیده وی، “فضا از طریق آن چه در آن قرار دارد درک می شود و به فضای پیرامون یا فضای ما بین تبدیل می گردد. فضا مجموعه ای است از روابط میان اشیا و آن گونه که ارسطو بیان داشته حتما نمی بایست که از هر سمت محصور باشد و بدین سان اجباری نیست که همواره نهایتی داشته باشد” .
در انتها به نظریات انیشتین می پردازیم. به عقیده انیشتین، فضا به عنوان کیفیت جایگاه جهانی اشیای مادی در برابر فضا به عنوان دربرگیرنده تمام اشیای مادی است و به این ترتیب نسبیت مطرح می گردد و بر اساس نظریه نسبیت خاص طول ها و زمان ها بسته به ناظر و چارچوب سنجش تغییر می کند. هر دو فضاینسبی و مطلق، آفریده های آزاد تخیل انسان اند. ابزارهایی برای فهم آسان تر تجارب حسی مان. ” نظریه نسبیت انیشتین با جایگزین کردن یک فضای سه بعدی به جای مفهوم قبلی، مارا یک رشته رویدادها فراتر برده و در یک فضای چهاربعدی زمانی نشانید” .

۲-۲-۳ دیدگاه معماران

در ادامه آرای اندیشمندان به تعاریف برخی از معماران در مورد فضا نیز پرداخته می شود. این امر از این جهت که دست مایه اصلی کار معماری، فضا می باشد و نیز از این جهت که بسیاری از معماران در طول تاریخ دست به طراحی و ساخت فضاهای شهری زده اند حائز اهمیت است. ولی با کمال تعجب با مطالعه و مرورمنابع متوجه نکته مهمی می شویم و آن این که معماران بسیار اندکی به صورت مستقل و صرف به ارایه تعریف از فضا پرداخته اند و بیشتر تعریف آن را موضوعی بدیهی فرض نموده اند. بسیاری از معماران با فرض روشن و بدیهی بودن تعریف فضا، به تعریف موارد دیگر به کمک فضا اقدام نموده اند. به طور مثال فیلیپ جانسون معمار معروف معاصر به کمک فضا به تعریف معماری می پردازد و معماری را “هنرخلق فضا” تعریف می کند ولی این که خود فضا چه تعریفی دارد بدان اشاره ای نمی کند.
در این میان معماران دیگری نیز به طور بسیار سطحی تعاریفی از فضا ارائه کرده اند؛ مثلا لوئی کان می گوید: ” فضا، فضا نیست مگر اینکه به روشنایی قابل تشخیص باشد که چگونه به وجود آمده است و ذات فضا چیزی را باز می نمایاند که فضا می خواهد باشد” . تعریف واضح در مورد فضا را یورگگروتر چنین ارائه می کند: “نزدیکترین تعریف این می باشد که فضا را خلئی در نظر بگیریم که می تواند شیئی را در خود جای دهد و یا از چیزی آکنده شود. فضا موجودیتی نیست که تعریف دقیق مشخصی داشته باشد، با این حال قابل اندازه گیری است” .
از روزگاران قدیم، اقدام بشر درباره فضا، تنها محصور بهشناخت آن نبوده است بلکه او فضا را درک کرده نموده، در فضا به وجود آمده و درباره آن تفکر نموده است، ولی باز هم برای بیان انسجام دنیای خود به صورت تصوری واقعی از جهان، دست به آفرینش فضا زده است. می توان این ابداع را توصیفی یا فضای هنری نامید که از نظر درجه بندی در حد بالا و در کنار فضای قابل شناخت قرار می گیرد. از این رو می توان چنین انگاشت که “فضا در مفهوم موجود خویش به تنهایی هیچ ویژگی خاصی رامطرح نمی کند ولی به محض آن که یک گروه انسانی فعالیتی را در مکانی مطرح می کند، معنای نمادین فضا پایدار می شود. از این پس فضا بستری برای بیان فعالیت و رفتارهای انسانی می گردد؛ محلی برای تخیل و واقعیت” .

۲-۳ بررسی تعاریف فضای شهری از دیدگاه اندیشمندان مرتبط با علوم شهری

در بخش قبلی، در راستای شناخت فضای شهری، به جستوجوی معناهایی برای فضا گشتیم و فضا را در مجموع سه حالت فیزیکی، ذهنی و اجتماعی و در ۵ حیطه قابل تمیز دسته بندی نمودیم. در این بخش به تعاریف مختلف از دید اندیشمندان در مورد فضای شهری خواهیم پرداخت.
“بسیاری عقیده دارند که فضای شهری از دو جنبه کالبدی و اجتماعی مورد ارزیابی اندیشمندان قرار گرفته است. بدین معنا که بررسی های کالبدی بیشتر از نگاه معماران و بررسی های اجتماعی از دید جامعه شناسان شهری، برنامه ریزان و جغرافی دانان شهری بوده است” .تا قبل از قرن بیستم که میان هنر،فلسفه و علم نهادهای اجتماعی جدایی نبوده است، فضای شهری نشان دهنده اجتماع بوده و تفاوتی بین فرم فضای شهری و عملکرد آن نبوده است. با شروع قرن بیستم و اشاعه بیش از پیش تفکر مدرن، مدرنیسم، فضای شهری را نتیجه جبری عملکردهای اجتماعی که در شهراتفاق می افتد دانست.
جنبش مدرن با تکیه بر عملکرد گرایی، جدایی عناصرشهری، منطقه بندی و تقسیم شهر به چهار عملکرد اصلی سکونت، کار، فراغت و رفت و آمد، فضای شهری را به فراموش سپرد.
دقت در بحثارایه شده از سوی لوکوربوزیه که داعیه دار و به عنوان نماینده متفکران در عرصه شهرسازی انتخاب شده است، نشان از قطع رابطه فضای شهری با هر گونه اطلاعات اجتماعی، فرهنگی، جامعه شناختی و تاریخی دارد.
در واقع مدرنیسم بر اساس تفکر نوگرایی خود، وجود هر گونه اطلاعات فرهنگی و تاریخی در فضاهای شهری را نه تنها زاید بلکه مضر می داند و تمامی تلاش آن در جهت پاک نمودن این اثرات می باشد و این دستاورد خردگرایی مدرن در دوران مدرن است. بنابراین در تفکر مدرنیست ها به طور کلی فضای شهری مفهوم چندانی ندارد و ایشان در اکثریت، تمایزی بین فضای عمومی و خصوصی قایل نیستند. “فضا در نظر ای عده به گونه ای که کوبیسم ترکیبی یادآور می شود در اطراف مراکز همسایگی متعدد سازمان داده می شود و چون به گفته لوکوربوزیه فرهنگ بین بناها را با آمد و شد تعیین می کند؛ یعنی همان عملکرد گرایی و همان اصول زیبا شناسی خردگرا، مفهوم عناصر ترکیب بناهای پراکنده شده در فضا را نیز شکل می دهد.”
بنابراین در تفکر مدر نیست ها به ویژه اندیشه های لوکوربوزیه خیابان به عنوان یک فضای شهری چیزی جز عملکرد عبور و مرور نیست و فضای شهر فضایی بیکران و مجرد و انتزاعی است که صرفا جداکننده ساختمان هاست. به گفته الکساندر: “این یک عادت تفکر در شهر مدرن گردیده بود که ساختمان ها باید حجم های ساده ای باشند در دریایی از بیکرانگی فضا” . در دهه شصت، نگرش مدرن فه فضاهای شهری که آن را چیزی نامتناهی و انتزاعی فرض می کرد، مورد تردید قرار گرفت و تلقی مدرنیستی از فضای شهری به معنای واقعی باردیگر مطرح شد.